Trzy stany tworzące półwysep Jukatan – Campeche, Jukatan i Quintana Roo – należą do najgorętszych i najbardziej tropikalnych części Meksyku. Stolica stanu Jukatan, Mérida, leży na większej szerokości geograficznej niż miasto Meksyk.
Aż do lat 60. XX w., kiedy zakończono budowę połączeń drogowych i kolejowych, Jukatan żył rytmem odmiennym od reszty kraju i utrzymywał niemal równie intensywne kontakty z Europą, Kubą i Stanami Zjednoczonymi, co z centralnym Meksykiem, dlatego tutejsza kultura różni się znacznie od reszty kraju. Region rozwija się turystycznie, zwłaszcza na północy, w rejonie miejsc związanych z kulturą Majów, takich jak Chichén Itzá, na wybrzeżu Quintana Roo w słynnym kurorcie Cancún, a także na wyspach Mujeres i Cozumel, choć obecnie coraz większą popularność zyskuje tzw. Riviera Maya, pas wybrzeża obejmujący Playa del Carmen i Tulum. Mimo to, szczególnie na południu, z dala od turystycznych centrów, gdzie miasta rozsiane są w gęstej dżungli, wciąż można poczuć się jak odkrywca.
Pejzaż północnej części stanu Jukatan jest dość surowy – z jałowej, kamienistej ziemi wyrastają karłowate drzewa, a podziemne źródła, zwane cenotes, są jedynym zasobem wody. Dla kontrastu, w stanie Campeche znajdują się olbrzymie obszary lasu tropikalnego – Rezerwat Biosfery Calakmul – choć dżungla jest regularnie wycinana na budulec i na pastwiska dla bydła. Całe wybrzeże półwyspu to wspaniały region, by poznawać naturę – szczególnie żółwie w Rezerwacie Biosfery Sian Ka’an oraz stada flamingów w Celestún i Río Lagos w stanie Jukatan – lecz najpiękniejsze plaże o białym piasku są na Wybrzeżu Morza Karaibskiego. Tutejsze niesamowite rafy koralowe, położone tuż przy brzegu, są częścią drugiego co do wielkości systemu raf na świecie.
Dojazd z Meksyku oraz stanów Oaxaca i Chiapas
Aby dotrzeć na półwysep z miasta Meksyk lub jakiegokolwiek innego miejsca, warto skorzystać ze strony internetowej , gdzie można sprawdzić rozkłady jazdy i kupić bilety na większość autobusów klasy pierwszej i deluxe. Mérida, stolica stanu Jukatan, jest głównym ośrodkiem komunikacyjnym. Główna droga z miasta Meksyk prowadzi przez Pueblę i Villahermosę, a następnie przez Campeche – podróż trwa 20 godzin, więc warto wybrać możliwie najbardziej komfortowy autobus. Lotnisko w Meridzie obsługuje loty krajowe. Z Oaxaki większość autobusów wyrusza na północ i dociera do trasy Puebla – Villahermosa, a następnie do niezbyt ciekawego miasteczka Escárega. Z Villahermosy można tu również dojechać znacznie bardziej malowniczą i tylko trochę dłuższą drogą wzdłuż wybrzeża. Podróżując samochodem, trzeba uważać na progi zwalniające na mostach (…)
Środkowy Jukatan
Przez Jukatan wiedzie tylko jedna droga główna, można zatem wybierać pomiędzy postojem w podróży a zboczeniem z trasy. Obojętnie, czy przyjeżdża się z Palenque, czy wzdłuż wybrzeża z Villahermosy i Ciudad del Carmen, dociera się do drogi nr 180, prowadzącej do Campeche, Meridy i dalej na wybrzeże karaibskie. Z Meridy łatwo dojechać do miejsc związanych z kulturą Majów, w tym do Uxmal i Chichén Itzá oraz kilku mniejszych.
Droga nr 186, biegnąca przez południe półwyspu, z Escárega do Chetumal, została zbudowana na początku lat 80. XX w., by wyraźniej zaznaczyć granicę z Gwatemalą. Prowadzi przez dżunglę pełną ruin, z których duża część otwarta jest dla zwiedzających dopiero od połowy 90. Główną atrakcję stanowi olbrzymi Calakmul, położony w sercu rezerwatu tuż przy granicy z Gwatemalą. Ze szczytu głównej piramidy, najwyższej w świecie Majów, tropikalny las u stóp wygląda niczym zielone morze. Zakwaterowanie i zorganizowane wycieczki do wszystkich ruin można zamówić w Xpujil, na granicy stanów Campeche i Quintana Roo.
Campeche
Campeche, stolica stanu o tej samej nazwie, to jedna z kolonialnych pereł kraju. W jej sercu, zachowanym w niemal niezmienionym stanie, znajduje się miasto portowe, otoczone murami obronnymi i fortecami wzniesionymi w okresie, gdy piraci stanowili zagrożenie dla bogactw transportowanych tędy z Ameryki do Hiszpanii. Centralne ulice, wytyczone wokół zadbanego głównego placu, pełne są eleganckich, XVIII- i XIX-wiecznych domów. Centrum powoli otaczane jest przez rozwijające się, nowoczesne miasto, wybrzeże stanowi natomiast intrygującą mieszankę wiekowych budynków i XX-wiecznych, betonowych konstrukcji. W przeszłości turyści zatrzymywali się tu na krótko po drodze do Palenque lub Villahermosy, ale stopniowo coraz więcej z nich odkrywa to miejsce, które, choć nie tętni życiem jak Mérida, jest czystsze i spokojniejsze. Jak dotąd Campeche nie zostało wchłonięte przez masy turystów (…)
Przyjazd i informacja turystyczna
W Campeche są dwa główne dworce autobusowe, oddzielnie dla autobusów pierwszej i drugiej klasy, oraz dodatkowy dworzec dla autobusów miejskich i podmiejskich. Dworzec autobusowy pierwszej klasy leży około 5 km od centrum miasta, przy Avenida Central (…) Dworzec autobusów drugiej klasy znajduje się 2 km na wschód od centrum, przy Gobernadores. Aby dotrzeć do centrum, po wyjściu z dworca trzeba przejść na drugą stronę ulicy, a tam wsiąść w autobus miejski, także oznaczony „Centro” lub „Mercado”. Wszystkie autobusy dojeżdżają na targ, położony tuż poza murami, od strony lądu. Na dworzec można wrócić autobusami „Av Central” lub „ADO” (dworzec pierwszej klasy) albo „Gobernadores”, „Universidad” lub „Terminal Sur” (dworzec drugiej klasy)(…)
Ulice o parzystych numerach biegną równolegle do morza, począwszy od Calle 8, tuż przy murach obronnych, te o numerach nieparzystych biegną natomiast w głąb lądu. Centralny Plaza de la Independencia, lub Plaza Principal, otaczają Calles 8, 10, 55 i 57. Poza murami starego miasta, siatka ulic jest mniej regularna, zaś targ, miejsce bardzo ciekawe dla turystów, usytowany jest tuż za murami, przy Puerta de Tierra.
Stanowe biuro turystyczne w Campeche znajduje się na Plaza Moch Couoh, przy Avenida 16 de Septiembre, naprzeciwko Palacio de Gobierno (). Jest bardzo pomocne i zawsze jest tam ktoś mówiący po angielsku. Choć oficjalnie jest to wydział turystyczny dla całego stanu, to informacja o atrakcjach poza miastem jest dość skąpa. Biuro udostępnia listę przewodników, którzy oprowadzają wycieczki po mieście i zabytkach archeologicznych w pobliżu (w różnych językach), ale transport trzeba zorganizować na własna rękę; wycieczkę warto zarezerwować dzień wcześniej. Dogodniej usytuowane, choć nieco gorzej zaopatrzone, jest miejskie biuro informacji turystycznej na Plaza Principal, przy Calle 55, obok katedry.
Miasto
Jedną z największych przyjemności w Campeche jest zwykły spacer po ulicach lub po malecón – zwłaszcza wczesnym wieczorem, gdy upał już zelżeje, a mieszkańcy wychodzą na przechadzki. Po drodze mija się kościoły, pałace i fortece. Warto zajrzeć też do muzeum archeologicznego, we Fuerte de San Miguel. Dobrym miejscem na rozpoczęcie spaceru jest biuro informacji turystycznej, po północnej stronie Plaza Principal. W jego bocznej sali znajduje się makieta miasta, która pomoże zorientować się w rozkładzie ulic. Tuż obok znajduje się katedra (…)Warto zajrzeć do środka by zobaczyć relikwie oraz XVII-wieczną figurę Chrystusa, złożoną w ciemnym katafalku z drewna i srebra.
Po przeciwnej stronie placu znajduje się Centro Cultural Casa Seis a w nim prezentowana jest stała wystawa wnętrz barokowych oraz odbywają się liczne występy i przedstawienia artystyczne, w tym muzyczne serenatas w większości czwartków. Kierując się ku północno-zachodniej stronie placu, dochodzi się do Baluarte de la Soledad, tuż obok biblioteki publicznej, gdzie mieści się Museo de la Escultura Maya. Zgromadzono tu kolumny i stele z Edzná i innych miast Majów, ukazujące religijne i świeckie ceremonie. Można stąd wyruszyć w kierunku południowo-zachodnim, wzdłuż muru, aż do Baluarte de San Carlos, z działami na blankach, pod którym zaczyna się system prekolumbijskich tuneli, przebiegających pod większą częścią miasta. Tunele, obecnie zamknięte, służyły jako schronienie dla ludności podczas najazdów piratów, a wcześniej były prawdopodobnie używane przez Majów.
Inny zachowany fragment muru otacza stare miasto od strony lądu, stąd nazwa masywnej bramy Puerta de Tierra. Z bramy można przejść po murach w obu kierunkach, podziwiając z wysokości Baluarte de San Francisco – tętniącą życiem, nową część miasta oraz Alameda Francisco de Paula Toro, inspirowany Hawaną deptak tuż przy targu. Po przeciwnej stronie znajduje się Baluarte de San Juan, prowadząca do labiryntu starych, kolonialnych domów, z których duża część została opuszczona. W każdy wtorek, piątek i sobotę w tej części murów odbywa się spektakl światło i dźwięk.
Na stromym wzgórzu po południowo-zachodniej stronie miasta, ok. 4 km od centrum, we Fuerte de San Miguel mieści się imponujące Museo Arqueológico. Opisy są tylko po hiszpańsku, ale piękne eksponaty z całego półwyspu robią wrażenie nawet bez komentarzy. Dużą część kolekcji stanowią wyroby Majów z Edzná i Jaina. Warto zwróć uwagę na delikatne figurki z Jaina, z których wiele ma zeza – Majowie uważali tę cechę za synonim piękna. Są tu także wspaniałe rzeźby i prekolumbijskie wyroby ze złota, ale największe wrażenie robią zdecydowanie skarby z grobowców w Calakmul, wśród nich pierwsze zmumifikowane ciało znalezione w Mezoameryce w 1995 r., oraz niezwykłe jadeitowe maski pośmiertne. O zachodzie słońca można podziwiać piękne widoki rozciągające się z wału obronnego. Można tu dotrzeć autobusem jadącym wzdłuż wybrzeża (oznaczenia „Lerma” lub „Playa Bonita”), ale wtedy trzeba wysiąść u podnóża zbocza i wspiąć się pod górę. Łatwiej jest wykupić przejażdżkę tramvía (tramwajem) lub wziąć taksówkę, a po wizycie w muzeum zejść na dół i wrócić autobusem (…)
Aby dojechać na plażę, trzeba wsiąść do jednego z autobusów jadących wzdłuż wybrzeża do dwóch nadmorskich miejscowości położonych na południu w pobliżu Campeche – Playa Bonita lub Lerma. Playa Bonita jest bardziej atrakcyjna, choć w dni robocze jest tu raczej pusto i nudno.
Restauracje i bary
W centrum Campeche jest wiele restauracji, zwłaszcza przy Calles 8 i 10. Owoce morza, dostępne prawie wszędzie, smakują wyśmienicie – godne polecenia są pan de cazón (rodzaj lasagne na bazie tortilli i siekanego mięsa rekina) i krewetek (camarones) w ostrym sosie. Na śniadanie, kawiarnie przy Calle 8, przy urzędach rządowych, serwują duży wybór dań, od tacos i świeżych soków po ciastka. W późniejszych godzinach, w kawiarni na środku placu można napić się wybornej kawy i skosztować lodów domowej roboty. W okolicach Instituto Campechano (C 10 i C 63) znajdują się liczne bary dla studentów, a na targu, po wschodniej stronie murów, jest wiele comedores oferujących tanie i smaczne obiady. Ulubionym miejscem mieszkańców są paradores de cockteleros na malecón – kioski sprzedające owoce morza, czynne do około 4.00 nad ranem. Niewiele lokali jest czynnych do późnej nocy, ale naprawdę warto wybrać się na taras na dachu baru Puerta Campeche (tylko w piątki i soboty), choćby dla cudownych widoków.