Spontaniczny człowiek pozwala sobie na bycie takim, jaki jest. Jak mu smutno, to popłacze, jak się boi, to się do tego przyzna, reaguje też na sytuacje, które mu nie odpowiadają.
Prawdziwa spontaniczność ma twarz szczęśliwego dziecka, które może być sobą. Takie dziecko tańczy, śpiewa, biega i odzywa się wtedy, kiedy ma na to ochotę. Nie musi się bać oceny czy kary za to, że robi coś nie tak jak trzeba, ponieważ jego opiekunowie traktują je z uwagą i szacunkiem. Spontaniczność często zostaje w nas stłamszona bardzo wcześnie, ponieważ jesteśmy upominani, krytykowani, tresowani: „Co powiedzą ludzie”, „Jak ty się zachowujesz”, „Jak ty się ubrałaś”, „Teraz zrób to, powiedz tamto”, „Przestań krzyczeć i nie kop piłki” itd. W dorosłym życiu lęk przed nieznanym, zamartwianie się zabijają w nas spontaniczność do reszty. Przygotowuje się nas do funkcjonowania w pewnych koleinach i tylko one wydają nam się bezpieczne. Dostajemy przekaz, że jeżeli będziemy się zachowywać w określony sposób, to nas na nic nie narazi, w związku z tym jesteśmy raczej nieufni wobec kogoś, kto pozwala sobie parsknąć śmiechem w sytuacji, w której inni są śmiertelnie poważni, albo kogoś, kto wyraża zdanie zupełnie inne niż wszyscy.
Spontaniczność można spotkać u dorosłych, którzy dbają o swoje wewnętrzne dziecko, sprzyja jej dawanie sobie wolności i luzu, a także zaufanie do swojej intuicji i dobry kontakt z własnym ciałem. Spontaniczny człowiek to też taki, który ma wysokie poczucie własnej wartości, pozwala sobie na bycie takim, jaki jest. Jak mu smutno, to popłacze, jak się boi, to się do tego przyzna, reaguje też na sytuacje, które mu nie odpowiadają. Spontaniczności nie można jednak mylić z zuchwalstwem, jakąś nadmiarowością, zajmowaniem ludziom miejsca i nieliczeniem się z nimi. Dlatego ważne, żeby towarzyszyła jej empatia. Odruch serca wobec Ukraińców, nasz sposób reagowania na ich potrzeby, który teraz możemy obserwować, jest właśnie jednocześnie empatyczny i spontaniczny. Zdajemy sobie sprawę, że ci ludzie potrzebują teraz wsparcia i poczucia, że ktoś chce coś dla nich zrobić.
W parze ze spontanicznością nie idą natomiast powinności, taki typ rodzica wewnętrznego, który głównie stawia wymagania, pilnuje i ocenia krytycznie wszystko, co zrobimy. Żyjemy szybko, bardzo często niemal każda nasza czynność jest zaplanowana, ma początek i koniec. Nawet przyjemne rzeczy, jak seks czy odpoczynek, stają się pozycjami w grafiku. Zakładamy, że zajmą nam określoną ilość czasu, nie więcej, bo wtedy runie cały plan dnia. Żeby wykrzesać z siebie spontaniczność, musimy się pożegnać z planowaniem co do minuty, lepiej sobie powiedzieć, że swój ulubiony serial obejrzę wieczorem, a nie o 18.45. Łatwiej też obłaskawić obowiązki i plany, jeśli będą miały związek z naszymi prawdziwymi zainteresowaniami, sympatiami, poczuciem, że robimy coś fajnego. Ważne są rzeczy wybrane. Jeśli potrafimy w tym, co robimy, być całkowicie i w pełni, doświadczamy poczucia przepływu, jesteśmy w kontakcie ze swoją spontanicznością.
Uważam, że na co dzień zbyt często brakuje nam spontaniczności. Widzę to u swoich klientek. Dopiero kiedy się rozluźnią, poczują bezpiecznie, zaczynają się śmiać, swobodnie płakać, przestają się tak bardzo pilnować, żeby nie okazywać emocji, swojej prawdy. Wtedy robi się przyjazna, dobra atmosfera. Z kontrolą siebie trzeba uważać, bo gdy brakuje w naszym życiu spontaniczności, robimy się sztywni i mało elastyczni, a to niezdrowe. Zamiast radości, zabawy i beztroski pojawia się obowiązek, tabelka z Excela pokazująca, że wszystko jest odtąd-dotąd. To może pójść w stronę braku przyjemności z życia, marazmu, a nawet depresji. Bez spontaniczności możemy być wobec siebie, ale też wobec innych, zbyt okrutni.
Wysłuchał Dariusz Janiszewski.
Katarzyna Miller, terapeutka. Pisze książki, wiersze, śpiewa.