Mleko mamy zawiera wszystkie potrzebne składniki odżywcze w odpowiednich proporcjach i ilościach. Poza tym charakteryzuje się unikatową właściwością – zmienia bowiem swój skład w zależności od zmieniających się wraz z wiekiem potrzeb dziecka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca wyłączne karmienie piersią przez 6 pierwszych miesięcy życia niemowlęcia i kontynuację karmienia piersią do ok. 2. roku życia lub dłużej przy jednoczesnym rozszerzeniu diety dziecka. Dlaczego to tak istotne?
Mleko mamy jest szczególnie bogate w składniki, które wspierają rozwój układu nerwowego i odpornościowego dziecka. Jednym z takich składników są odkryte w 1982 roku długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe (LCPUFA). Są one szczególnie ważnymi składnikami diety małego dziecka, ponieważ stanowią budulec błon komórkowych, a szczególnie dużą ich zawartość stwierdza się w błonach komórek nerwowych. Są one niezbędne zarówno do budowy komórek nerwowych, jak i połączeń odpowiadających za przekazywanie bodźców oraz dla prawidłowego rozwoju układu odpornościowego małego dziecka. Wyróżniamy tak zwane n-3 (omega-3) i n-6 (omega-6) wielonienasycone kwasy tłuszczowe.
Dla rozwoju mózgu szczególnie istotne są wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3, do których zaliczamy kwas dokozaheksaenowy, czyli DHA, kwas eikozapentaenowy oraz kwas alfa-linolenowy. Kwas alfa-linolenowy jest przekształcany do biologicznie aktywnego kwasu omega-3, EPA (kwas eikozapentaenowy), który z kolei przekształca się w kwas tłuszczowy DHA. DHA jest bardzo ważnym składnikiem budulcowym kory mózgowej, bo składa się ona z tego kwasu aż w 60%. Innym miejscem, w którym kwasy omega 3 są szczególnie potrzebne, są komórki oka, a dokładnie siatkówka. Zmiany rozwojowe zachodzące w korze wzrokowej są szczególnie intensywne do 2. roku życia i mają podstawowe znaczenie dla wykształcenia się prawidłowego widzenia. LCPUFA wpływają też korzystnie na serce i odporność. Z długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym DHA i alfa-linolenowego, w organizmie powstają tłuszcze dobre dla zdrowia.
Źródła wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie
Zawartość LCPUFA w mleku zależy od diety karmiącej mamy. Muszą być one dostarczane wraz z dietą, bo organizm nie jest w stanie sam ich wytworzyć. Nagromadzenie kwasu DHA odbywa się w czasie ciąży i okresie niemowlęcym do 2. roku życia – później wysoki poziom kwasu DHA utrzymuje się przez całe życie. Poza mlekiem mamy źródłami kwasów omega-3 w diecie mogą być niektóre rodzaje mleka modyfikowanego dla niemowląt (nie wszystkie mleka są w nie wzbogacane) oraz ryby, przede wszystkim morskie (np. łosoś, śledź, szprotka, makrela, węgorz, sardynka). Ponadto w aptekach dostępne są suplementy diety zawierające kwasy omega-3. Kobieta karmiąca piersią powinna przyjmować w suplemetacji kwas DHA w dawce minimum 200 mg dziennie, jednak w przypadku niewielkiego spożycia ryb (czyli mniej niż 1-2 porcje ryb tygodniowo), należy uwzględnić suplementację wyższą, np. 400-600 mg DHA dziennie.
Składniki mleka mamy dla odporności
Pokarm mamy posiada właściwości antybakteryjne, w bierny sposób zabezpiecza przed zakażeniem, a także promuje rozwój specyficznych mechanizmów odporności. Zawarte w nim niepowtarzalne związki immunologiczne i przeciwciała są idealnie dopasowane indywidualnie do każdego dziecka. Mleko mamy zawiera liczne immunoaktywne składniki wpływające korzystnie na układ odpornościowy, takie jak: wydzielniczą immunoglobulinę IgA, stanowiącą istotną barierę ochronną w przewodzie pokarmowym i układzie oddechowym noworodka przed drobnoustrojami, laktoferynę, która między innymi stymuluje układ odpornościowy, cytokiny i czynniki wzrostu warunkujące dojrzewanie komórek odpornościowych. Mleko kobiece zawiera także: laktoperoksydazę, czyli enzym, który chroni m.in. przed zakażeniem paciorkowcem i lizozym, który niszczy bakterie. Dzięki oligosacharydom możliwe jest selektywne odżywianie i stymulacja wzrostu aktywności pożytecznych bakterii w przewodzie pokarmowym, co wspiera rozwój układu odpornościowego dziecka. Odporność wspierają także wielonienasycone długołańcuchowe kwasy tłuszczowe omega-3.
Autor: lek. med. Agnieszka Rudzka-Kocjan, specjalista pediatra, ekspert BebiProgram.pl
Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt. Mleko matki zawiera wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.