Kontrola, słowo o wielu znaczeniach i skojarzeniach, wywołuje silne emocje. Odnosi się do kwestii tak kluczowych i wszechobecnych jak: siła i poczucie bezradności, wolność i ograniczenia, podmiotowość i przedmiotowość, zmagania o pozycję „szefa”. Z kontrolą mierzymy się każdego dnia.
„Dokładnie w tej chwili niektórzy synowie przebywający w klinice, biurze czy banku, czyli swoim miejscu pracy, prawdopodobnie rozmawiają przez telefon ze swoimi matkami. Wielu z nich to osoby cieszące się powszechnym szacunkiem, a jednak niejeden z nich właśnie krzyczy do słuchawki: „Mamo, może byś w końcu przestała!”, to słowa amerykańskiego dziennikarza, Rona Suskinda, przytoczone przez Judith Viorst w książce „Niedoskonała kontrola”, które doskonale obrazują problem dotyczący wielu z nas – choć dorastamy, wyprowadzamy się z rodzinnych domów i zakładamy swoje rodziny, żyjemy na „własny rachunek” nasze matki wciąż mają w sobie głęboką potrzebę, a czasem wręcz przymus, kontrolowania nas.
„Jako rodzic inwestujemy mnóstwo lat życia w wychowywanie dzieci, dawanie im coraz więcej wolności, żeby mogły podejmować własne decyzje i popełniać własne błędy, i zrzekanie się coraz większych obszarów rodzicielskiej kontroli. Chwalimy ich niezależność, okazujemy szacunek ich autonomii i aktywnie wspieramy ich stopniowe odseparowywanie się od nas. Jeśli kształtują swoją przyszłość w sposób, który niekoniecznie budzi nasz entuzjazm czy choćby aprobatę, powtarzamy sobie: „To ich życie, nie nasze”, pisze Judith Viorst. I od razu dodaje: „Tak w każdym razie powinien wyglądać proces przechodzenia od etapu rodziców małych dzieci do etapu rodziców dzieci nieco starszych, które w międzyczasie dorabiają się wąsów, kobiecych piersi, stopni naukowych i własnych rodzin. Wiemy, że niestosownością jest prosić, by dorosłe dzieci działały zgodnie z naszymi oczekiwaniami; mówić im, co powinny robić, a czego nie; wyskakiwać z niechcianymi radami; oczekiwać, że będą te rady stosować. Wiemy, że niewłaściwie jest próbować kontrolować nasze dorosłe dzieci. Co nie znaczy, że nie będziemy próbować.”.
Takie próby najczęściej tłumaczymy (naszym dzieciom i często samym sobie!) szlachetnymi intencjami: To jasne, chcemy dla naszych dzieci jak najlepiej. Kierują nami wyłącznie miłość i troska… A skoro już pomagamy, czy nie możemy oczekiwać czegoś w zamian? „Przecież skoro naprawdę możemy przyczynić się do poprawienia ich dobrostanu w kwestii np. nagłych potrzeb zdrowotnych czy sercowych, czy to naprawdę takie złe, że zostawiamy sobie choć odrobinę kontroli?, pisze autorka. Tylko że… bardzo często zupełnie nie zdajemy sobie sprawy, że ta chęć pomocy, a przy tym zostawienie sobie „odrobiny” kontroli, to przede wszystkim zaspokojenie własnych potrzeb i realizowanie swoich, niewłaściwie pojmowanych, praw! „I choć jesteśmy gotowi zgodzić się, że każdy dorosły (w tym nasze dorosłe dzieci) ma prawo samodzielnie decydować, co je, gdzie śpi, jak się ubiera, jaką partię polityczną wspiera, w jakiego boga wierzy lub nie, gdzie pracuje, z kim się przyjaźni, z kim się wiąże, jak wydaje pieniądze i jak wychowuje dzieci, wciąż dajemy sobie prawo ingerowania, gdy jesteśmy pewni, że nasze potomstwo zmierza prostą drogą do życiowej katastrofy bądź czyni nieodwracalne szkody naszym wnukom.”, pisze autorka.
Według Viorst jest kolejnym powodem, dla którego chcemy kontrolować dorosłe dzieci, jest współzawodnictwo oraz próżność. W „Niedoskonałej kontroli” pisze: „Jak zauważa McBride, „dziecko jest końcową oceną wystawianą rodzicom”, a wszystkim przecież marzy się „6”. Zabiegając o nią, możemy obciążać dzieci oczekiwaniami doskonałości przez jasne wytyczne w sprawie kariery, życiowego partnera, cech charakteru, a nawet wagi, które sprawią, że będziemy czuć dumę. Zdaniem psychiatry Normana Kiella możemy je też obciążać naszymi przytłumionymi nadziejami i niespełnionymi aspiracjami, co włącza nas do grona rodziców „marzących o spełnieniu własnych marzeń rękami swojego potomstwa”. Łatwo się jednak domyślić – choć często podświadomie nie chcemy porywać się na takie przemyślenia – że ten rodzaj rodzicielskiej taktyki nie wpłynie dobrze na nasze relacje z dziećmi.
„Ostatnio na lotnisku w Cleveland byłam świadkiem następującej sceny: Z samolotu wysiada babcia, żwawo podąża w kierunku wnuczki i porywa w ramiona uśmiechniętą sześciolatkę. – Cudownie cię widzieć. Kocham cię w każdym kawałeczku. Jesteś moim oczkiem w głowie. Ja... co oni, u licha, zrobili z twoimi włosami?! W tym momencie syn robi krok do przodu i z promiennym uśmiechem na ustach oraz wyraźną irytacją w głosie mówi: – Mamo, przymknij się, dobrze? Nie zaczynaj.”, opisuje autorka książki.
Scenka przytoczona przez Viorst, odczytana jako metafora, idealnie opisuje to, co robi z relacją rodzic-dziecko permanentna próba sprawowania kontroli – otóż, w najlepszym przypadku, mocno ją nadszarpuje, w najgorszym – przerywa ją bezpowrotnie.
„– Mamo, przestań mi ciągle pomagać – mówi mamie trzydziestojednoletni syn. – Za każdym razem, gdy mi pomagasz, czuję się taki bezsilny.
Nie chcemy, żeby nasze dzieci czuły się bezsilne. Ale bardzo, wręcz desperacko pragniemy im pomagać. Permanentne rodzicielstwo to podwójne wiązanie: wymaga od nas, byśmy, przepełnieni obezwładniającą, niesłabnącą miłością do naszych dzieci, jednocześnie godzili się z granicami tego, co możemy i czego nie możemy, co powinniśmy i czego nie powinniśmy dla nich robić; godzili się z granicami naszej kontroli” podsumowuje Judith Viorst.
Więcej w książce „Niedoskonała kontrola” autorstwa Judith Viorst.