1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Kultura

Tomasz Raczek: Kołobrzeski festiwal to święto kina

Fot. Magdalena Malińska
Fot. Magdalena Malińska
Premierowa odsłona festiwalu „Sensacyjne Lato Filmów”, który w poprzedni weekend zawładnął Kołobrzegiem, dobiegła końca. O tym, co się udało osiągnąć w tej edycji, i czego możemy się spodziewać po następnych, rozmawiamy z Tomaszem Raczkiem.

Magdalena Malińska: Premierowy stres już za nami, festiwal dobiegł końca. Jest Pan zadowolony z efektów?

Tomasz Raczek: Myślę, że w tym roku festiwal pokazał się w zalążku jako impreza bardzo ciekawa i pasująca do Kołobrzegu. Na razie mamy wszystkiego po trochu: wspaniałych gości, którzy stanowią atrakcję nie tylko dla publiczności, ale też dla samych siebie. Ten festiwal jest znakomitą okazją, by twórcy kina gatunkowego mogli się spotkać, podyskutować, opowiedzieć o tym, co teraz robią. Wbrew pozorom na co dzień nie mają takiej szansy. Z drugiej strony jest to szansa dla widzów, by niezależnie od warunków pogodowych nie tylko przypomnieli sobie historię naszego kina sensacyjnego, ale także zobaczyli nowe produkcje, jak „Hansa Klossa. Stawkę większą niż śmierć” (reż. Patryk Vega) i „Yumę” (reż. Piotr Mularuk) - film nagrodzony przed chwilą na festiwalu w Karlowych Warach, jeszcze nieobecny w kinach. Jest to także impreza, która nie zamyka się w budynku, a wychodzi do miasta - odbył się pokaz kaskaderski na plaży, przeprowadzono także casting dla dzieci zainteresowanych graniem w filmie. Goście festiwalu spotykają się z ludźmi na bulwarze nadmorskim przy porcie. Do tego nocne kino na plaży - wszystkie części szwedzkiego ”Millenium”.

Planujemy co roku wybrać inny gatunek filmu jako wiodący. W tym roku jest to kino sensacyjne. Wręczyliśmy nagrody Wojciechowi Wójcikowi, Władysławowi Pasikowskiemu i Stanisławowi Mikulskiemu. To dopiero zalążek, ale jeśli wniesie się odrobinę siły, rozmachu i pieniędzy w tę imprezę, to Sensacyjne Lato Filmów może niedługo okazać się bardzo ważnym letnim festiwalem.

A jak wyglądają plany na przyszłość? Rok bardzo szybko minie, trzeba już myśleć o następnej edycji.

Myślimy przede wszystkim o tym, by rozszerzyć formułę festiwalu o filmy zagraniczne i by nie poprzestawać na kinie sensacyjnym, a sięgnąć też po kino komediowe, science-fiction i inne rodzaje kina gatunkowego. Kołobrzeski festiwal ma być świętem kina, ale nie artystycznego, a gatunkowego i komercyjnego właśnie. Liczymy więc na przegląd poszczególnych gatunków.

Diagnozę kondycji tego kina już znamy, bo wielokrotnie padała podczas tego festiwalu z ust zarówno twórców, którym coraz trudniej realizować pomysły pomimo uznania środowiska filmowego, jak i widzów, którzy tęsknią za tym rodzajem rozrywki. Zarówno największe festiwale filmowe w Polsce, jak i szkoły kształcące reżyserów, a nawet sam PISF, bardziej doceniają kino autorskie, w którym - by to ująć łagodnie - do wszystkich elementów wypowiedzi filmowej podchodzi się twórczo...

Czyli pogardza gotowymi receptami.

W tekście programowym stawia Pan sobie i temu festiwalowi zadanie, by udowodnić, że mamy w Polsce bardzo silną tradycję kina gatunkowego i autorytety zdolne przekazać ją następnym pokoleniom. Czy trzeba poprzestawać na udowadnianiu tej tezy, czy też może jest jakaś szansa na poprawę położenia tego kina w Polsce?

Bardziej zależy nam właśnie na tym, by stworzyć polskiemu kinu sensacyjnemu warunki do odrodzenia. W tej edycji zależało nam na postawieniu diagnozy. Festiwal pokazuje, że kiedyś całkiem sprawnie realizowano polskie kino sensacyjne - stąd tak duży wybór filmów, które pokazywaliśmy tu w Kołobrzegu, teraz jest trochę gorzej, choć nie beznadziejnie. Ten rok jest wyjątkowo dobry, bo oprócz pokazywanych w Kołobrzegu „Hansa Klossa”, który - choć wszyscy mu wieścili klęskę - okazał się nieoczekiwanie bardzo dobrym filmem, i „Yumy”, która jest filmem zarówno sensacyjnym, jak i artystycznym i już zbiera nagrody, jesienią czeka nas powrót Władysława Pasikowskiego z bardzo kontrowersyjnym filmem „Pokłosie”, któremu mam osobiście wiele do zarzucenia.

W kwestii warsztatu czy treści?

„Pokłosie” podejmuje temat bardzo newralgiczny, zarówno psychologicznie jak i społecznie, dotyczy bowiem zbrodni w Jedwabnem. Pasikowski bardzo chciał zrealizować ten film zgodnie z zasadami kina sensacyjnego. Jak się okazało, tego typu temat włożony, a momentami wepchnięty na siłę w szablon gatunku bardzo na tym cierpi. Kino sensacyjne nie znosi nieoczywistości, jest czarno-białe. A ten problem nie znosi bieli i czerni, bo prawda odmalowana w takich barwach staje się niemal propagandowa, śmieszna. Rozmawiałem z widzami, na których to nie zrobiło tak złego wrażenia jak na mnie, ale ja widzę tu rodzaj anachronizmu - nieprzystawalność tematu do formy.

Ocenia to Pan jako błąd w sztuce?

Błąd w założeniu. Ale też w pewnym sensie błąd w sztuce, bo mam wrażenie, że tym razem Władysław Pasikowski nie do końca poradził sobie z prowadzeniem aktorów. Maciej Stuhr, który jest aktorem bardzo wrażliwym i ciekawie grającym, na planie chyba czuł się niekomfortowo. Mam takie wrażenie, jakby się czuł nie w swojej skórze. Przez to cały czas utrzymuje się u mnie brechtowski „efekt obcości”, który nie pozwala mi się utożsamić z bohaterem i wierzyć w autentyczność tego, co robi.

Czy nie jest tak, że podejmowanie tak trudnych społecznie tematów przez twórców polskiego kina z góry skazane jest na porażkę? Czy dzisiejsze kino potrafi to udźwignąć?

Różnie. Bo jest na przykład „Obława” (reż. Marcin Krzyształowicz), film pokazujący losy żołnierza AK i zarazem zdrajcy. Tam ta dwoistość, niezwykła sytuacja, suspens, są perfekcyjnie przeprowadzone psychologicznie. Zresztą, to chyba polska specyfika - lepiej niż inni dajemy sobie radę z łączeniem przeciwieństw. Ale „Obława” jest filmem bardziej autorskim niż gatunkowym; takim tematom sprzyja forma dająca możliwość większego oddechu. Kino gatunkowe nie leży w polskiej mentalności. Mamy od tego fachowców i czasem nam się ono udaje, ale tylko wtedy, gdy jest od początku do końca przeprowadzone zgodnie z regułami kina gatunkowego. Tematyka i scenariusz też muszą być rodem z tej dziedziny. Jeśli sięgamy po temat taki jak zbrodnia w Jedwabnem, trzeba się swobodnie poruszać w wielu gatunkach i potrafić je łączyć. Władysław Pasikowski porusza się swobodnie tylko w obrębie swojego gatunku i to zaszkodziło „Pokłosiu”.

A czy potraktowanie kina gatunkowego z przymrużeniem oka jak w „Rewersie”, jest możliwą ścieżką rozwoju tego kina, czy to raczej ślepa uliczka?

W podobny sposób potraktowali tę formę i Duńczycy, realizując „Gang Olsena”. Tak samo działają Czesi, i nam to bardzo dobrze wychodzi - może to umiejętność przynależna naszej długości geograficznej? To oczywiście jest bardzo atrakcyjna ścieżka rozwoju kina gatunkowego, ale o ile przebiega obok tej głównej, a nie zamiast niej.

A skoro już „wyjechaliśmy” za granicę - w przyszłym roku program festiwalu ma zostać poszerzony o filmy niepolskie. W których rejonach świata realizuje się teraz ciekawe kino sensacyjne?

Najbliższe zarówno mi, jak i naszym możliwościom, jest kino skandynawskie. Najchętniej w przyszłym roku poruszałbym się właśnie po osi pomiędzy Skandynawią a Czechami.

A szanse na nowości w Polsce? Są jakieś talenty wśród młodego pokolenia, które są w stanie udźwignąć kino gatunkowe i które będziecie próbowali ściągnąć do Kołobrzegu?

Realizacja kina gatunkowego tak naprawdę nie wymaga jakichś szczególnych umiejętności, ale pewnej pasji i chęci, by się temu poświęcić. Jeśli tylko odpowiada komuś taki rodzaj wypowiedzi artystycznej, to nie ma przeszkód, by to robić. Podczas spotkania z Sylwestrem Chęcińskim zadałem pytanie, czym powinni różnić się reżyserzy, którzy robią filmy sensacyjne, od tych, którzy robią komedie. Odpowiedział, że to rozgraniczenie jest bezzasadne, bo dobry reżyser jest w stanie zrealizować zarówno jeden gatunek, jak i drugi, o ile znajdzie dobry scenariusz. I on jest właśnie tego przykładem takiego twórcy - z jednej strony potrafił zrobić świetnych „Samych swoich”, z drugiej - „Wielkiego Szu”.

Powiedział Pan na gali otwarcia, że wytężona praca nad kinem gatunkowym może nam otworzyć drogę do Hollywood. To była ironia?

Mówiłem to jak najbardziej serio. Kino gatunkowe jest najbardziej potrzebne „konsumentom”, czyli widzom. A Hollywood to nie tylko gwiazdy i czerwone dywany, ale też produkcja B i C. Hollywood to przede wszystkim fabryka filmów. A jeśli zaczniemy myśleć o filmach jako produkcie, a nie emanacji duszy, interwencji muz i tak dalej, to mamy szansę trafić do dystrybucji światowej. Nie trzeba wypatrywać splendoru, ale pracować na prawdziwe, rzeczywiste funkcjonowanie w świecie kina. Potrzebujemy w Polsce stworzyć obok obiegu A także obieg B, czyli filmy, które będą przeznaczone do dystrybucji DVD i telewizyjnej - to niezbędna część przemysłu filmowego, gdy ma być soczysty, prawdziwy. My cały czas chcemy robić ciasto z samej kruszonki, a kruszonka jest tylko na wierzchu. Produkcja filmowa powinna mieć wszystkie warstwy, także te mniej efektowne, a często bardziej potrzebne widzom.

Ale przecież nie odwrócimy biegu rzeki - zawsze centrum kina gatunkowego będzie w Stanach Zjednoczonych, a my będziemy na peryferiach. Oni chyba nie będą chcieli nas dopuścić do pieczenia ich ciastek.

Ale przecież nie musimy tego robić na ich sposób. Naśladownictwo nigdy nie było dobrym pomysłem na życie i nigdy nie prowadziło do nagród. Powinniśmy przede wszystkim wyrzucić z głowy myślenie o tym, że gdy naśladuję film mojego mistrza, jestem profesjonalny.

A który z filmów prezentowanych podczas festiwalu uznałby Pan najchętniej za nasz towar eksportowy, coś, co mogłoby stanowić ikonę polskiego kina sensacyjnego?

Zdaje mi się, że „Psy” (reż. Władysław Pasikowski) były zrobione w bardzo polski sposób. To jest film wywiedziony z polskiego ducha i łączący go z amerykańskim schematem. Relacje między postaciami, dialogi - to bardzo polskie elementy. Chociaż szczerze powiem, że go nie lubię.

A mimo to postawiłby go Pan na świeczniku?

Nie na świeczniku. W ogóle świecznik i kino gatunkowe nie pasują do siebie. Do oceny tych filmów trzeba przykładać inne kryteria, oceniać raczej efektywność, a nie sukces artystyczny. Wtedy się przestawiam i przestaję oczekiwać, że film zadowoli moje ambicje, za to obserwuję, na ile to kino „działa”. „Psy” są naszym najlepszym produktem w dziedzinie kina sensacyjnego. Układając program festiwalu, stosowaliśmy taką zmienioną optykę, to nie jest moja lista życzeń.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze