Jak bronić się przed manipulacją?

1. Rozpoznanie, czyli kiedy możesz być pewna, że rozmówca próbuje tobą manipulować

Zauważasz rozbieżność między tym, co mówi, a tym, jaka jest jego mowa ciała (np. słyszysz komplement, ale widzisz postawę zamkniętą).

Nie patrzy ci w oczy, jego wzrok jest rozbiegany.

Ma nieszczery uśmiech – brak widocznych zmarszczek wokół oczu, same oczy pozostają bez wyrazu.

Jest miły tylko wtedy, gdy ma do ciebie jakąś sprawę.

Kiedy mówisz, że nie zrobisz tego, o co cię prosi, staje się niemiły, agresywny, krytykujący, niezadowolony, może cię prowokować, a nawet wyśmiewać, może również zarzucać cię psychologiczną terminologią, aby wytłumaczyć naukowo, że to z tobą nie wszystko jest w porządku, że masz jeszcze dużo do przepracowania, że oczekiwał twojej dojrzałości.

Jesteś spięta, czujesz ucisk w żołądku, możesz mieć trudność z wysłowieniem się, np. nagle przestajesz myśleć i mówić logicznie, tracisz wątek, język ci się plącze, masz odczucie, jakby rozmówca cię osaczył, napierał psychicznie i fizycznie, przekraczał twoje granice, czujesz się zmęczona, chciałabyś jak najszybciej zakończyć rozmowę.

2. Natychmiastowa reakcja – bądź zdecydowana

Zaznacz swoje granice. Jeśli rozmówca za bardzo się przybliża do ciebie podczas rozmowy, odsuń się. Jeśli ponownie zacznie się zbliżać, a nawet dotykać twojego łokcia czy pleców, zakomunikuj wprost, że ci to nie odpowiada, np.: „Potrzebuję mieć więcej przestrzeni podczas rozmowy”, „Nie lubię być dotykana podczas rozmowy”.

Nie wahaj się powiedzieć: NIE. Nawet jeśli będziesz musiała komuś przerwać w pół słowa. Jeśli ktoś narzuca ci swoje zdanie, próbuje na różne sposoby cię przekonać do czegoś, czego nie chcesz – zakomunikuj wyraźnie i jak najszybciej swoje stanowisko. Im dłużej będziesz zwlekać, tym więcej swojej energii wyślesz nieświadomie tej osobie, a komunikacja z nią stanie się coraz bardziej męcząca.

Nazwij rzecz po imieniu. „Mam wrażenie, że próbujesz mną manipulować”, „Czuję, że stosujesz teraz manipulację i nie podoba mi się to”.

UWAGA: To ważne, abyś nie myślała źle o osobie, która stosuje manipulacje, nawet te najbardziej raniące i pełne kłamstw. Warto zastosować podejście zaczerpnięte z Porozumienia bez Przemocy (Nonviolent Communication): „Ja jestem OK i on też jest OK, tylko nie stosuje jasnej komunikacji, opartej na prawdzie i przejrzystości”. Zamiast kogoś oceniać, lepiej skupić uwagę na sobie i wzmacniać konstruktywną reakcję na taki rodzaj manipulacji.

3. Celna riposta, czyli jak odpowiadać na manipulacyjne komunikaty

Komunikat:

„Musisz to dla mnie zrobić”.

Możesz odpowiedzieć:

„Przykro mi, ale nie mogę tego zrobić”, „Nie, nie zrobię tego”, „Czuję, że wywierasz na mnie nacisk”.

Komunikat:

„To przez ciebie tak się czuję, to twoja wina”.

Możesz odpowiedzieć:

„Nie mam wpływu na to, jakich emocji doświadczasz”, „Może oboje weźmy odpowiedzialność za to, jak się czujemy”, „Każdy z nas może odczuwać pewne rzeczy inaczej”.

Komunikat:

„Jeśli tego nie zrobisz, załamię się”.

Możesz odpowiedzieć:

„Czuję, że chcesz wzbudzić we mnie poczucie winy”.

4. Przepracuj rany – jak być mądrzejszą po szkodzie

Prześledź swoje relacje z ludźmi. W jakich doświadczałaś najczęściej manipulacji? Jakie chwyty stosował twój rozmówca? Jaka była najtrudniejsza sytuacja związana z manipulacją względem ciebie? Jaki mogła wywrzeć wpływ na inne relacje? Jakie nowe przekonania mogły powstać w twojej podświadomości?

• Jeśli całkiem niedawno stałaś się ofiarą manipulacji, możesz zrobić następujące ćwiczenie z wizualizacją: Na chwilę przywołaj jeszcze raz tę sytuację. Oddychaj świadomie, jednocześnie obserwując rozwój sytuacji. Wyobraź sobie, jak mogłabyś inaczej zareagować. Oczami wyobraźni ujrzyj siebie w sytuacji, w której reagujesz asertywnie. Powiedz do siebie: „Następnym razem zachowam się asertywnie w komunikacji z tą osobą”.
• Możesz też wykonać ćwiczenie polegające na pracy z centrum energii życiowej: Usiądź wygodnie z wyprostowanym kręgosłupem. Zamknij oczy i oddychaj swobodnie. Skieruj uwagę do dolnej części brzucha. Zacznij oddychać brzusznie: wdech – rozciągasz brzuch, wydech – wciągasz. Teraz wyobraź sobie małą kulkę ognia w środku brzucha.

To ośrodek hara, zwany na Dalekim Wschodzie centrum mocy i równowagi. Z każdym oddechem czujesz wyraźne ciepło w brzuchu, kolor ognia staje się intensywniejszy. Możesz powiedzieć sobie w myślach: „Teraz budzę swoją wewnętrzną moc. Ogień, który pomaga mi być uważną w komunikacji z ludźmi”.

Dagmara Gmitrzak trenerka rozwoju osobistego, socjolog, terapeutka technik holistycznych, autorka książek, www.rozwojosobisty.waw.pl