Nie da się go uniknąć. Dotyka przedstawicieli wszystkich grup społecznych na całym świecie. Ale da się go kontrolować, a w trudnych sytuacjach stopniowo rozładowywać. Jak? Poniżej trening, dzięki któremu pokonasz stres.
Stres to nacisk, presja, sytuacja emocjonalna wywołana krzywdą, stratą, zagrożeniem, wyzwaniem. Podlegamy mu wówczas, gdy brakuje nam równowagi między obciążeniami (to, czego się od nas wymaga) a zasobami, którymi dysponujemy (to, co jesteśmy w stanie zrobić). Stres może być obiektywny (wywołany np. przez kataklizmy, sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu) oraz subiektywny (to my nadajemy znaczenie sytuacjom, które nas dotyczą – gdy zamartwiamy się przyszłością, przeżywamy wciąż zdarzenia, które minęły, albo patrzymy na świat przez pryzmat przegranego, a nie wygranego). Taki subiektywny stres może stanowić nawet 80 proc. odczuwanego obciążenia, dlatego postaw sobie pytanie: „Czym się stresuję?”. Jeśli czymś dotyczącym przyszłości albo przeszłości – nie warto! Przecież przeszłości już nie ma, a przyszłość jeszcze nie nadeszła.
Codzienne budowanie poczucia siły i sprawstwa jest bardzo ważne, a polega na gromadzeniu i wzmacnianiu zasobów osobistych. Zasobem może być wszystko, dzięki czemu osiągasz pożądany dobrostan. Świadomość zasobów pozwala wyjść z kataklizmów życiowych, a nawet chorób. Dlatego jak najczęściej uświadamiaj sobie, co masz, zarówno w sensie materialnym, jak i duchowym. Mogą to być:
- przedmioty, np. narzędzia potrzebne do pracy (laptop, specjalistyczny sprzęt) czy do innych aktywności (samochód, łódka), a także wszelkie środki materialne,
- warunki zewnętrzne, np. uporządkowany, niestresujący rytm dnia, ciche otoczenie,
- zasoby osobiste, które pozwalają wierzyć, że masz kontrolę nad własnym życiem – czyli np.: poczucie własnej skuteczności, umiejętność wyrażania emocji, doświadczenie, inteligencja, wiedza, zdrowie, wiara, wola życia itd.
Czy twoje przekonanie, które rodzi stres, jest słuszne? Możesz użyć pięciu pytań z Racjonalnej Terapii Zachowań. Zapytaj samą siebie: Czy moje przekonanie…
- Jest oparte na faktach?
- Pomaga mi osiągać bliższe i dalsze cele?
- Pomaga mi unikać konfliktów?
- Pozwala mi czuć się tak, jak chcę się czuć, bez użycia alkoholu lub narkotyków?
- Chroni moje życie, zdrowie lub wzmacnia poczucie własnej wartości?
Na pytania można odpowiedzieć tylko: TAK lub NIE. Jeśli twoja odpowiedź na minimum trzy z powyższych pytań brzmi TAK, to przekonanie możesz uznać za zdrowe. Jeśli odpowiedź na minimum trzy z tych pytań brzmi NIE, masz wówczas do czynienia z niezdrowym przekonaniem.
Osoby z niskim poczuciem własnej wartości nawet małe niepowodzenia odbierają jako poważne tragedie. Mają też trudność z odmawianiem, więc przyjmują na siebie dodatkowe obciążenia – w pracy lub w życiu osobistym. Poczucie własnej wartości (a więc przekonania na swój temat) można i warto zmienić. Dlatego bądź dla siebie łagodna. Zaakceptuj się. Nie obwiniaj się za błędy przeszłości. Bądź wdzięczna – zasypiając, pomyśl o czymś miłym, co cię w danym dniu spotkało.
W stresujących momentach oddychaj świadomie, głęboko, przeponą. Dotlenisz mózg i mięśnie. Łatwiej osiągniesz koncentrację, wolniej zużyjesz energię. Im trudniejsza sytuacja, tym głębiej oddychaj, bowiem w stresie organizm mobilizuje się do walki lub ucieczki, serce bije szybciej, oddech staje się płytszy – wyrównuj i pogłębiaj oddech, uspokoisz też serce.
Stres służył kiedyś mobilizacji i był natychmiast odreagowywany – dziś często nie mamy na to czasu. Jeśli nie odreagujesz sytuacji stresowych, organizm upomni się o to, chorując.
Jednego uspokaja bieganie, innego – słuchanie muzyki, trzeci potrzebuje wyrzucić z siebie potok słów… Wybierz sposób, który ci najszybciej pomaga wrócić do równowagi i stosuj go jak najczęściej.
Jak reagujemy na stres? Strategie zachowań wg R. S. Lazarusa (znanego psychologa, który zajmował się teorią stresu) to:
- konfrontacja (próba wpłynięcia na czyjeś decyzje będące źródłem stresu),
- dystansowanie się (próba zapomnienia, zminimalizowania),
- opanowanie się (samokontrola),
- ponoszenie odpowiedzialności („Tak, to był mój błąd”),
- poszukiwanie wsparcia (w sobie i w innych),
- planowe działania („Sporządzam plan i działam wg ustaleń”),
- pozytywne przewartościowanie sytuacji („To doświadczenie uczyni mnie lepszym człowiekiem”).
Wypoczywaj. Dbaj o siebie, o ciało, o swoje emocje. O to, co jesz. Ile śpisz. O swój rozwój intelektualny i duchowy. Zawsze znajdź dla siebie dobre słowo. Słuchaj siebie. Dr Gary E. Schwartz, psycholog z Arizona University, twierdzi, że ludzie, którzy rozpoznają sygnały ciała i umysłu, takie jak dyskomfort, ból, smutek, gniew i przyjemność, są zdrowsi.
Aby pokonać obciążenia, potrzebne jest poczucie sensu życia. Niezwykle aktualna dziś wydaje się idea szczęśliwego życia z czasów średniowiecza, zgodnie z którą na pogodny byt składają się:
- vita activa (praca, działanie),
- vita contemplativa (kontemplacja, kontakt z samym sobą, z otoczeniem, naturą i absolutem),
- sen.
Przyjmij postawę życiową z pozycji wygranego, a nie ofiary („kieruję swoim życiem, nie pozwalam zewnętrznym okolicznościom zburzyć mojego świata”). Unikaj stwierdzeń ze słowem „nie”, typu: nie mogę, nie umiem, nie mam, nie poradzę sobie.
Ci, którzy pomagają innym, są „dobrymi obywatelami” – czują się potrzebni, naturalnie obniżają swój poziom stresu, a co za tym idzie – mają lepsze zdrowie i dłużej żyją.