1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Psychologia

Depresja poporodowa – smutek nad kołyską

W ciągu pierwszego roku po urodzeniu dziecka depresja może wystąpić w dowolnym momencie, wcale nie natychmiast po porodzie. Czasami kobieta przez pewien czas jakoś się trzyma, ale w końcu sił jej braknie i przychodzi załamanie. (Fot. iStock)
W ciągu pierwszego roku po urodzeniu dziecka depresja może wystąpić w dowolnym momencie, wcale nie natychmiast po porodzie. Czasami kobieta przez pewien czas jakoś się trzyma, ale w końcu sił jej braknie i przychodzi załamanie. (Fot. iStock)
Dopada matki noworodków częściej, niż się wydaje. Nie wolno jej lekceważyć. Czym jest depresja poporodowa wyjaśnia dr Ewa Woydyłło. 

Kobieta w ciąży z niecierpliwością oczekuje na maleństwo, a potem zamiast fali szczęścia ogarnia ją przygnębienie. Jak to możliwe?
To problem, który dotyka statystycznie 10–15 procent kobiet po urodzeniu dziecka, a o którym mało się mówi. Nazywa się depresja poporodowa (w skrócie PPD: Post Partum Depression) i jak każda depresja objawia się obniżonym nastrojem, zniechęceniem, smutkiem, płaczliwością, drażliwością, zaburzeniami snu. Czasami towarzyszy temu brak apetytu lub – wprost przeciwnie – wilczy apetyt. Dochodzi do tego strach i zamartwianie się o zdrowie: swoje i dziecka, czasem spadek zainteresowania maleństwem, uczucie beznadziei i bezradności. Snują się po głowie ponure myśli, np.: „nie poradzę sobie, na pewno coś robię nie tak, jestem złą matką...”.

Pierwszą książką na temat depresji poporodowej, jaką miałam w ręku, była autobiograficzna opowieść 38-letniej gwiazdy Hollywood Brooke Shields, zatytułowana „Lunął deszcz: Moja przeprawa przez depresję poporodową” (wyd. Hyperion, 2005 r. – przyp. red.). Ta książka zapoczątkowała w USA tzw. antistigma crusade – akcję społeczną mającą na celu uwolnienie od piętna osoby dotknięte tym problemem, niesprawiedliwie potępiane przez otoczenie. Autorce chodziło o pokazanie na własnym przykładzie niepojętego dla większości ludzi załamania nerwowego matek noworodków. Brooke Shields zaszła w ciążę po długim procesie leczenia bezpłodności i urodziła zdrową córeczkę. Upragnione macierzyństwo nie sprawiło jej jednak radości. Po porodzie pogrążyła się w smutku i niechęci do wszystkiego, a zwłaszcza do zajmowania się dzieckiem. Książka wywołała wielką dyskusję, a problemem zainteresowały się nie tylko inne młode matki i ich rodziny, lecz także lekarze i terapeuci.

Czy depresja poporodowa to efekt burzy hormonalnej?
Zmiany nastroju zależą od tego, co się dzieje w mózgu. To tam jest źródło tego, że czujesz się przygnębiona albo nie chce ci się wstawać i popadasz w apatię. W organizmie kobiety po porodzie rozgrywa się, tak jak pani mówi, prawdziwa burza hormonalna. W momencie przyjścia dziecka na świat następuje gwałtowny spadek poziomu estrogenu i progesteronu. Niektóre kobiety doznają podobnego stanu w okresie przedmiesiączkowym, kiedy też obniża się poziom owych hormonów, powodując pogorszenie nastroju, płaczliwość, niepokój (tzw. syndrom PMS). Po porodzie zmniejsza się również wydzielanie hormonu tarczycy, a wraz z tym następuje spadek aktywności. W momencie gdy te trzy elementy się zbiegną, obniżony nastrój gotowy. Ale rozchwianie hormonalne nie jest jedyną przyczyną depresji poporodowej.

Co jeszcze może ją wywołać?
Przyczyną tego zaburzenia jest także wyczerpanie fizyczne i psychiczne położnicy. Zmęczenie ciążą, porodem, napięciem i stresem, które czasami wiąże się z rozmaitymi lękami: czy urodzi się zdrowe dziecko, czy bardzo będzie bolało, czy mąż nie odejdzie, czy zachowam urodę, czy nie stracę ładnej sylwetki, czy nie będę miała rozstępów na brzuchu... Sam poród niekiedy pozostawia nieludzkie zmęczenie. Potem następują tygodnie i miesiące, które toczą się w całkowicie innym rytmie. Jeżeli kobieta traktuje swoje nowe zadania bardzo poważnie i w niczym sobie nie odpuszcza albo nie ma nikogo do pomocy, to obowiązki zaczynają ją przerastać i może wpaść w psychiczny dół. Dziś wokół młodej matki nie stoi kilkanaście dorosłych kobiet – ciotek, nianiek czy mamek, jak to bywało dawniej. Pozostawiona sama sobie, bez doświadczenia, z całkowicie zależnym od niej maleństwem, często zwyczajnie sobie nie radzi. Kiedyś dostałam od znajomych kartkę: „Nasz Krzysio skończył trzy miesiące, a my się czujemy, jakbyśmy trzy miesiące temu wsiedli do pociągu, który nie zatrzymuje się na żadnej stacji i w dodatku nie mamy miejsc siedzących”.

Na wymienione czynniki biologiczne często nakładają się przyczyny o charakterze społecznym czy interpersonalnym. Na przykład to, czy tylko kobieta, czy także partner i cała rodzina czekali na dziecko z radością. A może było przeciwnie? Może kobieta nie ma stałego partnera, może ciąża była przygodna... To wszystko ma wpływ na to, co czuje, myśli i przeżywa matka noworodka.

Czy depresja pojawia się zaraz po porodzie?
W ciągu pierwszego roku po urodzeniu dziecka depresja może wystąpić w dowolnym momencie, wcale nie natychmiast po porodzie. Czasami kobieta przez pewien czas jakoś się trzyma, ale w końcu sił jej braknie i przychodzi załamanie.

U niektórych matek pojawia się tzw. baby blues – stan przypominający depresję, ale przebiegający łagodnie i mijający samorzutnie po kilku dniach. Ale jeśli depresyjne objawy nie ustąpią w ciągu dwóch tygodni, to należy udać się do lekarza. Przedłużających się objawów depresji nie wolno lekceważyć. Lekarz powinien postawić diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie. Są już leki przeciwdepresyjne, które może przyjmować nawet karmiąca matka, zresztą nie zawsze konieczne. Wielu kobietom skutecznie pomaga psychoterapia. Najczęściej jest prowadzona metodą poznawczą, tzn. terapeuta nie pyta o dzieciństwo, nie wchodzi w głębokie analizy, tylko sugeruje, w jaki sposób można usprawnić swoje funkcjonowanie. Najlepiej jeśli kobieta przyjdzie z partnerem, bo jest z nim na co dzień i mogą dać sobie najwięcej wsparcia. Nieporozumienia pomiędzy nimi wynikają czasem z tego, że on nie wie, co ona czuje, ona się nie domyśla, czego on by chciał... – i trzecia osoba w postaci specjalisty może im tę rozmowę o emocjach i wzajemnych oczekiwaniach ułatwić. Bo nie chodzi tylko o jakość życia kobiety, lecz także dziecka, a za to odpowiedzialni są oboje rodzice.

A jeśli ojciec dziecka gdzieś odfrunął albo nie jest gotów na taką pomoc lub uważa, że to są babskie sprawy – to takiej kobiecie trzeba zapewnić grupę wsparcia, grupę innych matek. We wspólnej rozmowie uświadamiają sobie, że w swoich problemach nie są odosobnione, że inne też przez to przechodzą.

Ale kobieta często wstydzi się albo boi komukolwiek mówić o złym samopoczuciu, żeby nie uznano jej za wyrodną matkę. Tłumaczy więc sobie: „Jestem zmęczona, niewyspana, popłaczę w poduszkę i samo przejdzie”.
W końcu prawdopodobnie kiedyś przejdzie, tylko że skutki tego mogą się bardzo długo ciągnąć. Nie mówiąc już o tym, że utrata pierwszych miesięcy nawiązywania kontaktu z dzieckiem, uczenia się, jak być matką, jak przeżywać macierzyństwo – może zostać zaprzepaszczona na zawsze. Kobieta nigdy już tego nie nadrobi, więc pozostanie w niej poczucie winy, wielkiej straty, krzywdy. Leczenie depresji poporodowej jest zresztą dość proste. Bywa, że kobieta bierze udział w psychoterapii przez kilka tygodni, ale czasami wystarczy jedna wspierająca rozmowa.

Do czego może prowadzić nieleczona depresja poporodowa?
Może stać się przewlekła, przerodzić w chroniczny stan pesymistyczny. Młoda matka nabierze negatywnego stosunku do siebie. Jej depresyjne stany odczuwa także dziecko – staje się nerwowe, płaczliwe, nie rozwija się harmonijnie. Wtedy ona myśli, że jest złą matką i będzie się do dziecka odnosić albo nadopiekuńczo, albo niechętnie. Narastanie obniżonego nastroju rzutuje więc nie tylko na relację matki z dzieckiem, ale i na stosunek dziecka do matki, bo ono nie dostaje od niej uśmiechu, pieszczoty, tylko irytację, złość, płacz. Wprawdzie nie rozumie słów, ale odczytuje sygnały emocjonalne, odczuwa, czy matka jest szczęśliwa, czy nie. A ponieważ depresja powoduje, że kobieta czuje się nieszczęśliwa, to u małego człowieka może pojawić się przekonanie, że to on jest źródłem tego nieszczęścia, co w jakimś sensie jest prawdą.

Jaką rolę powinni odegrać bliscy młodej matki?
Domownicy nie powinni lekceważyć jej złego samopoczucia, mówiąc: „Przestań, nie marudź, tak chciałaś tego dziecka, a teraz płaczesz, daj spokój, weź się w garść, zajmij się wreszcie małym, jak na prawdziwą matkę przystało”. Bliscy powinni skierować ją do lekarza – jeśli jeden nie pomoże, trzeba iść do drugiego. Nie wolno kobiety zostawić z tym problemem samej, bo może sobie z nim nie poradzić. To jest trochę tak, jak ze złamaną nogą – jeśli nie włożysz jej w gips, to będziesz kuleć.

Kobiecie, która wychodzi z połogu, trzeba możliwie szybko pomóc powrócić do normalnego życia. Zwłaszcza jeśli do tej pory była czynna zawodowo i lubiła swoją pracę. Najpewniej, gdy decydowała się na macierzyństwo i traktowała je poważnie – przeżywała wielki stres związany z tym, czy uda jej się powrócić do tego, czym się wcześniej zajmowała. Może też pojawić się tęsknota do siebie sprzed porodu: „Byłam zgrabna, szczupła, pięknie ubrana, brałam udział w życiu publicznym, a teraz jestem non stop zajęta tylko dzieckiem i nie mam światu nic do zaoferowania”. To dołujące myśli. A jeżeli jeszcze rodzina, zwłaszcza partner, nie docenia jej w roli matki, to już samo to może spowodować depresję.

Czytałam o kobiecie, która po porodzie targnęła się na życie swego dziecka. Czy za to też należy winić depresję?
Nie depresję, lecz jeszcze inny rodzaj problemu – psychozę poporodową. Dotyka kobiety, które mają do tego pewne predyspozycje, nie są przygotowane na ciążę lub bardzo ciężko ją przechodziły. Psychoza charakteryzuje się – oprócz stanów depresyjnych – także urojeniami, oderwaniem od realnego życia. Zdarza się rzadko, może jednej kobiecie na tysiąc. Będąc w stanie psychozy matka obsesyjnie myśli, żeby dziecku zrobić coś złego, lecz bardzo rzadko kończy się to tragicznie.

Pamiętam pacjentkę, która miała już dorosłe dziecko, ale w pamięci ciągłe poczucie winy: kiedy urodziła synka, cały czas uporczywie myślała o tym, żeby wyrzucić go przez balkon. Nigdy nie podjęła takiej próby, ale mówiła, że musiała być bardzo czujna i ostrożna, by tego nie zrobić. To troszeczkę przypomina lęk wysokości – ludzie, którzy cierpią na tę fobię, nie mogą wchodzić na balkon, nie dlatego, że boją się, że ten się pod nimi oberwie, tylko że spojrzą w dół i... wyskoczą. Niektóre matki cierpiące na psychozę poporodową dręczą również myśli, żeby targnąć się na własne życie. To zaburzenie schizoidalne – polega na rozszczepieniu: z jednej strony jestem sobą, a z drugiej jest coś we mnie, co mnie od tego realnego życia odrywa. To niebezpieczne, ale na szczęście dotyka niewielu kobiet.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze