Trzy miłości artystycznych par. Trzy kobiety, które potem napisały o tym biograficzne książki.
Przeczytałam właśnie Wioletty Grzegorzewskiej „Wilczą rzekę”, a wcześniej Mariny Vlady „Wysocki, czyli przerwany lot”. Marina swoją opowieść opublikowała już po śmierci ukochanego, w 1987. Wioletta Grzegorzewska swoją namiętność dała do druku na gorąco, gdy zakończenie jest hen, w plus minus nieskończoności. Oraz ja, trzecia autorka, która swoją miłosną historię zawarłam w „Pasji według św. Hanki”, wydanej w 2012 roku. Żadna z tych trzech próz nie jest powieścią. Marina Vlady, znana francuska aktorka, stworzyła pamiętnikowe, spuentowane rozdziały, co znamienne, stosując czas teraźniejszy. Jej portret wybitnego rosyjskiego barda jest wstrząsający i pełen czułości kobiety współuzależnionej. Pokazała duszę rosyjską i tę czarną dziurę w sercu artysty, którą zalewa on wódką i zabójczą morfiną. A nad tą samozagładą – miłość, dla której „noc nie wystarcza”. Byli ze sobą 12 lat, nigdy na stałe, bo ona miała dzieci i pracę we Francji, a on, śpiewający po rosyjsku, wielbiony przez tłumy, choć wewnętrzny wygnaniec, nie mógł istnieć poza swoją morderczą ojczyzną.
„Wilcza rzeka” zaś to tworzona „na żywca” proza dokumentu osobistego. Plastyczny język (poetki i pisarki nominowanej do Nagrody Bookera!), subtelny i dosadny na zmianę, wciąga nas w angielskie realia i emigrancki los kobiety w czasie pandemicznego „końca świata”. Wyobcowanie, bezdomność z dzieckiem u boku, a do tego nowa miłość, która jest jak koło ratunkowe. Jej ukochany to polski pisarz, niemłody i żonaty, który zdobywa ją najpierw słowami – internetowe komunikatory pracują pełną parą i zgodnie z duchem epoki pokonują granice państw z szybkością światła. Listy Mariny do Wysockiego szły tygodniami, na koniec zostały zniszczone przez rodzinę; mejle i esemesy dzisiejszych kochanków tkwią w chmurze, niedostępne dla mściwych i zranionych… „Ja będę twoim mężczyzną, a ty będziesz moją kobietą, i na odwrót – powiedział mi tamtego dnia, i było to najpiękniejsze wyznanie miłosne, jakie kiedykolwiek usłyszałam”, zapisała Wiola Grzegorzewska. A mnie w sercu ściska, gdy to czytam, bo mój Poeta też się na magii słów zna wyśmienicie i mówił mi to samo tak samo! „Ciemne plamki zawirowały mi przed oczami – jak kijanki pod powierzchnią wody, i ułożyły się w twarz mojego Marka”, pisze Wioletta. A co pisze Anna? „Budzę się rano z jego imieniem pod językiem. I jego twarz mam jak naskalny rysunek pod powiekami”. „Kochałam go jak nigdy wcześniej nikogo, razem z jego żoną, dziećmi, starym ojcem, z jego kotami, kobietami”, wyznaje autorka „Wilczej rzeki”. A autorka „Pasji…”: „Kochałam mężczyznę razem z krzesłem, na którym siedział, i ścianą, pod którą stało krzesło, z tłem społecznym, z matką jego i ojcem, którzy umarli, kiedy ja miałam dziewięć lat, więc w życiu ich nie widziałam”. A niech to szlag – chcę zawołać – mam rację! Eros się nie wysila, zwodzi identycznie, głodzi tą samą tęsknotą, a każdej parze wmawia, że przepis na eliksir jest konkretnie dedykowany! Czy Wiola o tym wie, skoro wciąż tkwi w brzuchu Potwora Namiętności? Z którego ja się dość dawno wydostałam. A jak było z Mariną ponad 40 lat temu? Jej historia została zatrzymana w kadrze przez śmierć męża, by stać się legendą. A przecież była i piekłem.
Namiętność może trwać najwyżej trzy, cztery lata, inaczej zabiłaby kochanków, dziury w mózgu by wyjadła, spaliła nadnercza, fizyczne źródło witalności. Moja „wielka miłość” ma 27 lat, co dla miłości jest wiekiem podeszłym, przeobraziła się w przyjaźń. Eros i Tanatos to awers i rewers, kochankowie to czują nie tylko podświadomie. Trzy różne książki, trzy autorki należące do różnych pokoleń, a miłość jedna i ta sama…
Anna Janko, poetka, pisarka. Autorka między innymi: „Dziewczyny z zapałkami”, „Pasji według św. Hanki”, „Małej zagłady” i „Finalistki”.