Czym jest piecza zastępcza nad dzieckiem

Te ostatnie sprawują rodzinną opiekę nad dziećmi według przepisów dotyczących instytucji. W rodzinnym domu dziecka może przebywać 6 – 8 dzieci. Jedno z małżonków zatrudnione jest na etacie dyrektora.

Rodziny zastępcze dzielą się na rodziny zastępcze spokrewnione – przy czym tworzyć ją mogą tylko wstępni (dziadkowie) lub rodzeństwo dziecka; rodziny zastępcze niezawodowe – które mogą tworzyć małżeństwa lub osoby samotne niespokrewnione w powyższym stopniu. Trzecia grupa rodzin zastępczych to rodziny zastępcze zawodowe, w tym pogotowia rodzinne (przyjmujące dzieci na zasadach interwencyjnych, na przykład w przypadku, kiedy dzieci odbierane są rodzicom biologicznym przez policję) i rodziny specjalistyczne (powołane do opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym, chorym lub zdemoralizowanym), tworzone przez niespokrewnione z dzieckiem małżeństwa lub osoby samotne. Z wyjątkiem rodzin spokrewnionych, pozostałe rodziny zastępcze muszą mieć ukończone szkolenie (rodziny zastępcze zawodowe szkolenie rozszerzone lub II stopnia) i posiadać zaświadczenie kwalifikacyjne.

Zawiązywanie rodziny zastępczej Aby zostać rodziną zastępczą należy się zgłosić do Ośrodka Adopcyjnego, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie lub innej jednostki wyznaczonej przez starostę powiatu, będącej organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej. Podczas pierwszego spotkania kandydaci otrzymują informacje o procedurach zawiązywania rodziny zastępczej.

Od kandydatów wymagane jest przedłożenie zaświadczenia o niekaralności, braku przeciwwskazań zdrowotnych do sprawowania opieki zastępczej (nie mogą to być osoby z problemami psychicznymi i uzależnione), zaświadczenie o stałych dochodach. Ponadto kandydaci nie mogą być pozbawieni praw rodzicielskich.

Na podstawie wstępnej rozmowy, zaświadczeń i po wizycie w domu kandydatów, są oni kwalifikowani na szkolenie grupowe. W Polsce wykorzystuje się kilkanaście programów dla kandydatów na rodziny zastępcze i adopcyjne zatwierdzonych przez Ministerstwo Polityki Socjalnej.

Najbardziej popularnym jest szkolenie PRIDE. To amerykański program dostosowany do polskich warunków, wprowadzony w Polsce w 1999 r. Szkolenie to składa się z 10 spotkań po 3 godziny i ma charakter warsztatowy. Rodzice rozwijają na nich swoje umiejętności opiekuńcze, umiejętności zaspokajania potrzeb dziecka i kompensowania opóźnień, umiejętności wzmacniania więzi z rodziną biologiczną, budowania trwałych i pozytywnych związków oraz umiejętności pracy zespołowej dla dobra dziecka. W ciągu następnych  miesięcy odbywają się spotkania z psychologiem i pedagogiem. Zakończeniem okresu przygotowawczego na rodzinę zastępczą jest pozytywne zakwalifikowanie kandydatów na rodzinę zastępczą przez pracowników ośrodka. W sumie trwa to od momentu zgłoszenia się do ośrodka około pół roku.

Dzieci do rodzin zastępczych trafiają na dwa sposoby. Może to być tzw. rodzina zaprzyjaźniona, która wcześniej kontaktowała się z dzieckiem na terenie domu dziecka, zabierała je do siebie w czasie wolnych dni. Tak się dzieje w przypadku starszych dzieci, które potrafią już racjonalnie ocenić sytuację. Drugim sposobem jest zwrócenie się do ośrodka adopcyjno-opiekuńczego z prośbą o znalezienie dziecka. Pracownicy ośrodka zbierają wtedy dokładny wywiad od rodziny, jakim dzieckiem chciałaby się zaopiekować. Ma to wykluczyć ewentualne odrzucenie dziecka przez rodzinę zastępczą. Czas szukania dziecka zależy od kryteriów, jakie podali rodzice, zwykle trwa kilka miesięcy. Po znalezieniu w ciągu jednego miesiąca odbywają się pierwsze spotkania rodziców z dzieckiem, a potem ośrodek kieruje sprawę do sądu. Pierwsza rozprawa odbywa się po kolejnym miesiącu.

Rodzin zastępczych wciąż mało Według danych GUS z 20.01.2011 r. ostatnie sprawozdania dotyczące roku 2009 wskazują, że 37,7 tys. rodzin zastępczych wychowywało 54,3 tys. dzieci do 18 roku życia, a 3,2 tys. dzieci powyżej 18 lat pozostawały w rodzinach w większości przypadków kontynuując naukę (94%). Od lat struktura rodzin zastępczych w Polsce się nie zmienia, 80 – 85% wszystkich rodzin stanowią rodziny zastępcze spokrewnione z dzieckiem, 10 – 15% rodziny zastępcze niespokrewnione z dzieckiem, a 5 % stanowią rodziny zawodowe wszystkich typów.

W roku 2009 większość rodzin zastępczych mieszkała w miastach (70%), czyli 26,2 tys., a co trzecia mieszkała na wsi – 11,5 tys. W 40,3% (15,2 tys.) przypadków funkcję rodziny zastępczej sprawowały osoby samotne. Najwięcej rodzin zastępczych (72,6% czyli 27,3 tys.) miało na wychowaniu jedno dziecko.