1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. REKLAMA

Bhaktapur - nepalskie miasto w Kotlinie Katmandu

123RF.com / Plac Durbar
123RF.com / Plac Durbar
Dawna stolica królestwa, wpisana na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO, jest dziś najlepiej zachowanym „średniowiecznym” miastem Nepalu, z tradycyjną zabudową i dużą liczbą świątyń.

W Bhaktapurze, znanym również jako Bhadgaun, linię horyzontu tworzą dachy prastarych świątyń, wyróżniające się na tle białych Himalajów. Zwiedzanie miasta należy zwykle do najważniejszych punktów wizyty w Nepalu. Założył je w IX w. król Ananda Malla, budując na wzór konchy Wisznu (stara część ma kształt podwójnej litery S). Dawniej była to stolica królestwa, kwitnący ośrodek przy szlaku handlowym do Tybetu; dzisiaj obecność tradycji wyczuwa się tu bardziej niż w Katmandu czy Patanie, częściowo dlatego, że ośrodek leży na uboczu. W latach 1974–1986 zabytkowa część Bhaktapuru, uważana za klasyczny przykład „średniowiecznego” nepalskiego miasta, przeszła gruntowną renowację, przeprowadzona dzięki pomocy niemieckiego rządu.

Dawna stolica, licząca dziś 74 tys. mieszkańców, z czego 98% to ludność newarska, jest najbardziej samowystarczalnym organizmem miejskim w Kotlinie Katmandu. Okoliczni chłopi dostarczają produktów żywnościowych, rzemieślnicy wciąż potrafią restaurować i zdobić stare domy i świątynie, a żyjący tu ludzie zachowali dawna wiarę i tradycje. Opłatę za wstęp pobieraną od turystów przez władze przeznacza się na utrzymanie czystości ulic i konserwację zabytków religii i kultury. Osoby, które zamierzają tu zostać dłużej niż jeden dzień, powinny to zaznaczyć przy bramie. Do wydania przepustki na dłużej niż tydzień jest potrzebna fotokopia wizy i zdjęcie paszportowe.

Bhaktapur leży 16 km na wschód od Katmandu, wzdłuż coraz bardziej zatłoczonej drogi wiodącej do Banepy, Dhulikhelu i dalej do granicy z Chinami. (…)

Plac Durbar

Tradycyjna droga dojazdowa z Katmandu mija sosnowy las na wzgórzu i odrestaurowany niedawno Siddhi Pokhari, największy w mieście zabytkowy zespół zbiorników, a na końcu zmienia się w wąską uliczkę prowadzącą do placu Durbar. Ta część miasta leżała początkowo poza jego granicami, a centrum, przesunięte bardziej na wschód, rozciągało się wokół placu Dattatraja. Między XIV i XVI w., kiedy Bhaktapur był stolica Kotliny Katmandu, funkcję tę zaczął pełnić Taumadhi Tol. Plac Durbar przyłączono za panowania króla Bupathindry Malli, mniej więcej na początku XVIII w.

Wchodząc na główny plac przez XIX-wieczna bramę, natychmiast zauważa się, że liczba świątyń w porównaniu z Katmandu i Patanem jest dużo mniejsza. Brzemienne w skutki trzęsienie ziemi z 1934 r. zniszczyło wiele pięknie dekorowanych budowli, którymi plac był kiedyś gęsto usiany. Według dość nieprawdopodobnie brzmiącej legendy, było tu kiedyś aż 99 dziedzińców. Dzisiaj wyłożony cegłami Durbar jest rozległy i przestrzenny.

Dwa piękne posągi na lewo przedstawiają Durgę z osiemnastoma rękami i Bhajrawę z dwunastoma. Oboje strzegli wejścia do nieistniejącej już dzisiaj części pałacu. W budynkach po stronie południowej, odrestaurowanych niedawno przez miejscowych rzemieślników, mieszczą się dzisiaj biura i nowa restauracja. W pobliżu stoi świątynia poświęcona Śiwie (Rameśwar) oraz wybudowane z cegły na wzór śikhary sanktuarium Durgi, z posagąmi Hanumana i Narsinghi. Najbardziej charakterystycznym elementem jest kunsztownie wykonany, złocony posąg króla Bupathindry Malli, usadowiony na wysokiej kolumnie.

 

Pałac królewski

Posąg Bupathindry Malli patrzy w stronę Sun Dhoka, czyli Złotej Bramy, powszechnie uznawanej za największe dzieło sztuki w Kotlinie, a prowadzącej do pałacu królewskiego. Furtę, świadectwo wielkiego kunsztu i umiejętności ówczesnych rzemieślników, wykonano w 1753 r. Na framudze ze złoconej miedzi widać wizerunki licznych bóstw, a wejście zbudowane z cegieł przykrywa złocony dach, zdobiony wyobrażeniami lwów i słoni.

Stojąc tyłem do Sun Dhoka, widzi się pozostałości pałacu królewskiego, zniszczonego w czasie trzęsienia ziemi w 1934 r. Na prawo wznosi się wybudowany z cegły XVIII-wieczny Pałac Pięćdziesięciu Pięciu Okien. Na lewo, w otynkowanym i bielonym skrzydle z początku XIX stulecia mieści się Narodowa Galeria Sztuki (wt.–sb. 9.30–16.30; wstęp płatny; bilet obejmuje wstęp do muzeów obrazu i rzeźby w drewnie), z kolekcja dzieł i zwijanych malowideł paubha. Po jednej stronie wejścia stoi posąg boga-małpy Hanumana, po drugiej Narsinghi, czyli Wisznu pod postacią człowieka-lwa.

Dziedzińce pałacu, do których prowadzi Sun Dhoka, maja charakter religijny i obrzędowy. Po przejściu przez parę niskich drzwi i niewielkie podwórza, krętą drogą dochodzi się na tyły pałacu, gdzie po lewej stronie widać misternie rzeźbione wejście na Taledźu Ćauk (Taleju Chowk). Tylko do tego miejsca wolno wchodzić niehinduistom. Dwa następne dziedzińce, poświęcone boginiom Taledźu i  Kumari, są święte, ale strażnicy zwykle pozwalają zajrzeć na ten pierwszy – warto zwrócić uwagę na boski dom Taledźu po południowej stronie, bogato rzeźbiony i zdobiony.

Pobliski Sundari Ćauk (Sundari Chowk) to dziedziniec rytualnych kąpieli królów Bhaktapuru, który – inaczej niż pozostałe – nie jest otoczony budynkami. Wyjątkowo duży basen zdobią kamienne posągi, a pośrodku widać wspaniałą rzeźbę świętego węża.

Pałac Bhaktapur, chociaż nie w pełni zachowany, jest miejscem, gdzie warto spędzić trochę czasu, podziwiając piękno tego, co pozostało z najwspanialszej ze wszystkich budowli w Kotlinie Katmandu.

Pawilony i kolumny

Z przodu placu Durbar stoi Ćjasilin Mandapa (Chayasilin Mandap), ośmiokątny pawilon zniszczony podczas trzęsienia ziemi w 1934 r., ale całkowicie odbudowany w latach 1987–1990 przez rząd niemiecki. (…)

Kierując się na wschodnią część placu, mija się po lewej piękną kamienna śikharę mandiru Siddhi Lakszmi (Siddhi Laxmi Mandir), znaną jako Lohan Dega (Kamienna Świątynia). Przybytek jest poświęcony Lakszmi, małżonce Wisznu, bogini pomyślności i bogactwa. Róg głównego placu odgradza dwupoziomowy budynek z arkadami, a biegnąca na wschód ulica prowadzi do zacisznego buddyjskiego klasztoru o nazwie Tadhunćen Bahal, z wielką pieczołowitością odnowionego przez władze miasta w 1999 r.

Spod kolumny Bupathindry widać wielki dzwon zawieszony w XVIII w. Obok wznosi się kamienna śikhara Batsala Durga, prawdziwa symfonia filarów, łuków i wykutych w kamieniu bogów. Całość zdobią miedziane pinakle i wiatrowe dzwonki. Z tyłu znajduje się kamienna hiti (fontanna) ze wspaniale rzeźbiona cembrowina. Dalej wznosi się XV-wieczny mandir Paśupati (Pashupati Mandir), przykryty dwoma dachami – jedna z najstarszych świątyń Kotliny Katmandu, przybytek Śiwy Paśupatiego (Pana Zwierząt). Wąska uliczka Baha Tal, wzdłuż której ciągną się zachęcające do wejścia sklepy i małe restauracje, sprowadza na niższy plac.

Dwie wspaniałe świątynie

Dwie okazałe, przepełnione religijną aurą świątynie na placu Taumadhi Tol odnowiono w latach 90. XX w. dzięki opłatom za wstęp pobieranym od turystów.

Mandir Njatapola (Nyatapola Mandir), najwyższy w Nepalu, ma ponad 30 m wysokości i konstrukcję oparta na liczbie pięć (nyata znaczy po nepalsku „pięciokrotny”). Rzeźbione drewniane kolumny podpierają pięć strzelistych dachów i tworzą balkon wokół sanktuarium. Kształt bryły doskonale równoważy pięciopoziomowa podstawa; na każdym poziomie po obu stronach stromych schodów siedzą wielkie kamienne posagi strażników. Według legendy każda para ma pięć razy większą moc od pary siedzącej poniżej: dwójka sławnych zapaśników Malla u stóp schodów jest dziesięciokrotnie silniejsza od zwykłego śmiertelnika, słonie ponad nimi są dziesięć razy silniejsze niż zapaśnicy itd. Wyżej siedzą lwy, gryfy oraz boginie Baghini i Singhini.

W ten sposób moce nadprzyrodzone kumulują się na szczycie w tajemniczym sanktuarium Njatapola poświęconym Lakszmi, małżonce Wisznu. Świątynię ufundował w 1702 r. król Bupathindra Malla. 108 malowanych drewnianych rozpór dachowych ukazuje boginię w rozmaitych postaciach. Jak dotąd żaden mieszkaniec Bhaktapuru nie zaglądał do wnętrza samego sanktuarium, ani nawet się o to nie starał – ludzie zbierają się na ceglanych tarasach, żeby zwyczajnie pogawędzić w słońcu, nie bacząc na nagromadzenie tantrycznych mocy. Ogromne stopnie są doskonałym miejscem obserwacyjnym podczas obchodów Nowego Roku – gromadzą się na nich wówczas tłumy widzów.

 
Mandir Bhajrawnath (Bhairavnath Mandir) doskonale kontrastuje ze strzelistym mandirem Njatapola. Prostokątna podstawa jest ustawiona bezpośrednio na placu, a trzypoziomowy dach nadaje całości masywny, stabilny wygląd. W sanktuarium czci się patrona miasta, Śiwę Bhajrawę. Nie tylko architektura świątyni, ale również zdumiewająca potęga bóstwa ma zupełnie inny charakter niż w wypadku tantrycznej bogini, co przy okazji doskonale obrazuje typową dla Newarów potrzebę równoważenia lęku.

Wizerunek Bhajrawy wozi się po mieście podczas tygodniowych obchodów święta Bisket. Ponieważ składa się on wyłącznie z wysokiej na zaledwie 30 cm głowy, jest umieszczony na platformie z brązu, na którą wchodzi się po schodach. Wejście do świątyni otwiera się z tyłu i prowadzi przez niewielkie sanktuarium boga chaosu Betala. Podczas obchodów święta Bisket wizerunek Betala umieszcza się na przedzie rydwanu.

Garncarze i ghaty

Nyatapola Café i Sunny Restaurant to przyjemne miejsca, z których można popatrzeć na tętniący życiem plac. Z tyłu kręta uliczka biegnie na południowy zachód, w stronę jednego z rynków garncarskich, gdzie schną na słońcu setki naczyń. Wielkie kamienne koła pracują przez cały dzień: kobiety mielą ziarno, a mężczyźni lepią z gliny naczynia. Ganeśa, patron garncarzy, spogląda na to wszystko ze świątyni Dźeth Ganeś (Jeth Ganesh), ufundowanej przez jednego z garncarzy w 1646 r.

Wąskie uliczki odchodzące od rynku na zachód prowadzą do kilku ciekawych świątyń, dziedzińców i bahali. Aleja na południe zmierza w stronę rzeki Hanumante i Ram Ghat, miejsca rytualnych kąpieli i kremacji obsługującego zachodnią część miasta. Na południowy wschód od Taumadhi Tol stroma, wyłożona kamiennymi płytami droga wyznacza trasę procesji dla rydwanów Bhajrawy i bogini Bhadrakali zmierzających na plac w pobliżu rzeki podczas corocznych obchodów święta Bisket. Te barwne i żywiołowe uroczystości odbywają się w kwietniu, a ściągają na nie tysiące ludzi pragnących uczcić początek Nowego Roku przy 25-metrowym słupie (linga). W Ćuping Ghat (Chuping Ghat), w zacisznym kompleksie świątynnym mieści się wydział muzyczny miejscowego uniwersytetu. Rodzimi i zagraniczni muzycy studiują tutaj tradycyjna nepalska muzykę, a wszyscy zainteresowani mogą wziąć udział w specjalnych, skróconych kursach.

Po drugiej stronie mostu, przerzuconego nad Hanumante, można się udać zachowanym fragmentem szlaku do Tybetu na spacer w gorę rzeki, aż do zbiegu wód w okolicy Hanuman Ghat. Jest to jeden z głównych ghatów w Bhaktapurze, z mnóstwem świątyń i zabytkowych posągów w cieniu olbrzymich świętych figowców.

Wyżej na północy rozciąga się stara część Bhaktapuru, prawdziwy labirynt wąskich uliczek, przejść i dziedzińców otoczonych starymi domami. Obszar ten najbardziej ucierpiał podczas trzęsienia ziemi w sierpniu 1988 r.

Plac Dattatraja

Część miasta, gdzie dziś rozciągają się Taćupal Tole (Tachupal Tole) i plac Dattatraja (Dattatraya Square), z dominującym nad nim mandirem, stanowiła kiedyś centrum starego Bhaktapuru. Sanktuarium z 1427 r. pełniło wówczas rolę bardzo ważnego ośrodka kulturalnego, a dzisiaj jest jedyną w dolinie świątynią Dattatrai (bądź Dattatrei), wielkiego mędrca czczonego przez hinduistów jako inkarnacja Śiwy i Wisznu, a także przez buddystów, uważających go za członka rodziny Buddy.

Po drugiej stronie, na niżej położonej części placu i naprzeciw wpuszczonej głęboko w ziemię fontanny, stoi dwupoziomowa świątynia Bhimsena z 1605 r. Pudźari Math (Pujari Math) tuż obok jest najstarszy i najważniejszy z 13 math, czyli hoteli dla pielgrzymów. Służy również jako mieszkanie kapłanom Dattatrai, a na parterze mieści odnowione muzeum rzeźby w drewnie, gdzie warto zwrócić uwagę na wytworne drewniane zdobienia na dziedzińcu i wokół okien. Za rogiem, w wąskiej uliczce widać słynne okno z pawiem. (…)

Więcej informacji w 

Berlitz - partner wielkiej akcji podróżniczej

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze