1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Zdrowie

Jak radzić sobie ze skutkami radioterapii?

Fot. iStock
Fot. iStock
Radioterapia podobnie jak chemioterapia niesie ze sobą ryzyko występowania skutków ubocznych. Pacjent jest „bezpieczny” dla otoczenia, nawet dla dzieci i kobiet w ciąży. Niestety, sam może czuć się źle. O ile w przypadku chemii o charakterze i stopniu nasilenia dokuczliwych objawów decyduje w głównej mierze rodzaj leku, o tyle w radioterapii najwięcej zależy od tego, która część ciała zostanie poddana naświetlaniu. Występują tam potem zmiany o charakterze popromiennym.

1. Kondycja ogólna

Podczas terapii i po jej zakończeniu ma prawo wystąpić u pacjenta ogólne zmęczenie i osłabienie. Trzeba unikać wysiłku i ciężkiej pracy, wypoczywać również w ciągu dnia.

2. Problemy skórne

W trakcie radioterapii należy bardzo delikatnie obchodzić się z leczonym obszarem skóry. Zwykle w tym miejscu zaczyna być ona zaczerwieniona, podrażniona lub zbrązowiała. Po kilku tygodniach radioterapii skóra może stać się bardzo sucha.

Dlatego:

• do mycia, jeżeli lekarz go nie zabroni, najlepiej stosować klasyczne szare mydło lub preparaty o neutralnym odczynie pH. Dobre są również środki zawierające kwas foliowy

• w czasie naświetlań, a także kilka tygodni po ich zakończeniu nie należy stosować na obszarze leczonym żadnych olejków, maści, balsamów, kremów, dezodorantów, pudrów, perfum ani domowych specyfików (chyba że lekarz lub pielęgniarka wyrażą na to zgodę). Wiele produktów do pielęgnacji skóry pozostawia na niej warstwę ochronną, która może przeszkodzić w radioterapii lub gojeniu się skóry

• w miejscu objętym naświetlaniami nie należy nosić obcisłej odzieży. Ubranie, a szczególnie bielizna, która styka się z naświetlanymi obszarami, powinna być miła w dotyku i przewiewna, czyli naturalna – bawełniana lub jedwabna

• nie wolno trzeć, drapać i podrażniać wrażliwych miejsc.

• nie należy obszaru leczenia rozgrzewać, np. plastrami rozgrzewającymi ani chłodzić, np. woreczkami z lodem

• skórę po napromienianiu trzeba też chronić przed zimnem, wiatrem. Działanie niskiej temperatury powoduje, że staje się ona cieńsza i wrażliwsza na urazy

• nie wolno eksponować wrażliwego obszaru skóry na promienie słoneczne przez przynajmniej jeden rok po zakończeniu leczenia

• konsultować z lekarzem lub pielęgniarką stosowanie preparatów uśmierzających swędzenie i inne dolegliwości, jak popękania czy łuszczenie się naskórka

• przy niektórych rodzajach radioterapii napromieniana skóra może wykazać „symptom wilgotności”, szczególnie w pobliżu fałd czy zmarszczek (wówczas jest mokra i może być bolesna); lekarz lub pielęgniarka podpowiedzą, jak utrzymywać te obszary skóry w suchości.

Większość reakcji skórnych związanych z radioterapią zwykle ustępuje w kilka tygodni po zakończeniu leczenia. Jednak w niektórych przypadkach leczona skóra pozostanie ciemniejsza, niż była. Po całkowitym zakończeniu leczenia i ustąpieniu wszystkich innych objawów prócz zbrązowienia skóry można pomyśleć o poddaniu pilingom enzymatycznym zbrązowiałych obszarów, w dalszej kolejności o zastosowaniu preparatów wybielających. Stopień nasilenia niepożądanych objawów zależy też od organizmu i kondycji pacjenta oraz współistnienia innych schorzeń czy terapii. Dlatego poza dość powszechnymi zaleceniami należy pamiętać, że odczyn popromienny bywa różny.

  • Odczyny I stopnia objawiają się ustępującym z czasem rumieniem, może też pojawić się przejściowa utrata owłosienia.
  • Odczyny II stopnia – oprócz samego rumienia z obrzękiem mogą wystąpić też bolesne pęcherze i trwała epilacja (utrata włosów) w obrębie skóry głowy.
  • Odczyny III stopnia – mówi się o nich, gdy rumieniowi i pęcherzom towarzyszą wolno gojące się, głębokie owrzodzenia, przebarwienia, uszkodzenia bliznowate i zaniki skóry. By z nimi walczyć, bezwzględnie należy porozumieć się z lekarzem prowadzącym.

3. Nudności i wymioty

Radioterapia – z wyjątkiem przypadków napromieniania całego ciała – ma słabsze działanie wymiotne niż chemioterapia. Nudności i wymioty zależą od dawki, wielkości i pola napromieniania. Ryzyko wymiotów jest:
  • wysokie – podczas napromieniania nadbrzusza
  • niskie – przy napromienianiu dolnej części klatki piersiowej, miednicy i zabiegach radiochirurgicznych obejmujących czaszkę i kręgosłup
  • znikome – w przypadku napromieniania głowy i szyi, kończyn, czaszki oraz piersi.
Zalecenia dotyczące zwalczania tych dolegliwości są takie jak w przypadku ich występowania po chemioterapii.

4. Radioterapia nowotworów jamy brzusznej i miednicy mniejszej

W trakcie radioterapii ww. narządów może dojść do powikłań ze strony narządów zdrowych sąsiadujących z nowotworem. Szczególnie często dochodzi do odczynu ze strony przewodu pokarmowego i dróg moczowych.

Typowymi objawami są: burczenie w brzuchu, przelewanie, intensywne gazy, uczucie odbijania i zgaga. Nie są to objawy groźne i ustępują po zakończeniu leczenia.

Niepokojące objawy to:

  • zakażenie dróg moczowych, (pieczenie, szczypanie i ból przy oddawaniu moczu)
  • biegunki – luźne stolce w ilości większej niż trzy, cztery na dobę
  • stolce z obecnością krwi, śluzu lub stolec czarny jak smoła
  • ostre bóle brzucha z zatrzymaniem gazów i stolca oraz wymiotami.
W razie wystąpienia tych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza prowadzącego, a nawet do szpitala.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych wskazane jest przestrzeganie diety niskoresztkowej, bezglutenowej i bezmlecznej, która wyklucza przyjmowanie:

  • napojów gazowanych
  • soków owocowych i warzywnych
  • tłustych sosów
  • surowych warzyw i jarzyn oraz jarzyn wzdymających, takich jak: kapusta, groch, fasola, brokuły i kalafior
  • owoców ze skórką – w tym pomarańczy, mandarynek, grejpfrutów
  • mięs smażonych i pieczonych, mięs tłustych
  • mleka i nabiału
  • tłustych wędlin
  • pikantnych przypraw.
W przypadku wystąpienia biegunek należy ograniczyć dietę do sucharów, dużej ilości napojów i niezwłocznie zgłosić się do lekarza prowadzącego!!!

Dietę należy kontynuować przez kilka tygodni po zakończeniu leczenia, a następnie stopniowo ją rozszerzać. W razie niepowodzeń (biegunki) należy powrócić do sposobu odżywiania z okresu leczenia.

5. Radioterapia nowotworów głowy i szyi

Napromienianie okolicy głowy i szyi jest zwykle leczeniem ciężkim. Do najczęstszych objawów niepożądanych należą:
  • zaczerwienienie i wysuszenie skóry, zmniejszenie wydzielania śliny, suchość w jamie ustnej, trudności w połykaniu, zaleganie gęstej śliny trudnej do odkrztuszenia, stany zapalne jamy ustnej i gardła, próchnica zębów
  • ból przy połykaniu, brak apetytu i spadek masy ciała, okresowa utrata smaku.
W razie wystąpienia wspomnianych objawów należy zgłosić się do lekarza prowadzącego.

Aby zmniejszyć dolegliwości związane z leczeniem, powinno się przestrzegać następujących zasad:

  • zakaz mycia skóry szyi i twarzy oraz stosowania kosmetyków i balsamów do ciała w tej okolicy
  • zakaz golenia (za wyjątkiem golenia maszynką elektryczną na sucho)
  • zakaz palenia tytoniu i spożywania alkoholu
  • konieczne jest spożywanie dużej ilości płynów i popijanie przy jedzeniu w celu zastąpienia śliny
  • stosowanie preparatów sztucznej śliny dostępnych w aptece (bez recepty)
  • unikanie pokarmów gorących i zimnych, ostrych i kwaśnych
  • zaleca się płukanie jamy ustnej (szałwia, rumianek) kilka razy dziennie i po każdym posiłku
  • wskazane jest również mycie zębów lub protez zębowych po każdym posiłku miękką szczoteczką
  • warto nosić koszulki z dużym dekoltem, a unikać kołnierzyków, golfów i szali
  • dieta powinna być wysokokaloryczna, wysokobiałkowa, w razie trudności w przełykaniu należy przygotowywać posiłki zmiksowane, półpłynne
  • ważna jest cotygodniowa kontrola wagi w celu oceny odżywienia
  • u pacjentów z tracheotomią (rurką do oddychania) konieczne staje się systematyczne oczyszczanie rurki i zmiana opatrunku pod rurką.
Jednoczesne stosowanie chemioterapii i radioterapii może niestety nasilić i skomasować opisane powyżej objawy niepożądane.

6. Zapobieganie infekcjom

Osłabiony leczeniem organizm trzeba chronić przed dodatkowymi kłopotami:
  • ograniczyć kontakty z osobami chorymi i przeziębionymi
  • nie bywać w dużych skupiskach ludzi, np. w centrach handlowych czy na dworcach
  • ograniczyć kontakt ze zwierzętami
  • pamiętać o higienie, zwłaszcza rąk
  • unikać skaleczeń
  • jeżeli wystąpi gorączka powyżej 38 stopni, trzeba skontaktować się z lekarzem.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze