Dzieciom, które są świadome swoich emocji i znają swoją wartość, łatwiej jest żyć wśród ludzi o różnym nastawieniu i różnych charakterach. Jeśli jako rodzice będziemy mądrze je wspierać od strony mentalnej, konflikty i złośliwości kolegów go nie złamią – a warto dodać, że odporność psychiczna i wiara we własne siły często w większym stopniu przesądza o czyimś powodzeniu życiowym, niż dobre warunki materialne. Jak rozmawiać z dzieckiem, żeby lubiło siebie i nie załamywało się porażkami?
Terapeuci podsuwają nam w tym celu kilka praktycznych zdań, które powtarzane dziecku codziennie, wpłyną pozytywnie na jego sposób myślenia o sobie. Są one szczególnie ważne dziś – w czasach, gdy presja rówieśników, social media i stawianie „mieć” ponad „być” tak często wpędzają młode osoby w kompleksy, a nawet stany depresyjne. W takich sytuacjach jeszcze bardziej powinniśmy mądrze je wspierać, zamiast zbywać ich problemy i ucinać rozmowę rzucając krótkie „weź się w garść”. Tego rodzaju komunikaty raz na zawsze powinny odejść do lamusa, ponieważ jeszcze bardziej pogłębiają problem – wywołują w dziecku poczucie odrzucenia i sugerują mu, że nie jest dość silne, by samemu poradzić sobie z dręczącymi go rozterkami.
Tymczasem dziecku do zbudowania odporności i siły psychicznej najbardziej potrzebne są dwie rzeczy: nasza obecność i czuła, szczera rozmowa. Tych nie zastąpią nawet najdroższe prezenty. Co mówić dziecku w trudnych momentach, aby łatwiej radziło sobie z nimi w przyszłości? Oto gotowe propozycje.
Jeśli pociecha przychodzi do nas z jakimś problemem i w związku z nim ma poczucie winy – warto zapytać ją o to, co doradziłaby w takiej sytuacji koledze. Dzięki temu dziecko wychodzi poza ciasny horyzont własnych, często zbyt surowych przekonań na swój temat, i jest w stanie spojrzeć na sprawę obiektywnym okiem. Zamiast patrzeć na swoje postępowanie przez pryzmat bolesnych emocji, będzie bardziej skłonne zracjonalizować sobie swój problem i znaleźć dla niego skuteczne rozwiązanie.
Terapeuci podkreślają, jak ważne jest zaakceptowanie trudnych uczuć, których doświadcza dziecko. Dając mu przyzwolenie na to, by odczuwało smutek, złość czy żal, wychowujemy go na świadomego swoich emocji człowieka, który nie musi niczego udawać, wstydzić się albo wypierać się swojego prawdziwego „ja”. Kontakt z własnymi emocjami jest podstawą siły i równowagi psychicznej, dlatego nie możemy umniejszać problemom i uczuciom dziecka, mówiąc na przykład „nie płacz bez powodu”, „nie maż się, nie ma po co”, „chłopaki nie płaczą” itd.
Jednocześnie jednak trzeba mieć na uwadze, by odgraniczać kwestię emocji od zachowania dziecka. Jeśli z tym drugim występują problemy, trzeba synowi lub córce szczerze to zakomunikować i zaproponować alternatywne sposoby rozładowania negatywnego napięcia: „Masz prawo tak się czuć. Ale nie daje ci to prawa do tego, by ranić innych lub postępować wbrew zasadom”. Dziecku, które odczuwa złość, może pomóc aktywność fizyczna czy głębokie oddechy. Dzieci smutne mogą w ramach autoterapii na przykład rysować, by dać ujście przykrym emocjom.
Dziecka nie należy pozostawiać samego z problemem. Choć wielu rodziców myśli, że w ten sposób „zahartują” pociechę, tak naprawdę postępowanie takie często skutkuje problemami z zaufaniem, rozwinięciem u dziecka hiperniezależności i strachem przed odrzuceniem. Zapewniajmy dziecko, że zawsze może liczyć na nasze wsparcie – a jednocześnie podsuwajmy mu rady, jak sam może sobie poradzić z problemem. W ten sposób uczymy młodą osobę samodzielności, a zarazem dajemy jej znać, że w razie potknięcia nigdy nie zostanie sama.
Osoby silnie psychiczne i dojrzałe emocjonalnie wiedzą, że porażki są naturalną częścią życia. Nie zawsze jesteśmy w stanie osiągnąć sukces, nawet mimo naszych poświęceń – co nie znaczy, że cała nasza praca poszła na marne. Aby ugruntować taką postawę u swojego dziecka, warto doceniać je nie tylko za osiągnięte wyniki, ale przede wszystkim za wysiłek, jaki włożyło w dążenie do celu. W ten sposób zmniejszamy też ryzyko wykształcenia się u dziecka szkodliwego perfekcjonizmu.
Gdy widzimy, że nasza pociecha jest z siebie niezadowolona z powodu porażki – nie utrwalajmy w niej tego poczucia. Podkreślajmy jak ważne jest, że wykazała się odwagą i determinacją.
Nasze potomstwo od najmłodszych lat warto uczyć też wyciągania życiowych lekcji z każdego niepowodzenia. W ten sposób wysyłamy mu komunikat, że porażka nie oznacza całkowitej przegranej i że taka sytuacja również ma swoje dobre strony. Na przykład można z niej wyciągnąć cenne wnioski, przeanalizować na jej podstawie popełnione błędy i wiedzieć na przyszłość, czego się wystrzegać, aby następnym razem poszło nam lepiej. Dążenie ku wyznaczonym celom, bez względu na potknięcia po drodze to coś, co wyróżnia ludzi osiągających życiowe sukcesy.
To zdanie jest odtrutką na skłonność dzieci do porównywania się z innymi. Doceniajmy u naszych pociech to, że starają się być coraz lepsze od siebie samych z przeszłości – nie od innych. Nie wymagajmy od nich, by były idealne i zdobywały najwyższe stopnie. Wystarczy, że będą umiały wyciągać naukę ze swoich porażek i starać się naprawiać dotychczasowe błędy. W ten sposób dodamy im zdrowej wiary w siebie oraz w to, że jeśli tylko się postarają, mogą naprawdę wiele osiągnąć własnymi chęciami i pracą.
Artykuł opracowany na podstawie: Amy Morin, „Parents who raise mentally strong kids always use these 10 ‘simple but powerful’ phrases: Psychotherapist”, https://www.cnbc.com/2024/12/04/parents-who-raise-mentally-strong-kids-phrases-psychotherapist.html [dostęp: 11.12.2024]