Filozofia to myśli, które dotykają spraw ludzkich. Spraw, które dotyczyły, dotyczą i będą dotyczyć każdego człowieka niezależnie od czasów i miejsca, w którym żyje. Publikujemy fragment książki Pauliny Felicji Seidler „O tym, co w życiu ważne. Filozofia praktyczna”.
Szczęście, co brzmi odrobinę przewrotnie, jest pewnym ludzkim strapieniem. Podobnie jak sens życia, szczęście to coś, co chcemy mieć, a właściwie – jak poprawią nas filozofowie – odczuwać. Każdy z nas, niezależnie, do cze- go w życiu dąży, jakie ma cele, ostatecznie chce być szczęśliwy. Czy jednak każdy z nas może być szczęśliwy? Epikur jako jeden z głównych lęków człowieka w czwórmianie leczniczym – obok lęku przed bólem, śmiercią, bogami – wymienia lęk związany z tym, czy szczęście jest dla nas osiągalne. Uznaje on, że szczęście jest dostępne każdej istocie ludzkiej i wręcz należy o nie nieustannie zabiegać: „A zatem nieustannie należy zabiegać o to, co nam może przysporzyć szczęścia; kto bo- wiem posiadł szczęście, ma wszystko, co w ogóle mieć można, kogo zaś szczęście ominęło, ten robi wszystko, by je zdobyć”. Pierwszym krokiem ku szczęściu jest wyzbycie się lęków i tego, co nas hamuje w odczuwaniu szczęścia, stąd też czwórmian leczniczy Epikura.
Jednym z potężniejszych, obok lęku, hamulców w odczuwaniu szczęścia, a zarazem kolejnym problemem ze szczęściem jest to, że osadzamy je nie tam, gdzie powinniśmy, a właściwie nie wtedy, kiedy jest nam dostępne. Zazwyczaj nie szukamy szczęścia w chwili obecnej. Nie jesteśmy dobrze osadzeni w teraźniejszości. Najczęściej brak szczęścia doskwiera nam w chwilach, kiedy ignorujemy teraźniejszość, skupiając się na pesymistycznych wizjach tego, co było lub będzie. Sami się unieszczęśliwiamy przez żale związane z przeszłością lub lęki dotyczące przyszłości, ignorując to, co dobre tu i teraz. Unieszczęśliwiamy się także przez wielkie oczekiwania – w tym wypadku nastawieni jesteśmy aż nadto optymistycznie. Co ważne, oczekiwania te nie są nakierowane na nas samych, a na pomyślne okoliczności. Obiecujemy sobie, że ktoś lub coś przyniesie nam szczęście. Ta obietnica już sama w sobie może być przyjemna. Sporo prawdy jest w powiedzeniu, że najprzyjemniejsze chwile są między ustami a brzegiem pucharu. Kłopot w tym, że kiedyś w końcu posmakujemy, co znajduje się w pucharze, a to już nie- koniecznie będzie nam odpowiadało. Być może nie będzie tak idealne, przyjemne i radosne jak oczekiwaliśmy i nie tak silne, by dać poczucie szczęścia na stałe. Wtedy będziemy rozczarowani. Na dobrą sprawę nie wiemy, co nas uszczęśliwi.
Błędem jest osadzanie szczęścia na zewnątrz, w pomyślnych okolicznościach: w przyjemnościach, w majątku, w innych ludziach, w wysokim statusie. Mówimy sobie: zdobędę to czy tamto i będę szczęśliwy/ szczęśliwa. Osadzamy szczęście we wszystkim tym, co jest od nas niezależne, jak powiedzieliby stoicy, których interesuje wyłącznie całkowity wpływ. Dlatego za nie- zależne uznają wyżej wymienione rzekome źródła szczęścia. Jeśli nie chcemy przyjąć tego ostrego i surowego stoickiego podziału na sprawy zależne i niezależne, to nie musimy, ale trzeba co najmniej zgodzić się, że szczęście zazwyczaj osadzamy w tym, co nie całkiem zależne od nas samych. Wymagamy od świata i ludzi, by dali nam szczęście, podczas gdy możemy dać je sami sobie. Jak słusznie zauważa Władysław Tatarkiewicz w cytacie rozpoczynającym rozdział, filozofów interesu- je szczęście niezawodne, możliwe do osiągnięcia przez każdego, niezależnie od okoliczności, od losu i pomyślności. Dlatego też filozofowie rozprawiają o szczęściu idealnym, nieuwarunkowanym jakimiś konkretnymi czynnikami zewnętrznymi. Jest to droga trudniejsza, bardziej wymagająca, ale niezawodna. Gdzie zatem szukać szczęścia?