W jaki sposób podnosimy się po traumatycznych przeżyciach, czyli jak wygląda nasza odporność psychiczna? - Przykład osoby niepełnosprawnej.
Maciek od 10 lat jest osobą niepełnosprawną, porusza się dzięki wózkowi inwalidzkiemu.
Kiedyś był trudnym nastolatkiem. Może nawet bardzo zbuntowanym. Duże osiedle, nieco na obrzeżach miasta. Ojcowie bez pracy, bo komunizm odchodząc pozamykał nieopłacalny przemysł. Huta stanęła. Ojcowie pili, bo świat do niczego, no to synowie się bili, ćpali, bo świat do niczego. Szkoła wychodziła Maćkowi bokiem, nie był orłem.
Na jednej imprezie u kolegi na 5 piętrze trochę się wypiło, jakieś wygłupy, jak zwykle, tańce na parapecie… Maciek wypadł przez balkon. Nogi spadły na żywopłot, ale reszta na ziemię. Złamany szyjny, to część kręgosłupa, która unieruchamia całe ciało. Lekarze nazywają to tetraplegią, bo 4 kończyny są porażone. Szpital, operacja, maszyny wspomagające, rehabilitacja, wózek, przerażenie, myśli samobójcze.. wszystko było.
10 lat po wypadku Maciek mówi coś, w co sam długo nie wierzył, ale teraz może to powiedzieć spokojnie: „ten wypadek uratował mi życie. Kradłem, wagarowałem matka płakała przeze mnie, ojciec przeklinał. Czułem, że źle skończę, ale bardziej myślałem, że zostanę przestępcą, mafiosem… Jak minął szok, to znaczy on nie minął, tylko życie upomniało się o swoje”.
Maciek został instruktorem pierwszego kontaktu FAR. To fundacja, która pokazuje ludziom po urazie rdzenia, że da się żyć. Maciek jeździ do szpitala do chłopców po wypadkach, którzy są w takim stanie, w jakim on kiedyś był. Rozmawia z nimi, wygłupia się, robi pomiary dla wózków inwalidzkich, które oni niedługo „będą nosić”, namawia do sportu. Zaprasza na zajęcia w strzelaniu, koszykówce, na obozy letnie i integracyjne akcje. Oni pukają się w czoło, jak on kilka lat temu. Ale niektórzy przychodzą na zajęcia, dzwonią. Maciek mówi, że to ci, którzy będą żyć. Nie wegetować.
Maciek wie, że robi rzeczy ważne, prowadzi życie, jakiego nigdy by nie wymyślił. Ale jest ono dobre. Cieszy go uznanie społeczne, a chłopcy przychodzący do FARu stają mu się tak bliscy jak bracia.
Inny sposób myślenia o odporności psychicznej to analiza zachowania ludzi w sytuacji traumy, krytycznego wydarzenia, choroby czy utraty sprawności.
Czytaj więcej w artykule Na czym polega wrodzona odporność psychiczna
Opisując efekty adaptacyjne po doświadczeniu traumatycznym można mówić o czterech możliwych formach reintegracji czy też powtórnym zbudowaniu siebie i swojego świata. Ta odbudowa dotyczy przede wszystkim odpowiedzi na pytania: kim teraz jestem? co teraz mogę? co straciłem? Reintegracja dysfunkcjonalna często wiąże się z izolacją i depresją. Strata przeżywana jest jako porażka i wywołuje negatywne konsekwencje. Reintegracja ze stratą to uwzględnienie ograniczeń, ale pozostanie przy poprzednich aktywnościach obecnie zmodyfikowanych. Z kolei reintegracja jako powrót do poprzedniej homeostazy oznacza odzyskanie równowagi i poziomu życia sprzed krytycznego wydarzenia. Ostatnia, najbardziej pożądana forma radzenia sobie ze skutkami sytuacji trudnej to sprężysta reintegracja - akceptacja powstałych ograniczeń oraz dalszy rozwój. Ostatnia forma reintegracji (resilience) uważana jest za przejaw odporności psychicznej i pozytywnego przezwyciężenia kryzysów, z którymi osoba, będąca często w skrajnie niekorzystnej sytuacji życiowej, musi się skonfrontować.
Traktowanie zjawiska resilience jako dynamicznego procesu, w którym następuje interakcja pomiędzy czynnikami ryzyka, a czynnikami ochronnymi, tak indywidualnymi, jak i społecznymi wiązało się z drugim nurtem badań w tym zakresie. Przedmiotem zainteresowania badaczy są w tym przypadku mechanizmy, które mogą działać modyfikująco na czynniki ryzyka.
Maciek rzeczywiście rozpoczął nowe życie po dramatycznym zwrocie życiowym. Psychologia mówi tutaj o wzroście potraumatycznym - sytuacji wzrostu, rozkwitu po przeżyciu skrajnie trudnej sytuacji, po otarciu się o granicę życia i śmierci. Wydaje się, że to właśnie zjawisko dotyczy Maćka.
Źródło: materiały dotyczące II Międzynarodowej Konferencji Interdyscyplinarnej „Zdrowie i Odporność Psychiczna”, pod hasłem „Jak odnaleźć zdrowie i równowagę we współczesnym świecie?”, organizowanej przez Zakład Psychologii Rozwoju i Zdrowia Instytutu Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Koło Nauk Psychologicznych PRAGMA.