Do wewnątrz – cechy osobowości introwertycznej

Carl Gustav Jung zaobserwował, że istnieją dwa podstawowe źródła, z których ludzie czerpią energię: świat zewnętrzny oraz życie wewnętrzne. Te dwa zasadnicze nastawienia Jung określił jako ekstrawersję (skierowanie na świat zewnętrzny) oraz introwersję (skierowanie do wewnątrz). Obserwacje Junga do dziś zachowują ważność, co potwierdzają obszerne badania psychologiczne dotyczące ekstrawersji i introwersji.

Zapisane w genach

Istnieje mało osób bardzo ekstrawertycznych lub silnie introwertycznych, natomiast wiele jest tych o cechach łączących obie skrajności. Niektórzy ludzie plasują się na tej osi mniej więcej pośrodku. Osoby takie nazywa się notabene „centrowertykami”. Cecha osobowości w postaci ekstrawertyzmu lub introwertyzmu jest w mniej więcej 90 proc. uwarunkowana genetycznie.

Osoby ekstrawertyczne potrzebują dużej liczby bodźców zewnętrznych, by odczuć pobudzenie. Czerpią energię ze świata i kontaktu z innymi ludźmi. Nie lubią być same. Zewnętrzny spokój może u nich szybko prowadzić do nudy i niewystarczającego pobudzenia. Ekstrawertycy cenią różne aktywności i często są pełni zapału. Dla introwertyków z kolei bodźcem jest życie wewnętrzne. Zastanawiają się, czytają, oglądają filmy i są zajęci swoim wewnętrznym procesem przetwarzania. Potrzebują znacznie mniej zewnętrznej stymulacji niż ekstrawertycy i szybko czują się przebodźcowani. Wprawdzie również chętnie przebywają wśród ludzi, ale w międzyczasie potrzebują zewnętrznego spokoju i wycofania się w życie wewnętrzne, by naładować baterie.

Ponieważ ekstrawersja i introwersja stanowią cechy wrodzone, nie pozostaje wiele przestrzeni na ich zmianę poprzez wychowanie. Już w wieku dziecięcym można obserwować różne zachowania dzieci o odmiennych osobowościach. Ekstrawertyczny maluch pewnie wkracza w świat, idzie na plac zabaw i zaczyna zabawę z innymi dziećmi. Szybko nawiązuje kontakty, a jego rodzice nieraz ostrzegają go, by nie podchodził tak ufnie do każdego człowieka. Introwertyczne dziecko najpierw obserwuje z boku, co się dzieje, a dopiero później być może dołączy do zabawy. Rodzice często zachęcają je, by podeszło do innych ludzi.

Bezpiecznie i stabilnie

Mózgi intro- i ekstrawertyków funkcjonują inaczej. Układy współczulne i przywspółczulne to dwaj wielcy antagoniści wegetatywnego układu nerwowego, czyli tego, który działa automatycznie i na który można wpływać tylko warunkowo. Układ współczulny odpowiada za mobilizację, jest nastawiony na działanie i przygotowuje ciało do walki albo ucieczki. Układ przywspółczulny odpowiada za wyciszenie, dba o to, by ciało zregenerowało się i wypoczęło. Neuroprzekaźnikiem (neurotransmiterem) układu współczulnego jest dopamina, natomiast układu przywspółczulnego acetylocholina. Na ekstrawertyków silnej oddziałuje układ współczulny, zaś na introwertyków przywspółczulny.

W mózgu introwertyka układ nagrody odgrywa mniejszą rolę niż ciało migdałowate. Ciało migdałowate jest ośrodkiem lęku. Introwertycy potrzebują zatem poczucia bezpieczeństwa i stałości, by czuć się dobrze. Ze względu na ich skłonność do lęku są jednak również czujniejsi i uważniejsi na informacje płynące z zewnątrz. Są dobrymi obserwatorami i ze względu na tę cechę rzeczywiście powodują mniej wypadków niż mający tendencję do beztroski ekstrawertycy. Introwertycy potrzebują zatem bezpiecznego dystansu do świata zewnętrznego. Są raczej spokojnymi towarzyszami, którzy swoją energię kierują do wewnątrz.

Introwertycy często pogrążają się w myślach i niełatwo odgadnąć, co dzieje się w ich wnętrzu. Idą przez życie ostrożnie, zachowując rozsądek. Medytacja jest zajęciem, które pociąga ich znacznie bardziej niż ekstrawertyków. Stosunkowo łatwo przychodzi im zagłębienie się w samych sobie, podczas gdy ekstrawertyków szybko ogarniają przy tym zniecierpliwienie i nuda.

Gdy introwertyk czymś się interesuje, może być wiele godzin skoncentrowany, a wykonywana czynność całkowicie go pochłania. Nie potrzebuje wówczas nikogo, nawet przez wiele dni. Ogólnie rzecz biorąc, introwertycy są bardzo niezależni od świata zewnętrznego. Cieszą się swoją prywatnością i stają się niespokojni, gdy nie mają wystarczającej ilości czasu dla siebie. Ze względu na umiejętność długotrwałego zgłębiania danej materii niektórzy z nich są znakomicie wykształceni i/lub są specjalistami w jednej lub kilku dziedzinach. Ekstrawertycy wprawdzie również mogą być bardzo dobrze wykształceni lub mieć doskonałą wiedzę specjalistyczną, ale wielogodzinne, spokojne zajmowanie się jednym tematem nie za bardzo im odpowiada. Wielu introwertyków chętnie pisze. Pisząc, łatwiej wyrazić im swój skomplikowany świat idei i bogate życie wewnętrzne. Dlatego wielu, ale oczywiście nie wszyscy, pisarzy jest introwertycznych.

Złote milczenie

O osobistych przeżyciach i przemyśleniach introwertycy opowiadają niechętnie, najlepiej tylko bliskim przyjaciołom. Jeśli jednak rozmowa schodzi na ich hobby czy zainteresowania, potrafią mówić chętnie i dużo. Osoby introwertyczne zasadniczo nie są bardziej nieśmiałe ani powściągliwe niż ekstrawertycy, jak się czasem zakłada, po prostu nie mają tak silnej potrzeby dzielenia się swoimi przemyśleniami. Natomiast rzeczywiście ze względu na większą skłonność do odczuwania lęku są bardziej narażone na nieśmiałość i lęk społeczny niż ekstrawertycy. Osoby introwertyczne wykazują się podatnością na zatracanie się w swoim świecie wewnętrznym, snują sny na jawie, fantazje i nierealistyczne teorie, co powoduje zbyt duże oderwanie od rzeczywistości. Rozmowa z bardzo introwertyczną osobą może iść jak po grudzie. Przez swoje wycofanie introwertycy mogą czasem sprawiać wrażenie chłodnych lub wręcz aroganckich.

Wbrew stereotypom związanym z płciami, zgodnie z którymi kobiety mówią szybciej, niż myślą, a mężczyźni wszystkie sprawy załatwiają sami ze sobą, cechy osobowości ekstrawersja-introwersja są niezależne od płci i mniej więcej równo rozłożone między kobietami i mężczyznami. Przysłowie „mowa jest srebrem, a milczenie złotem” mogło być wymyślone jedynie przez introwertyka. Dla człowieka ekstrawertycznego to powiedzenie jest absurdalne, prędzej pomyśli: „Kto milczy jak grób, sam sobie szkodzi!”.

Jeśli zapytasz o coś ekstrawertyka, natychmiast zacznie odpowiadać, czasem nawet zanim skończysz zadawać pytanie. Gdy postawisz pytanie osobie introwertycznej, krótko (lub dłużej) się zastanowi i dopiero odpowie. Ekstrawertycy mają zdolność „myślenia na głos” i nieraz sami są zaskoczeni – zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym sensie – tym, co właściwie wygadują. W przeciwieństwie do nich introwertycy, zanim otworzą usta, zdają sobie sprawę, co chcą powiedzieć. To z kolei powoduje, że gdy osoba introwertyczna chce poruszyć trudny temat, na przykład jakiś osobisty problem, najpierw sama musi go rozumieć, zanim zacznie o nim mówić. Z tego względu dobrze jest dać introwertykowi odpowiednią ilość czasu i przestrzeń, by mógł zagłębić się w siebie i poukładać emocje i myśli. Można powiedzieć, że ekstrawertyk werbalizuje swój proces myślowy, natomiast introwertyk ujmuje w słowa jego rezultat.

Ekstrawertycy i introwertycy różnią się również stylem pracy. Introwertyk może godzinami zagłębiać się w pracy, a świat wokół niego wówczas nie istnieje. Nie chce, by mu przeszkadzano, i zamyka drzwi do biura. Introwertycy wolą pracę, którą wykonują sami.

Nieco niezdecydowany i refleksyjny sposób bycia introwertyków nie jest oznaką braku otwartości czy nieporadności społecznej (i oczywiście nie oznacza obniżonej inteligencji). Daj introwertykowi czas i przestrzeń na sformułowanie odpowiedzi w jego własnym tempie. Czasem wprawdzie potrzebuje on trochę więcej czasu na przekazanie swoich opinii, ale za to są one zazwyczaj spójne.

Jak obchodzić się z introwertykami?

• Jeśli introwertyk potrzebuje dłuższej znajomości, by zacząć dzielić się swoimi prywatnymi sprawami, nie wynika to z faktu, że nie ma do ciebie zaufania czy z zasady się nie otwiera. W jego naturze leży po prostu dawanie sobie nieco więcej czasu. Poza tym introwertyk nie ma aż tak silnej potrzeby dzielenia się intymnymi sprawami. Nie czuj się z tego powodu urażony. Doceń, że jest dobrym i uważnym słuchaczem, gdy chcesz mówić o sobie.
  
  
• Introwertycy potrzebują samotności, by naładować akumulatory. Nie odbieraj tego jako osobistego odrzucenia ani braku zainteresowania tobą (dotyczy to szczególnie związków z osobą introwertyczną).
  
  
• Dla introwertyków oczywiste jest, że nie mówią na głos wszystkiego, co przechodzi im przez myśl. Zapytaj po prostu introwertyka, co sądzi, wówczas będzie wiedział, że interesuje cię jego zdanie, i najprawdopodobniej udzieli ci odpowiedzi. Na początku znajomości powinieneś jednak dawkować osobiste pytania. „Jeśli to zbyt osobiste pytanie, nie musisz odpowiadać” – taka propozycja spodoba się introwertykowi, ponieważ nie będzie czuł się w obowiązku odpowiadać na otwartość ekstrawertyka tym samym. Warto podkreślić, że osoby introwertyczne nie robią notorycznie ze wszystkiego tajemnicy, ale zwyczajnie potrzebują więcej czasu, by się otworzyć.
  
  
• Introwertyk chętnie opowiada o swoich zainteresowaniach i hobby, pod warunkiem że go o nie zapytasz! Gdy poznasz introwertyka, pomów z nim o jego pasjach, wówczas rozmowa z pewnością będzie należeć do udanych!
  
  
• Introwertycy są nieco bardziej wrażliwi na wkraczanie na ich terytorium niż ekstrawertycy. Niezbyt lubią spontaniczne, niezapowiedziane odwiedziny. Gdy chcesz porozmawiać, lepiej zapytaj, czy nie przeszkadzasz, a gdy chcesz wejść, przedtem zapukaj. Bądź ostrożny, szczególnie na początku znajomości, z kontaktem fizycznym. Introwertycy lubią zachowywać pewien dystans.

Fragment książki „Jak się dogadywać mimo różnic? Instrukcja obsługi typów osobowości” Stefanie Stahl, Wydawnictwo Otwarte. Skróty i śródtytuły pochodzą od redakcji.

Stefanie Stahl, psycholożka kliniczna i psychoterapeutka. Autorka książek rozwojowych, wśród których największą popularność zdobył poradnik „Odkryj swoje wewnętrzne dziecko”; www.stefaniestahl.de.