1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Zdrowie

Dieta w chorobie onkologicznej, czyli jak się odżywiać, by zmniejszyć dodatkowe zaburzenia organizmu

fot.123rf
fot.123rf
Chorobom onkologicznym towarzyszy szereg nieprzyjemnych dolegliwości, z którymi wiąże się brak apetytu czy trudność z przełykaniem. Jednocześnie spożywanie niektórych produktów jest niewskazane. Jakich zasad należy przestrzegać, radzi dietetyk Elżbieta Duda-Gmurczyk.

W ostatnich latach wzrosła liczba zachorowań na nowotwory złośliwe. Czynników jest wiele – starzejące się społeczeństwo, nieprawidłowy styl życia i odżywianie, palenie tytoniu, a także negatywne oddziaływanie zanieczyszczonego środowiska. Kiedy staniemy oko w oko z wewnętrznym potworem, jakim jest rak, nie należy się załamywać, a stanąć do walki, ponieważ wygrana jest jak najbardziej możliwa. Dlatego, aby odnieść zwycięstwo, należy się prawidłowo odżywiać. Dzięki temu nie tylko wzmocni się organizm, ale także zmniejszą się jego dodatkowe zaburzenia.

Odpowiednio zbilansowana dieta

Osobom chorującym na nowotwór często towarzyszą dolegliwości spowodowane rodzajem choroby, przyjmowanymi lekami, radio i chemioterapiami. Należą do nich m.in. brak apetytu, problemy z przełykaniem, złym trawieniem i wchłanianiem składników pokarmowych czy odczuwaniem smaków. W takim przypadku ważne jest ich zniwelowanie w taki sposób, aby nie zawładnęły samopoczuciem chorego.

Przede wszystkim należy pamiętać, że nie istnieje uniwersalna dieta dla każdej osoby cierpiącej na chorobę nowotworową. Jest ona uzależniona od indywidualnych potrzeb i tolerancji organizmu, które są związane z umiejscowieniem nowotworu oraz towarzyszącymi mu przypadłościami. Nie wolno stosować diet samowolnie, bez konsultacji z dietetykiem. To on dopasuje specjalną dietę, uwzględniającą wszelkie przeciwwskazania i zalecenia.

Odpowiednio zbilansowana dieta powinna dostarczyć organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych we właściwych proporcjach: białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin, minerałów, błonnika pokarmowego i wody. Dzięki temu organizm otrzymuje wszystkie niezbędne składniki odżywcze do prawidłowego funkcjonowania i zwalczania infekcji. Wykorzystuje je również do walki z chorobą. W tym czasie zapotrzebowanie na energię i niektóre składniki może wzrosnąć nawet o 20% w stosunku do zapotrzebowania osoby zdrowej. Jest ono przeciętnie wyższe niż u zdrowego człowieka, szczególnie w przypadku osób wychudzonych i wyniszczonych chorobą.

Podstawa układu odpornościowego

Białko pełni bardzo ważną rolę w walce z chorobą, wzmacnia układ odpornościowy, a także pomaga intensywnie odbudować komórki uszkodzone w trakcie leczenia. Zapotrzebowanie na ten składnik wzrasta wraz z chorobą, dlatego każdy posiłek dnia powinien go zawierać. Ale należy pamiętać, że w przypadku niewydolności nerek ilość białka powinna być mniejsza i rygorystycznie kontrolowana.

Żywność, którą zastosujemy w posiłkach powinna zawierać pełnowartościowe białko zwierzęce: chude mięso i przetwory (kurczaka i indyka bez skóry, chudą cielęcinę, jagnięcinę, wołowinę, królika, dobrej jakości wędliny z wymienionych mięs), a także ryby, jaja, chude lub półtłuste produkty mleczne (mleko, jogurt, kefir, maślankę, twaróg, tofu). Należy natomiast wykluczyć lub znacznie ograniczyć spożycie tłustego mięsa (tłustej wołowiny, wieprzowiny, baraniny), wysokoprzetworzonych przetworów mięsnych i rybnych (niskiej jakości wędliny, mielonki, kiełbasy, pasztetów, mięsa i ryb solonych, konserwowanych, wędzonych, smażonych, długo pieczonych i grillowanych).

Cennym źródłem białka są również rośliny strączkowe (groch, fasola, soczewica, ciecierzyca, bób). Niektórzy chorzy mogą odczuwać nieprzyjemne dolegliwości po spożyciu produktów z tej grupy, dlatego zarówno porcje, jak i częstotliwość pojawiania się roślin strączkowych w jadłospisie należy dostosować do indywidualnych możliwości chorego.

Więcej warzyw i owoców

Właściwa ilość węglowodanów w diecie osoby z nowotworem jest niezbędna do odbudowy organizmu. Głównym źródłem węglowodanów są pełnoziarniste produkty zbożowe (kasze, ciemny ryż, razowe makarony i pieczywo, pełnoziarniste zboża śniadaniowe np. płatki owsiane), owoce i warzywa. Produkty zbożowe powinny pojawiać się w każdym posiłku, w ciągu dnia. Jednak nie wszyscy chorzy dobrze tolerują razowe przetwory, wówczas powinny być one zastąpione przetworami z jasnych mąk tj. białym pieczywem, makaronami, białym ryżem, drobnymi kaszami np. manną.

W każdym posiłku powinny pojawić się warzywa lub owoce. W wielu przypadkach istotna jest konsystencja tych produktów. Niektóre osoby tolerują wyłącznie warzywa i owoce gotowane, duszone i dokładnie rozdrobnione. Zdarza się, że, należy pomijać warzywa cebulowe, kapustne i strączkowe ze względu na złą tolerancję.

Należy ograniczyć do minimum spożycie cukrów prostych, czyli cukru, słodyczy, ciast, czekolady, dżemów, miodu, drożdżówek i innego pieczywa cukierniczego, owoców kandyzowanych i suszonych, dosładzanych soków (zwłaszcza owocowych), napojów słodzonych. Są one bowiem przyczyną wzrostu komórek nowotworowych.

Uwaga na tłuszcz

Zapotrzebowanie na tłuszcz u osób chorych na nowotwór jest podobne, jak u osób zdrowych, ważna jest jednak jakość spożywanego tłuszczu. Należy ograniczyć ilość nasyconych kwasów tłuszczowych, które występują w produktach pochodzenia zwierzęcego takich jak: smalec, masło, tłuste mięsa i przetwory, podroby, tłuste mleko i jego przetwory, tłuste sery, żywność typu fast food. Źródłem tłuszczu w diecie powinny być chude przetwory mięsne i mleczne, oliwa, oleje roślinne, nasiona, orzechy i ryby.

Tłuszcz pochodzący z ryb może wykazywać działanie spowalniające procesy nowotworowe. Zaleca się jedzenie porcji ryby przynajmniej dwa razy w tygodniu oraz używanie umiarkowanej ilości olejów roślinnych do potraw. Mają one duże znaczenie, gdy chore osoby uskarżają się na mały apetyt i odczuwają suchość w ustach.

Witaminy sprzymierzeńcem

W chorobie nowotworowej zwiększa się zapotrzebowanie na przeciwutleniacze, czyli substancje zwalczające wolne rodniki. Przeciwdziałają one stanom zapalnym. Witaminy i minerały, w tym antyoksydanty, powinny pochodzić z naturalnych źródeł, z produktów żywnościowych. Suplementy diety nie są zalecane.

Istnieje wiele przeciwutleniaczy, które powinny znaleźć się w diecie. Owoce i warzywa zwłaszcza ciemnozielone, pomarańczowe i ciemnoczerwone są źródłem witaminy C, E i beta-karotenu. Istotne są również minerały, takie jak cynk, selen, miedź, magnez, mangan, które znajdują się w owocach i warzywach oraz w pełnoziarnistych produktach zbożowych, roślinach strączkowych i orzechach.

Ważną rolę spełniają polifenole, które poza owocami i warzywami znajdują się np. w herbacie, zwłaszcza zielonej i białej. Fitosterole ze względu na właściwości (obniżają poziom cholesterolu) są dodawane do dostępnych na rynku margaryn i jogurtów.

W diecie osób z chorobami onkologicznymi należy unikać kilku grup produktów, które mogą być źródłem rakotwórczych związków. Należy w całości wyrzucić spleśniałą żywność, niezależnie od wielkości pleśni. Dotyczy to szczególnie ziaren zbóż, nasion roślin strączkowych, orzechów, produktów wędzonych, długotrwale grillowanych, pieczonych lub smażonych mięs i ryb.

Nie wolno spożywać żywności, w której znajdują się zwłaszcza związki azotowe, używane m.in. w serach, wędlinach, piwie. Szkodliwa jest także sól kuchenna, którą dodajemy do potraw oraz ta, która znajduje się np. w kiszonkach, produktach peklowanych, pieczywie, wędlinach, serach, żywności gotowej do spożycia (zupkach w proszku, słonych przekąskach). Nieakceptowalny jest alkohol spożywany w nadmiernej ilości.

Zasady odżywiania

Osoby, które walczą z chorobą nowotworową powinny spożywać co trzy godziny 4-5 niewielkich objętościowo posiłków dziennie. Istnieje niekiedy konieczność zwiększenia ich liczby do 6-8 dziennie.

Każdego dnia dieta powinna być urozmaicona, dlatego wskazane jest, aby zawierała różnorodne produkty spożywcze z każdej z grup żywności. Posiłki powinny mieć umiarkowaną temperaturę (nie za zimne i nie za gorące). Najlepszym rozwiązaniem będzie gotowanie ich w małej ilości wody i na parze, duszenie bez obsmażania, pieczenie bez obsmażania w folii, rękawie lub zamkniętym naczyniu. Należy wypijać nie mniej niż dwa litry płynów dziennie. Indywidualne przypadki związane z chorobą nerek należy konsultować z lekarzem.

Powyższe zasady sprawią, że codzienne dolegliwości zostaną zredukowane, a tym samym przyczynią się do poprawy zdrowia. Trzeba ich przestrzegać i być konsekwentnym w realizacji zaleceń.

Autorem publikacji jest Elżbieta Duda-Gmurczyk - specjalista z zakresu żywienia człowieka. Absolwentka Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie. Od kilku lat rozwija w Polsce amerykańską metodę SetPoint.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze