1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Kultura

„Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” – nowa wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie

Peder Severin Krøyer (1851–1909, Dania), „Wypłynięcie łodzi rybackich po zachodzie słońca, Skagen” 1894–1895, olej, płótno ARoS, Aarhus Art Museum (Fot. ARoS Aarhus Art Museum)
Peder Severin Krøyer (1851–1909, Dania), „Wypłynięcie łodzi rybackich po zachodzie słońca, Skagen” 1894–1895, olej, płótno ARoS, Aarhus Art Museum (Fot. ARoS Aarhus Art Museum)
„Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” to pierwsza w Europie Środkowo-Wschodniej przekrojowa prezentacja twórczości nordyckich artystów. Na wystawie będzie można oglądać ponad 100 prac malarzy z Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji.

Natura i pejzaż, życie prowincji, obyczaje ludowe, sceny z mitologii oraz wnętrze domów i ludzkiej psychiki to główne wątki wystawy, która zostanie otwarta w najbliższy weekend w Muzeum Narodowym w Warszawie. W podróż na północ Europy zabiorą nas dzieła artystów tworzących na przełomie XIX i XX wieku.

Tytuł wystawy odnosi się do przesilenia letniego, które ma szczególne znaczenie w kulturze nordyckiej. Wskazuje również na zmiany w sztuce tego regionu na przełomie XIX i XX wieku: drogę od akademizmu, przez realizm i impresjonizm, w stronę symbolizmu i ekspresji. Tytuł nawiązuje ponadto do przemian, które zaszły w relacjach między europejskimi peryferiami” kulturalnymi a ówczesnym centrum świata sztuki Paryżem.

Nikolai Astrup (1880–1928, Norwegia), „Czerwcowa noc i stare zabudowania wiejskie” 1902–1908, olej, płótno,  Depozyt Sparebankstiftelsen w KODE Art Muse-ums and Composer Homes, Norwegia (Fot. KODE Bergen Dag Fosse/KODE Art Muse-ums and Composer Homes, Norway) Nikolai Astrup (1880–1928, Norwegia), „Czerwcowa noc i stare zabudowania wiejskie” 1902–1908, olej, płótno, Depozyt Sparebankstiftelsen w KODE Art Muse-ums and Composer Homes, Norwegia (Fot. KODE Bergen Dag Fosse/KODE Art Muse-ums and Composer Homes, Norway)

Oszałamiająca przyroda i światło

Przyroda, surowa, piękna i tajemnicza jednocześnie, krajobrazy pełne jezior, rzek, skał, świetlistych plaż, podmokłych łąk i zaśnieżonych lasów – to główne motywy, którymi inspirowali się nordyccy artyści. Wybór rodzimych krajobrazów podkreślał narodowy charakter ich sztuki. Charakterystycznym tematem był dla nich pejzaż zimowy. Artyści wydobywali jego dekoracyjność i rytm, dążyli do ukazywania majestatu przyrody i ujawniania jej tajemnic. W kontemplacyjnych przedstawieniach ukazywali relację człowieka z naturą. Część twórców antropomorfizowała przyrodę, czerpiąc tematy z lokalnych baśni i legend. Przyroda jawi się w ich dziełach jako obdarzona zagadkową, a czasem mroczną siłą. Przedstawienia pejzaży często wizualizowały nastrój i emocje, a malarze podkreślali związek ducha natury i duchowości człowieka.

Erik Werenskiold (1855–1938, Norwegia), „Na równinie” 1883, olej, płótno, Gothenburg Museum of Art (Fot. Gothenburg Museum of Art) Erik Werenskiold (1855–1938, Norwegia), „Na równinie” 1883, olej, płótno, Gothenburg Museum of Art (Fot. Gothenburg Museum of Art)

Na wieś w poszukiwaniu tożsamości

Artyści nordyccy przełomu XIX i XX wieku poszukiwali narodowych korzeni w tradycji ludowej. Inspirowali się zwyczajami mieszkańców wsi, ich kulturą materialną oraz życiem bliskim naturze. Dzieła z wystawy w MNW ukazu m.in. pracę na roli w rytmie wyznaczanym przez przyrodę, odwieczne przemiany pór roku, dnia i nocy oraz działanie żywiołów powietrza i ziemi. W wyniku artystycznych poszukiwań wielu tamtejszych twórców przeniosło się na prowincję, której codzienność była głównym tematem twórczości tej grupy.

Oscar Björck (1860–1929, Szwecja) „Wodowanie łodzi. Skagen” 1884, olej, płótno, Art Museums of Skagen (Fot. Art Museums of Skagen) Oscar Björck (1860–1929, Szwecja) „Wodowanie łodzi. Skagen” 1884, olej, płótno, Art Museums of Skagen (Fot. Art Museums of Skagen)

Wielu tematów dostarczały artystom legendy i wierzenia. Zwłaszcza w krajach pozbawionych w owym czasie suwerenności, jak Finlandia i Norwegia, dążyli oni do wykazania odrębności i ciągłości narodowej kultury. Szukali jej korzeni w prastarych wierzeniach i opowieściach, które oddziaływały na zbiorową wyobraźnię, wzmacniając poczucie przynależności do miejsca, historii i narodu. Dla Finów eposem narodowym byłaKalevala” – dzieje legendarnego praojca Finów, spisane i wydane przez poetę Eliasa Lörnota w 1849 roku. Losy bohaterów tego poematu przedstawiał na swych płótnach Akseli Gallen-Kallela. Dzięki niemu utrwaliły się w zbiorowej wyobraźni Finów i umocniły fińską tożsamość narodową. Do legend norweskich odwoływał się z kolei Gerhard Munthe. Czerp z tradycji narodowej nie tylko treści, ale też formy: intensywne kolory, ornamenty i uproszczoną stylistykę.

Albert Edelfelt (1854–1905, Finlandia), „Pod brzozami (Dzieci w lesie brzozowym nad fiordem Haikko)” 1882, olej, płótno, Muzeum Narodowe w Warszawie (Fot. Muzeum Narodowe w Warszawie) Albert Edelfelt (1854–1905, Finlandia), „Pod brzozami (Dzieci w lesie brzozowym nad fiordem Haikko)” 1882, olej, płótno, Muzeum Narodowe w Warszawie (Fot. Muzeum Narodowe w Warszawie)

Cisza i niepokój wnętrz

Na wystawie zaprezentowane zostaną także obrazy przedstawiające wnętrza nordyckich domów. Najczęściej widać na nich kobiety podczas codziennych zajęć; bohaterami są także dzieci, np. na obrazie Kitty Lange Kielland. Jako idylliczna przestrzeń traktowany jest również ogród, który malował sławny Carl Larsson. Artystki, m.in. Mina Carlson-Bredberg i Hanna Hirsch-Pauli, chętnie pokazywały wnętrza swoich malarskich pracowni, czym manifestowały swój profesjonalny status oraz odcinały się od mieszczańskiego stylu życia i ról społecznych. Wiele kobiet z krajów nordyckich odebrało wykształcenie artystyczne i prowadziło kariery. Bezpieczny świat przytulnego domu i rodziny na prezentowanych płótnach czasami zmienia się jednak w sferę izolacji, niepewności i lęku. Powszechna w końcu XIX wieku postawa pesymizmu i zwątpienia także wywarła duży wpływ na artystów Północy. W sztuce nordyckich twórców pojawiają się często zamyślone postaci, pogrążone w smutku i melancholii.

Vilhelm Hammershøi (1864–1916, Dania), „Wnętrze z młodą kobietą widzianą od tyłu” 1904, olej, płótno Randers Kunstmuseum (Fot. Randers Kunstmuseum) Vilhelm Hammershøi (1864–1916, Dania), „Wnętrze z młodą kobietą widzianą od tyłu” 1904, olej, płótno Randers Kunstmuseum (Fot. Randers Kunstmuseum)

Sztuka nordycka w dialogu

Na wystawie w MNW obrazy twórców nordyckich zestawiono z wybranymi pracami polskich artystów, m.in. Olgi Boznańskiej, Józefa Chełmońskiego, Konrada Krzyżanowskiego i Józefa Mehoffera. Pozwala to dostrzec liczne podobieństwa form i motywów oraz wyjątkową wartość malarstwa dwóch odległych, a jednocześnie bliskich obszarów Europy. Także ścieżki edukacji i karier artystów polskich i nordyckich w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku przebiegały podobnie. Twórcy ci wybierali między możliwościami rozwoju oferowanymi im w krajach urodzenia i więzią z ziemią ojczystą a udziałem w międzynarodowym życiu artystycznym skupionym w metropoliach europejskich.

Edvard Munch (1863–1944, Norwegia), „Melancholia” 1900–1901, olej, płótno, Munchmuseet, Oslo, Munchmuseet, Oslo / CC BY-NC-SA 4.0 (Fot. Munchmuseet, Oslo/CC BY-NC-SA 4.0) Edvard Munch (1863–1944, Norwegia), „Melancholia” 1900–1901, olej, płótno, Munchmuseet, Oslo, Munchmuseet, Oslo / CC BY-NC-SA 4.0 (Fot. Munchmuseet, Oslo/CC BY-NC-SA 4.0)

Wydarzenia towarzyszące

Kulturę i styl życia krajów nordyckich przybliży bogaty program wydarzeń w muzeum. Będzie można uczestniczyć m.in. w wykładach poruszających wybrane zagadnienia sztuki nordyckiej, spotkaniach tematycznych na wystawie, warsztatach o emocjach w sztuce i w czytelniczych spotkaniach z Edytą Jungowską. Zaplanowano koncert, przegląd kina skandynawskiego (we współpracy z Festiwalem Nowe Horyzonty) i słuchowisko z wykorzystaniem fragmentów literatury Północy.

Wystawę „Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” można oglądać od 18 listopada 2022 do 5 marca 2023 w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze