Wojna w Ukrainie toczy się również w cyberprzestrzeni. Jednym z jej aspektów jest szerzenie dezinformacji, manipulacja komunikatami i propaganda, której autorami są wyspecjalizowane firmy i instytucje, a nawet zwykli ludzie. Ich działania mogą dosięgnąć również nas. Jak więc ustrzec się przed nieprawdziwymi informacjami? Oto pięć narzędzi, które pomagają wykryć fake newsy.
Internet jest kopalnią informacji, niestety również tych nieprawdziwych. Dobitnie pokazują to ostatnie działania związane z wybuchem wojny w Ukrainie, czyli setki nieprawdziwych komunikatów, z którymi zetknął się już zapewne każdy z nas. Fake newsy są bowiem bardzo ważnym elementem strategii wojennej Rosji i Władimira Putina, a część z nich jest celowo wykorzystywana do celów propagandowych. Musimy więc być teraz wyjątkowo czujni – czerpać informacje tylko z wiarygodnych źródeł oraz chronić swoje dane.
Zespół CERT Polska, który działa w strukturach NASK Państwowego Instytutu Badawczego i jest powołany do reagowania na zdarzenia naruszające bezpieczeństwo w sieci, opublikował listę rekomendacji, które każdy z nas powinien zastosować, by zadbać o swoje bezpieczeństwo w sieci. Według ekspertów CERT Polska powinniśmy:
- Zapoznać się z poradnikiem dotyczącym bezpieczeństwa skrzynek pocztowych i kont w mediach społecznościowych, dostępnym na oficjalnej stronie internetowej CERT Polska, i zastosować się do jego rekomendacji.
- Być wyczulonym na sensacyjne informacje, w szczególności zachęcające do natychmiastowego podjęcia jakiegoś działania. Weryfikować informacje w kilku źródłach i upewniać się, że informacja jest prawdziwa przed podaniem jej dalej w mediach społecznościowych.
- Uważać na wszelkie linki w wiadomościach mailowych i SMS-ach, zwłaszcza te sugerujące podjęcie jakiegoś działania, np. konieczność zmiany hasła, albo podejrzaną aktywność na koncie.
- Upewnić się, że posiadamy kopię zapasową wszystkich ważnych dla siebie plików i potrafimy je przywrócić w przypadku takiej potrzeby.
- Śledzić ostrzeżenia o nowych scenariuszach ataków, na przykład w mediach społecznościowych CERT Polska.
- Zgłaszać każdą podejrzaną aktywność przez formularz na stronie incydent.cert.pl lub mailem na cert@cert.pl. Podejrzane SMS-y można przesłać bezpośrednio na numer 799 448 084.
W analizowaniu informacji dostępnych w sieci pod kątem fake newsów mogą pomóc również dostępne w sieci darmowe narzędzia. Oto pięć z nich.
To bardzo proste narzędzie Google służące do sprawdzaniu, czy witryna lub określony adres URL są bezpieczne. Wystarczy wkleić podejrzany adres URL w odpowiednie miejsce, a narzędzie zidentyfikuje potencjalnie niebezpieczną stronę internetową oraz powiadomi użytkowników i właścicieli witryn o potencjalnym ryzyku związanym z ich odwiedzaniem. Po wykryciu niebezpiecznych witryn wyświetla się przy nich ostrzeżenie w wyszukiwarce Google i przeglądarkach internetowych.
Google Fact Check Tool
Kolejne narzędzie Google, nieco bardziej rozbudowane. Google Fact Check Tool to wyszukiwarka sprawdzająca informacje i pomagająca ustalić, co jest faktem, a co fikcją. Wystarczy wpisać do wyszukiwarki słowa kluczowe. Wyniki wyszukiwania są wyświetlane od najnowszego i zawierają nazwę organizacji, która sprawdziła i oceniła daną informację jako fałszywą lub potwierdzoną.
Anilyzer to narzędzie, które pomaga w analizowaniu plików wideo. Umożliwia oglądanie filmów klatka po klatce i w zwolnionym tempie. Dzięki temu możemy sprawdzić, czy dany plik nie został przerobiony.
#FakeHunter to społeczny projekt weryfikacji treści publikowanych w Internecie uruchomiony przez Polską Agencję Prasową wspólnie z GovTech Polska, którego początkowym celem było demaskowanie nieprawdziwych wiadomości dotyczących wirusa SARS-CoV-2. Teraz możemy tam również znaleźć informacje dotyczące wojny w Ukrainie. W jaki sposób działa #FakeHunter? Jeśli napotkasz w Internecie informację, która budzi twoją wątpliwość, należy przesłać ją ekspertom projektu do zweryfikowania. Oni sprawdzą jej treść na podstawie wiarygodnych źródeł, po czym odeślą link zwrotny z werdyktem. Informacje do weryfikacji można zgłaszać poprzez przeglądarkę internetową, aplikację mobilną lub wiadomość na profilu #FakeHunter na Facebooku.
Stowarzyszenie Demagog jest pierwszą w Polsce organizacją fact-checkingową. Zajmuje się weryfikacją nieprawdziwych treści zamieszczanych na Facebooku (artykułów, zdjęć, filmów) w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się fake newsów w mediach społecznościowych. Gdy znajdziemy na Facebooku informację, co do której wiarygodności nie jesteśmy pewni, wystarczy kliknąć na znajdujące się w prawym górnym rogu każdego posta menu i wybrać opcję „Uzyskaj pomoc lub zgłoś post”, następnie wybrać opcję „Fałszywa informacja”. Poinformowanie o podejrzanych treściach możliwe jest również bezpośrednio poprzez kontakt z redakcją Demagoga za pomocą mediów społecznościowych lub formularza kontaktowego na stronie. Demagog wszystkie analizy opiera na najbardziej aktualnych, pierwotnych i wiarygodnych źródłach oraz powołuje się na opinie wiodących ekspertów i naukowców z danej dziedziny. Na jego oficjalnej stronie internetowej można znaleźć wiele analiz informacji związanych z wojną w Ukrainie.