Potężny wpływ Księżyca na życie na Ziemi znany jest od wieków. Pierwszy kalendarz księżycowy powstał w epoce późnego paleolitu. Jego obliczanie nie było proste i ewoluowało przez kolejne epoki, jednak towarzyszy nam do dzisiaj. Astrologia odwołuje się do cykliczności Księżyca, wyjaśniając ludzkie zachowania i nasze powiązania z naturą.
Kalendarz księżycowy, inaczej zwany lunarnym, opiera się na fazach Księżyca – nowiu, przybywającym sierpie, I kwadrze Księżyca, poszerzonym Księżycu, pełni, garbatym Księżycu, III kwadrze Księżyca i ubywającym sierpie (inaczej fazie balsamicznej). Znany był już w starożytności – pomagał ludziom żyć zgodnie z rytmem natury: żywić się, leczyć, rozmnażać, polować, uprawiać ziemię, wznosić budowle; słowem – planować wszelkiego rodzaju aktywności. Rok księżycowy liczył 345 dni i był podzielony na 12 miesięcy zwanych synodycznymi, które miały po 29 lub 30 dni. Różnica między rokiem solarnym, wynikającym z ruchu Słońca, wynosiła 11,25 dni – niestety stale wzrastała, powodując przesuwanie się pór roku w stosunku do miesięcy kalendarzowych.
Kalendarz księżycowy opiera się na czasie, jaki Księżycowi zajmuje obrót wokół Ziemi. Ten czas jest określany jako miesiąc. Kalendarz gregoriański jest kalendarzem słonecznym bazującym na tym, ile czasu zajmuje Ziemi okrążenie Słońca.
Chociaż każdy starożytny lud miał swój kalendarz księżycowy i własny sposób obliczania go i synchronizowania ze słonecznym, za jego wynalazcę uważa się greckiego matematyka, astronoma i inżyniera – Metona z Aten, który żył w V wieku p.n.e. W 432 roku p.n.e. opisał 19-letni cykl, w którym fazy Księżyca przypadają na te same dni w roku. Zaobserwował on, że 19 lat słonecznych jest równych pod względem długości 235 miesiącom księżycowym, czyli 6940 dniom. Jego obliczenia były przybliżone, jednak i tak najdokładniejsze, dzięki czemu można było kalendarz księżycowy unowocześnić.
Pierwsze kalendarze księżycowe odkryto w jaskiniach we Francji i Niemczech – pochodzą z epoki późnego paleolitu. Dla Majów, Celtów czy Inków życie codzienne toczyło się w rytmie Księżyca. Kalendarz księżycowy służył do wskazywania czasu. Znaleziska z jaskini Thaïs we Francji świadczą o tym, że na tych terenach cykl Księżyca obliczano na 29 dni. Stosunkowo niedawno, bo w 2004 roku, w Warren Field w Szkocji został znaleziony najstarszy kalendarz mezolityczny. Składa się z dwunastu zagłębień, które – jak się uważa – reprezentują dwanaście faz Księżyca. Jest to niedawne odkrycie, bo z 2004 roku. Wiele kalendarzy księżycowych z tych epok znaleziono na luźnych kamieniach, w jaskiniach lub na kościach zwierząt. Były niewielkie, by można było zabrać je na polowanie, które czasami trwało wiele tygodni.
Ważną rolę w odkrywaniu i rozszyfrowywaniu historycznych kalendarzy księżycowych odegrał Rudolf Steiner (1861–1925), który był znanym filozofem, pisarzem i ezoterykiem. Zgodnie z jego teorią człowiek jest wypadkową wpływów Ziemi i reszty kosmosu, składającego się z gwiazd, Słońca i Księżyca.
Kalendarz gregoriański, który dominuje obecnie na Zachodzie, jest oparty na Słońcu i został wprowadzony przez papieża Grzegorza XIII w 1582 roku. Jednak to nie on był jego wynalazcą, a Juliusz Cezar – kalendarz gregoriański jest w istocie odmianą kalendarza juliańskiego. Zanim Juliusz Cezar wprowadził swój „własny” kalendarz – za radą astronoma Sosigenesa z Aleksandrii – kalendarz księżycowy był kalendarzem dominującym. Miesiące nowego kalendarza opierały się na porach roku, a rok miał długość 365,25 dni. Ponadto kalendarz był całkowicie oparty na Słońcu. Później – ponieważ 365,25 dni było niewygodne na przykład do pobierania podatków – co cztery lata wprowadzono rok przestępny.
Wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego miało dwa powody: liczba dni, w których Ziemia okrąża Słońce, nie była prawidłowa – na stulecie odchylałaby się o jeden dzień. Po drugie, w grę wchodziła wiara – chrześcijanie potrzebowali podstawy do ustalania corocznej daty Wielkanocy, która zbiegała się z równonocą. Nie było to możliwe przy kalendarzu juliańskim. Zrewidowany gregoriański kalendarz jest obecnie używany niemal we wszystkich krajach zachodnich.
Kalendarz księżycowy Majów
Majowie mieszkają w Mezoameryce, która rozciąga się przez Meksyk, Honduras, Salwador, Gwatemalę i Belize. Podobnie jak w przypadku Inków, imperium Majów dobiegło końca wraz z przybyciem europejskich osadników. Ale tradycje są żywe i kilka milionów Majów nadal żyje na tym obszarze. Podczas gdy wiele plemion i kultur używa tylko jednego kalendarza, Majowie mają trzy systemy. Jednym z nich jest kalendarz religijny Tzolkin do prognozowania przyszłości, który składa się z dwudziestu okresów po trzynaście dni. Majowie postrzegali Księżyc, gwiazdy i inne planety jako bogów, którzy wywierali wpływ na codzienne życie na Ziemi. Na podstawie daty urodzenia danej osoby kapłani przewidywali, jak potoczy się jej życie. Ponadto istniał Haab – 365-dniowy kalendarz, który był używany do „spraw obywatelskich”. Trzeci kalendarz umieszczał wydarzenia w porządku historycznym. Tym, co wyróżnia kalendarz Tzolkina spośród innych, jest to, że można go używać do interpretacji osobowości. Obejmuje cztery tematy: pasję, introspekcję, transformację i spełnienie.
Celtycki kalendarz księżycowy
Galijski kalendarz Coligny wskazuje długość dnia, tygodnia i miesiąca, włączając święta, i jest najstarszym celtyckim kalendarzem słonecznym i księżycowym znalezionym we Francji. Łączy ze sobą cykle słoneczne i księżycowe, ale te drugie są dominujące. Celtowie nazywali Księżyc „Królową Nocy” i przywiązywali dużą wagę do jego nowiów i pełni. W kalendarzu celtyckim każdy miesiąc rozpoczyna się pełni Księżyca. Kalendarz składa się z trzydziestoletnich cykli. Tygodnie, jakie znamy, nie istnieją, ponieważ liczą 14 dni, a dni są określane jako „dobre” lub „niedobre”.