1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Kultura

„Diuna” – książka. Wszystko, co warto wiedzieć o kultowej powieści Franka Herberta

Timothée Chalamet na planie „Diuny” Denisa Villeneuve’a (Fot. materiały prasowe)
Timothée Chalamet na planie „Diuny” Denisa Villeneuve’a (Fot. materiały prasowe)
Po ubiegłorocznym sukcesie filmowej adaptacji kultowej powieści sci-fi Franka Herberta kinomani szturmem ruszyli do księgarń w poszukiwaniu literackiego pierwowzoru. O czym jest książka „Diuna”, ile ma tomów i przede wszystkim: w jakiej kolejności czytać? Odpowiadamy na najważniejsze pytania dotyczące tytułu, na podstawie którego powstała nagrodzona sześcioma Oscarami superprodukcja.

Futurystyczna powieść Franka Herberta „Diuna” to jedna z najpopularniejszych pozycji literackich z kategorii science fiction. Choć od jej premiery minęło prawie 60 lat, jej treść nadal zachwyca i inspiruje kolejne pokolenia czytelników. Dlaczego książka stała się takim fenomenem? Odpowiedź jest prosta: bezprecedensowo przełamywała panujące w latach 60. tendencje literackie i odważnie wymykała się wszelkim schematom. Ponadto zachwycała oryginalnością przedstawionego w niej uniwersum i w odróżnieniu od popularnych w tym okresie space oper była niesamowicie stonowana i filozoficzna.

„Diuna” – książka. O czym jest?

Dzieło Herberta to oszałamiające połączenie przygody, mistycyzmu, ekologii i polityki. O czym tak naprawdę jest książka „Diuna”? Akcja powieści rozgrywa się w bardzo dalekiej przyszłości, a jej fabuła opowiada bogatą historię waśni między dwoma arystokratycznymi rodami, Atrydów i Harkonnenów, które walczą o władzę nad planetą Arrakis (potocznie zwaną Diuną) i jej cennymi zasobami. To centralne miejsce w wykreowanym przez Herberta uniwersum. Każda z rodzin chce przejąć kontrolę nad złożami melanżu, czyli niezwykle pożądanej substancji niezbędnej do produkcji specyfiku przedłużającego życie i umożliwiającego jasnowidzenie. Gdy panujący ród Atrydów zostaje pokonany przez Harkonnenów, cywilizację przed zagładą może ocalić jedynie syn dawnych władców – Paul, syn księcia Leta. Po zamachu stanu zostaje on zmuszony do ucieczki. Na wygnaniu natrafia na lud koczowniczych wojowników, z którym rusza naprzeciw odpowiedzialnym za przewrót Harkonnenom.

Książka „Diuna” – ile części i jak czytać?

Książka „Diuna” okazała się wielkim przebojem. Nic więc dziwnego, że doczekała się kontynuacji. Sześciotomowy cykl literacki „Kroniki Diuny” obejmuje następujące części: „Diuna” (1965), „Mesjasz Diuny” (1969), „Dzieci Diuny” (1976), „Bóg Imperator Diuny” (1981), „Heretycy Diuny” (1983) i „Kapitularz Diuną” (1985). W takiej kolejności należy je czytać, bo każda z nich jest ze sobą ściśle związana fabularnie. Poniżej dowiecie się, o czym opowiadają poszczególne tomy.

Tom 1. „Diuna”

W pierwszym tomie serii planetę Arrakis przejmują Atrydzi, zaciekli wrogowie władających nią dotychczas Harkonnenów. Zwycięstwo księcia Leta jest jednak pozorne – przejęcie planety ukartowano. W odpowiedzi na atak Harkonnenów dziedzic rodu Atrydów Paul staje na czele rdzennych mieszkańców Diuny i sięga po imperialny tron.

„Diuna. Kroniki Diuny. Tom 1”, Frank Herbert, wyd. Rebis „Diuna. Kroniki Diuny. Tom 1”, Frank Herbert, wyd. Rebis

Tom 2. „Mesjasz Diuny”

Minęło kilkanaście lat, odkąd Fremeni pod dowództwem Paula Muad’Diba pokonali połączone siły Harkonnenów i imperialnych sardaukarów. Paul poślubił księżniczkę Irulanę i zasiadł na tronie Imperium. Pustynna Arrakis jest teraz stolicą wszechświata, a imperator Paul Atryda wydaje z niej poprzedzone proroczymi wizjami rozkazy. Tymczasem stare ośrodki władzy – Bene Gesserit, Gildia Kosmiczna i Bene Tleilax – zawiązują spisek przeciw nowemu imperatorowi. Czczony niczym bóg Paul Muad’Dib wpada w pułapkę, jaką zastawiła na niego prorocza moc: zna dokładnie każdą chwilę swojej przyszłości, każdy swój ruch, każdą decyzję i, przede wszystkim, swój straszliwy finał.

„Mesjasz Diuny. Kroniki Diuny. Tom 2”, Frank Herbert, wyd. Rebis „Mesjasz Diuny. Kroniki Diuny. Tom 2”, Frank Herbert, wyd. Rebis

Tom 3. „Dzieci Diuny”

Upłynęło dziewięć lat, odkąd oślepiony Muad’Dib ruszył samotnie na pustynię na spotkanie z Szej-huludem. W tym czasie Imperium rządziła jego siostra Alia. Na drodze opętanej regentce wciąż jednak stoją prawowici następcy Paula: Leto i Ganima. Dzieci są też zagrożeniem dla rodu Corrinów, odwiecznego wroga Atrydów, chcącego ponownie zasiąść na Tronie Złotego Lwa. Bliźnięta, którym również grozi opętanie, podejmują dramatyczną walkę na kilku frontach. Tymczasem na Arrakis pojawia się charyzmatyczny niewidomy kaznodzieja, który bardzo przypomina ich zmarłego ojca.

„Dzieci Diuny. Kroniki Diuny. Tom 3”, Frank Herbert, wyd. Rebis „Dzieci Diuny. Kroniki Diuny. Tom 3”, Frank Herbert, wyd. Rebis

Tom 4. „Bóg Imperator Diuny”

Pokonawszy Alię i podporządkowawszy sobie nieustannie knujący intrygi ród Corrinów, Leto II objął rządy w Imperium i wprowadził je na swój Złoty Szlak. Trzy i pół tysiąca lat narzuconego spokoju zmieniło jednak niewiele. Bene Gesserit, Tleilaxanie, Ixanie i Gildia Kosmiczna – trzymani w ryzach groźbą odcięcia dostaw życiodajnego melanżu – gotowi są zrobić wszystko, by w końcu pozbyć się człowieka czerwia. Syn legendarnego Muad’Diba staje w obliczu najbardziej diabolicznego spisku w historii. Spisku, który może doprowadzić nawet do śmierci Boga.

„Bóg Imperator Diuny. Kroniki Diuny. Tom 4”, Frank Herbert, wyd. Rebis „Bóg Imperator Diuny. Kroniki Diuny. Tom 4”, Frank Herbert, wyd. Rebis

Tom 5. „Heretycy Diuny”

Blisko półtora tysiąca lat po śmierci Boga Imperatora we wszechświecie dużo się zmieniło, jednak Tleilaxanie, Ixanie i Bene Gesserit pozostali na scenie, a nieżyjący Leto II wciąż kładzie się cieniem na ich przeszłości. Walcząc o supremację, a zarazem usiłując ocalić zgromadzenie przed napływającymi z Rozproszenia dostojnymi matronami, Bene Gesserit układają diaboliczny plan. W jego centrum tkwią kolejny ghola Duncana Idaho i żyjąca na Rakis dziewczyna, która… rozkazuje czerwiom.

„Heretycy Diuny. Kroniki Diuny. Tom 5”, Frank Herbert, wyd. Rebis „Heretycy Diuny. Kroniki Diuny. Tom 5”, Frank Herbert, wyd. Rebis

Tom 6. „Kapitularz Diuną”

Kapitularz przechodzi transformację, w wyniku której Bene Gesserit ma nadzieję wznowić zbiory melanżu i zdobyć dominującą pozycję we wszechświecie. Toczy się jednak walka z czasem – Dostojne Matrony zaciskają nieustępliwie pętlę wokół głównej siedziby zgromadzenia. Dręczona wizjami własnej śmierci matka przełożona Darwi Odrade robi wszystko, by ocalić siostry. Mimo sprzeciwu części z nich postanawia zagrać va banque i rzuca na szalę swe ostatnie atuty: gholę baszara Tega, byłą Dostojną Matronę Marbellę i obdarzonego niezwykłymi zdolnościami Duncana Idaho. Tymczasem gdzieś w oddali czai się wróg stokroć potężniejszy od Dostojnych Matron i zarzuca swą sieć.

„Kapitularz Diuną. Kroniki Diuny. Tom 6”, Frank Herbert, wyd. Rebis „Kapitularz Diuną. Kroniki Diuny. Tom 6”, Frank Herbert, wyd. Rebis

„Diuna” – książka. Kontynuacje

Oprócz sześciu tomów autorstwa amerykańskiego pisarza warto również wspomnieć o licznych spin-offach, które w znacznym stopniu rozbudowały świat wykreowany w pierwotnej powieści i wyjaśniły wiele niejasności. Po śmierci Franka Herberta w 1986 roku „Diuną” zajął się Brian Herbert, syn autora, który wraz z Kevinem J. Andersonem kontynuował dzieło ojca na podstawie jego szczegółowych notatek. Panowie dokończyli zatem „Kroniki Diuny”, publikując jeszcze dwie książki z serii: „Łowcy Diuny” (2006) i „Czerwie Diuny” (2007) oraz zapoczątkowali kilka nowych cykli:

  • „Preludium do Diuny”, czyli „Ród Atrydów” (1999), „Ród Harkonnenów” (2000) i „Ród Corrinów” (2001);
  • „Legendy Diuny”, czyli „Dżihad Butleriański” (2002), „Krucjata przeciw maszynom” (2003), „Bitwa pod Corrinem” (2004);
  • „Wielkie Szkoły Diuny”, czyli „Zgromadzenie żeńskie z Diuny” (2012), „Mentaci Diuny” (2014), „Nawigatorzy Diuny” (2016).

Obecnie duet jest w trakcie prac nad tetralogią „Bohaterowie Diuny”, która na razie składa się z dwóch tomów: „Paul z Diuny” (2008) i „Wichry Diuny” (2009). Daty premier dwóch kolejnych części, które od lat zapowiadane są przez autorów, nie są jeszcze znane. Ostatnia powieść z uniwersum „Diuny” napisana przez duet Herbert–Anderson ukazała się w styczniu bieżącego roku i nosi tytuł „Diuna: Książe Kaladanu”. Książka rozpoczyna nową serię „Trylogia Kaladanu”, opowiadającą o losach Leta Atrydy.

„Diuna. Książę Kaladanu”, Frank Herbert, wyd. Rebis „Diuna. Książę Kaladanu”, Frank Herbert, wyd. Rebis

„Diuna” – książka. Ekranizacje

„Diuna” doczekała się do tej pory dwóch ekranizacji. Najnowsza adaptacja bestsellera to dzieło kanadyjskiego reżysera Denisa Villeneuve’a („Sicario”, „Nowy Początek”, „Blade Runner 2049”). Wcześniej próby przeniesienia tej kultowej książki na duży ekran podejmowali inni twórcy filmowi, między innymi David Lynch i Ridley Scott. Pierwszy z nich zrealizował niezbyt udaną ekranizację w 1984 roku (wystąpili w niej m.in. Sting i znany z „Miasteczka Twin Peaks” Kyle MacLachlan), a drugi jedynie zapowiadał produkcję, jednak nawet jej nie rozpoczął. W filmie Villeneuve’a z 2021 roku zagrali Timothée Chalamet, Rebecca Ferguson, Stellan Skarsgård, Jason Momoa, Charlotte Rampling, Javier Bardem, Josh Brolin, Zendaya i Oscar Isaac. Obraz okazał się hitem kinowym i otrzymał szereg prestiżowych nagród filmowych, w tym sześć Oscarów (obejrzycie go m.in. w serwisie HBO Max). Co ciekawe, jest to adaptacja dopiero połowy pierwszego tomu serii. Reżyser skupia się w niej na losach syna władcy rządzącego rodu i wprowadza nas w fantastyczny świat wykreowany przez Franka Herberta. Zdjęcia do ekranizacji drugiej połowy ruszyły w lipcu. Produkcja ma się pojawić w kinach w 2023 roku. O szczegółach z pewnością będziemy informować na łamach naszego portalu.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze