1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Styl Życia

Ucieczka od lęku i niepewności. Dokąd prowadzi nas ego? – wyjaśnia buddyjska mniszka Pema Chödrön

Pema Chödrön, mniszka buddyjska, należy do najwybitniejszych uczniów Czogjama Trungpy. Otrzymała tytuł Aczarii, przeznaczony dla doświadczonych nauczycieli Szambali, którzy swoim życiem potwierdzają mądrość nauk dharmy. (Fot. Susan Lirakis)
Pema Chödrön, mniszka buddyjska, należy do najwybitniejszych uczniów Czogjama Trungpy. Otrzymała tytuł Aczarii, przeznaczony dla doświadczonych nauczycieli Szambali, którzy swoim życiem potwierdzają mądrość nauk dharmy. (Fot. Susan Lirakis)
Albert Einstein mówił, że „Człowiek jest częścią całości, którą nazywamy wszechświatem. Ograniczony przez przestrzeń i czas, doświadcza siebie samego. Jego myśli i uczucia są oddzielone od całej reszty – swego rodzaju optycznego złudzenia świadomości. To złudzenie jest dla nas jak więzienie, które ogranicza nas do własnych upodobań oraz przychylności dla nielicznych nam bliskich. Naszym celem musi być wyzwolenie się z tego więzienia poprzez rozszerzenie horyzontów naszego rozumienia i współczucia, aż obejmie wszystkie żywe istoty i całą naturę w jej urodzie”.

Jak zauważył Albert Einstein, tragedia traktowania siebie w taki sposób, jakbyśmy byli oddzieleni od innych, polega na tym, że to złudzenie staje się więzieniem. Jeszcze smutniejsze jest to, że perspektywa wolności wytrąca nas z równowagi. Kiedy znikają bariery, a mury zaczynają pękać, nie wiemy, co robić. Potrzebujemy więcej informacji o tym, co się z nami dzieje. Musimy wiedzieć, że dorastaniu towarzyszą strach i dygot, a odpuszczenie wymaga odwagi. Znalezienie odwagi do tego, by udać się w miejsca, które nas przerażają, nie może nastąpić bez współczującego wglądu w działanie ego. Zadajemy więc sobie pytanie: „Co mam robić, kiedy czuję, że nie mogę poradzić sobie z tym, co się dzieje? Skąd czerpię siłę i w czym pokładam zaufanie?”.

Budda nauczał, że elastyczność i otwartość dają siłę, a ucieczka od bezzasadności osłabia nas i przynosi ból. Ale czy rozumiemy, że kluczem jest konfrontacja z nią? Otwartość nie bierze się z opierania się naszym lękom, ale z ich dokładnego poznania.

Poznajemy strategie i przekonania, których używamy do wznoszenia murów. Zadajemy sobie pytania: jakie są historie, które sobie opowiadam?, co mnie odpycha i co mnie pociąga? Zaczynamy interesować się tym, co się dzieje. Nie oceniamy tego, co widzimy, po prostu patrzymy na tyle obiektywnie, na ile to możliwe. Możemy obserwować siebie z poczuciem humoru, unikając nadmiernej powagi, moralizowania i zdenerwowania w związku z tą obserwacją. Rok po roku szkolimy się w pozostawaniu otwartym na wszystko, co się pojawia. Powoli, bardzo powoli pęknięcia w ścianach zdają się rozszerzać i jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki bodhiczitta zaczyna swobodnie płynąć.

Wsparciem w procesie odblokowywania bodhiczitty jest nauka trzech władców materializmu. Są to trzy sposoby, które wykorzystujemy do ochrony przed zmiennym, niedającym się zdefiniować światem, trzy strategie, których używamy, aby zapewnić sobie iluzję bezpieczeństwa. Nauka ta stanowi zachętę do tego, żeby zapoznać się ze strategiami ego, żeby wyraźnie zobaczyć, że sposoby, w których szukamy pocieszenia i ulgi, tylko wzmacniają nasze obawy.

Pierwszy z trzech władców materializmu nazywany jest władcą formy. Reprezentuje sposób, w jaki chcemy być postrzegani przez świat zewnętrzny, żeby mieć solidne oparcie. Możemy zacząć zwracać uwagę na nasze metody ucieczki. Co mam robić, gdy jestem niespokojny i przygnębiony, znudzony lub samotny? Czy „terapia zakupowa” to mój sposób na radzenie sobie? Czy też sięgam po alkohol lub jedzenie? Czy pocieszam się narkotykami lub seksem? Czy szukam przygód? Czy wolę zanurzyć się w piękno natury lub wspaniałe przeżycia, których dostarcza naprawdę dobra książka? Czy wypełniam czas, rozmawiając przez telefon, surfując po sieci lub godzinami oglądając telewizję?

Niektóre z tych metod są niebezpieczne, inne zabawne, jeszcze inne całkiem nieszkodliwe. Tak naprawdę możemy nadużywać dowolnej substancji lub czynności, aby uciec od niepewności. Kiedy uzależniamy się od władcy formy, przyczyniamy się do eskalacji cierpienia. Nie jesteśmy w stanie odczuwać trwałego zadowolenia bez względu na to, jak bardzo się staramy. Natomiast właśnie te uczucia, od których staramy się uciec, stają się silniejsze.

Ból spowodowany przez władcę formy może wyjaśnić historia myszy, która daje złapać się w pułapkę, ponieważ nie może powstrzymać się od zjedzenia sera. Dalajlama dokonuje interesującego zwrotu akcji na bazie tego porównania. Opowiada, że w dzieciństwie próbował w Tybecie łapać myszy nie dlatego, że chciał je zabić, ale dlatego że chciał je przechytrzyć. Mówi, że myszy w Tybecie muszą być mądrzejsze od myszy z innych krajów, bo nigdy nie udało mu się ich złapać. Efekt był taki, że myszy stały się dla niego wzorem oświeconego postępowania. Uważał, że w przeciwieństwie do większości z nas myszy zorientowały się, że najlepszą rzeczą, jaką mogą dla siebie zrobić, jest rezygnacja z krótkotrwałej przyjemności zjedzenia sera na rzecz długotrwałej przyjemności życia. Zachęca nas do pójścia za ich przykładem.

Bez względu na to, w jaką pułapkę wpadniemy, naszą typową reakcją jest brak zainteresowania tym, co się dzieje. Nie analizujemy w sposób naturalny strategii ego. Większość z nas po prostu bezmyślnie sięga po coś znanego, kojarzącego się z ulgą, a następnie zastanawia się, dlaczego nadal jest niezadowolona. Nowatorskie podejście praktyki bodhiczitty polega na tym, że skupiamy uwagę na tym, co robimy. Nie osądzając, szkolimy się w przyjmowaniu tego, co się dzieje, z życzliwością. W końcu możemy postanowić, że rezygnujemy ze starych sposobów krzywdzenia siebie.

Drugi z trzech władców materializmu jest władcą mowy. Ten władca reprezentuje sposób, w jaki wykorzystujemy wszelkiego rodzaju przekonania, żeby dać sobie złudzenie pewności co do natury rzeczywistości. Każdy z izmów – polityczny, ekologiczny, filozoficzny czy duchowy – może być przez to niewłaściwie wykorzystany. Polityczna poprawność jest dobrym przykładem tego, jak działa władca mowy. Kiedy wierzymy w poprawność naszego poglądu, patrzymy na skłonności innych ludzi w ograniczony, pełen uprzedzeń sposób.

Na przykład jak reaguję, gdy kwestionowane są moje opinie na temat rządu? Co robię, gdy inni nie zgadzają się z moimi poglądami na temat homoseksualizmu, praw kobiet lub środowiska? Co się dzieje, gdy kwestionuje się moje poglądy na temat palenia i picia? Co robię, gdy nikt nie podziela moich przekonań religijnych?

Osoby, które zaczynają przygodę z buddyzmem, zazwyczaj mają entuzjastyczne nastawienie do medytacji czy nauk buddyjskich. Czujemy się częścią nowej grupy, cieszymy się, że mamy nową perspektywę. Ale czy wtedy oceniamy ludzi, którzy widzą świat inaczej? Czy zamykamy nasze umysły na innych, ponieważ nie wierzą w karmę?

Problem nie tkwi w samych przekonaniach, ale polega na tym, jak ich używamy, aby poczuć się pewnie i przekonać innych, że się mylą, albo jak je wykorzystujemy do tego, aby uniknąć poczucia niepokoju związanego z brakiem wiedzy o tym, co się dzieje. Przypomina mi to człowieka, którego znałam w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, a którego pasją było protestowanie przeciwko niesprawiedliwości. W chwili zażegnania konfliktu człowiek ten pogrążał się w swego rodzaju mroku. Kiedy pojawiał się nowy powód do demonstrowania oburzenia, znowu wpadał w ekscytację.

Nawet uzasadnione przekonanie, że mamy rację, może sprawić, że wpadniemy w sidła władcy mowy. Jeśli jednak zauważymy, że zaczynamy pałać świętym oburzeniem, to pewny znak, że posunęliśmy się za daleko i że nasza zdolność do dokonywania zmian słabnie. Przekonania i ideały stanowią prostą drogę do stawiania murów.

Trzeci władca – władca umysłu – stosuje strategię najbardziej wyrafinowaną i podstępną ze wszystkich władców. Wchodzi do gry, gdy staramy się uniknąć niepewności poprzez ucieczkę w odmienne stany świadomości. Istnieje na to wiele sposobów. Możemy wykorzystywać do tego narkotyki, sport, zakochiwanie się albo praktyki duchowe. Te szczególne stany uzależniają. Tak dobrze jest uwolnić się od naszych prozaicznych doświadczeń. Chcemy więcej. Na przykład osoby rozpoczynające praktykę medytacyjną często oczekują, że dzięki treningowi będą mogły wyjść poza ból zwykłego życia. Jest co najmniej rozczarowujące, gdy słyszą, że powinny sięgać w głąb rzeczy, jednocześnie pozostając otwartymi na nudę i na rozkosz.

Czasami, nie wiadomo dlaczego, ludzie mają niesamowite doświadczenia. Niedawno pewna prawniczka opowiedziała mi, że kiedy stała na rogu ulicy i czekała na zmianę świateł, stało się coś niezwykłego. Nagle jej ciało zaczęło się rozszerzać aż do momentu, gdy stało się tak ogromne jak cały wszechświat. Instynktownie poczuła, że ona i kosmos stanowią jedno. Nie miała wątpliwości, że to prawda. Wiedziała, że nie jest oddzielona od wszystkiego innego, jak wcześniej przypuszczała.

Nie trzeba dodawać, że to doświadczenie wstrząsnęło jej przekonaniami i sprawiło, że zadała sobie pytanie, co robimy z naszym życiem, spędzając tyle czasu na próbach ochrony naszego iluzorycznego terytorium. Zrozumiała, że ta niefortunna postawa prowadzi do wojen i przemocy, których jest coraz więcej na całym świecie. Problem pojawił się, kiedy postanowiła trzymać się swoich doświadczeń, gdy chciała je odzyskać. Zwykłe postrzeganie nie było już satysfakcjonujące: sprawiło, że odczuwała niepokój i brak kontaktu. Czuła, że jeśli nie będzie mogła pozostać w tym odmiennym stanie, wkrótce po prostu umrze.

W latach sześćdziesiątych znałam ludzi, którzy codziennie brali LSD, wierząc, że pozwoli im to utrzymać stan uniesienia. Tymczasem to wypalało ich mózgi. Nadal znam mężczyzn i kobiety, którzy są uzależnieni od zakochiwania się. Tak jak Don Juan nie mogą znieść, kiedy początkowy blask zaczyna gasnąć. Cały czas szukają kogoś nowego.

Nawet jeśli doświadczenia szczytowe, na granicy mistycyzmu, pokazują nam prawdę i potwierdzają sens wykonywanych praktyk, to w zasadzie nie są one niczym wielkim. Jeśli nie potrafimy zintegrować ich ze wzlotami i upadkami naszego życia, jeśli będziemy się ich kurczowo trzymać, będą nam przeszkadzać. Możemy uważać, że te doświadczenia są ważne, ale potem musimy pójść dalej i nauczyć się dogadywać z sąsiadami.

Wtedy nawet najbardziej niezwykłe spostrzeżenia mogą mieć wpływ na nasze życie. Jak powiedział dwunastowieczny tybetański jogin Milarepa, gdy usłyszał o szczytowych doświadczeniach swojego ucznia Gampopa: „Nie są one ani dobre, ani złe. Medytuj dalej”. Problemem nie są same stany, tylko ich uzależniające właściwości. Nieuniknione jest, że jeśli coś idzie w górę, kiedyś musi zejść w dół, a jeśli schronimy się we władcy umysłu, jesteśmy skazani na rozczarowanie.

Każdy z nas ma różne nawykowe taktyki uciekania przed życiem takim, jakie jest. Krótko mówiąc, takie jest przesłanie trzech władców materii. Ta prosta nauka to, jak się wydaje, biografia każdego z nas. Kiedy używamy tych strategii, tracimy zdolność do radowania się czułością i zdumieniem, do których mamy dostęp nawet w najbardziej prozaicznych sytuacjach.

Fragmenty pochodzą z książki Pemy Chödrön „Odważne życie. Jak być nieustraszonym w dzisiejszym świecie”.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Odważne życie
Autopromocja
Odważne życie Pema Chördön Zobacz ofertę promocyjną
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze