1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Psychologia

Po co nam siła? Pytamy Wojciecha Eichelbergera

Fot. iStock
Fot. iStock
Nasze babcie musiały być silne. Wiadomo: wojna, potem PRL, było ciężko. A czy my też musimy takie być w czasach korporacji, konsumpcji, rywalizacji? Czym dziś jest siła kobiet? A mężczyzn? Bezwzględnością, asertywnością, elastycznością? A może spokojem – zastanawia się Wojciech Eichelberger, psychoterapeuta.

Czy siła jest kobietom potrzebna? Skąd mają ją brać?
Kobiety mają daną im od natury, wrodzoną, biologiczną siłę i zdolność przetrwania, niezbędną, by rodzić i troszczyć się o nowe życie. Mają większe jej rezerwy niż mężczyźni, co widać także w tym, że żyją prawie dziesięć lat dłużej i sześć razy rzadziej popełniają samobójstwa. Może także dlatego, że poczucie sensu istnienia i życiowej misji dostają w pakiecie z rolą matki rodzicielki.

Bezdzietne kobiety mogą być słabsze?
Biologiczna siła dawczyni życia jest dostępna kobietom niezależnie od tego, czy stają się matkami, czy nie. Ale to prawda, że większości kobiet, które zostają mamami, włącza się dodatkowe zasilanie wpływające pozytywnie także na samoocenę i poczucie sensu. Kobiety z wyboru lub konieczności bezdzietne muszą tego sensu i misji życiowej szukać świadomie. Upodobniają się w tym do mężczyzn, dla których ojcostwo rzadko bywa ukojeniem egzystencjalnych niepokojów. Na szczęście coraz więcej kobiet matek szuka pozamacierzyńskiego sensu życia, co sprzyja ich poczuciu autonomii w relacjach z mężczyznami i uniknięciu niebezpiecznego uzależnienia od roli matki.

Reshma Saujani, autorka książki „Odwagi! Nie musisz być doskonała!”, twierdzi, że poczuła siłę i zaczęła żyć tak, jak tego pragnęła, dopiero kiedy odważyła się wyjść ze strefy komfortu. Przestać realizować życie, jakie uznawało się w jej rodzinie za wartościowe i dające prestiż. Czy kobiety potrzebują odwagi, aby poczuć siłę? Czy to nie siła dodaje odwagi?

Kobiety potrzebują często wielkiej odwagi – a w ich subiektywnym odczuwaniu wręcz odwagi straceńczej – by po swoją wewnętrzną, przyrodzoną siłę sięgnąć, budować poczucie godności i autonomii. Są bowiem nadal konsekwentnie ograniczane przez stereotypy płci, uporczywie obecne w wychowaniu, edukacji i religii. Większość dziewczynek ciągle podlega ogromnej kulturowej i wychowawczej presji stereotypu kobiety miłej, uległej, poświęcającej się i spragnionej męskiej aprobaty. Wykonawczyniami tej patriarchalnej obróbki dziewczęcych charakterów są zazwyczaj – wychowane w tym samym kulturowym klimacie – ich matki, babcie i nauczycielki. Kiedy więc dziewczynki stają się kobietami, nie potrafią korzystać ze swojej siły, bo są od niej odcięte. Aby więc powiedzieć sobie i światu: „Wykorzystam swój potencjał i będę żyć po swojemu!”, muszą skonfrontować się z zapisanym w ich podświadomości odwiecznym lękiem przed wykluczeniem ze społeczności. Dlatego tak niewiele z nich zajmuje się nowatorskimi, ryzykownymi czy wymagającymi uporu i siły woli przedsięwzięciami. Kobiety rzadko domagają się wprost tego, na czym im zależy. Większość ciągle nie żyje w zgodzie z prawdziwymi potrzebami. Dzieje się tak nie dlatego, że brak im siły czy innych zalet, ale odwagi i determinacji do bezpośredniej walki. Od pokoleń przywykły bowiem do zabiegania o przychylność i akceptację mężczyzn.

W książce „Jak kobiety podejmują decyzje” Therese Huston przeczytałam, że w latach 40. XX wieku to kobiety były programistkami, a mężczyźni konstruktorami komputerów. A to dlatego, że to zajęcie nie było jeszcze prestiżowe. To Grace Hopper, matematyczka i oficer marynarki, pracująca na Harvardzie, stworzyła pierwszy program komputerowy używający słów zamiast cyfr. Takie informacje dodają siły. Ale rzadko mamy okazje je dostawać, bo zazwyczaj jesteśmy bombardowane wizerunkami „nagiej kobiecej mocy”. Jeśli masz na myśli kobiece ciała reklamujące wszystko, co się da, włącznie z blachą falistą, to jest to zdecydowanie szkodliwe z punktu widzenia odzyskiwania przez kobiety siły i godności. To uprzedmiotowienie i zredukowanie do roli seksualnego obiektu. A męskiego erotycznego zainteresowania, podniecenia, a nawet zachwytu lepiej nie mylić z wyrazami szacunku i miłości. Ważnym i koniecznym początkiem procesu odzyskiwania przez kobiety ich ukrytej siły jest odzyskanie prawdziwie kobiecej seksualności, którą patriarchat represjonował, a potem ukształtował w umysłach kobiet na modłę męskich fantazji. Batalia kobiet o odzyskanie samostanowienia w sprawie ciała, seksualności i rozrodczości trwa od początków feministycznej rewolucji, napotykając coraz większy opór męskiej konserwy. Widać to na przykładzie batalii o edukację seksualną w szkołach.
Konserwatywne organizacje dobrze wiedzą, że edukacja seksualna najbardziej potrzebna jest dorastającym kobietom, bo wzmacnia ich samostanowienie, bezpieczeństwo i wolność w sprawach ciała, rozrodczości i seksu, a tego patriarchat boi się najbardziej.

Dlaczego autentyczna kobieca seksualność budzi taki lęk?
Bo energia seksualna, zwana libido, jest sama w sobie energią życia, jego siłą napędową. Libido nie zasila wyłącznie zachowań seksualnych, zasila wszelkie przejawy naszego istnienia. Tę właściwość ludzkiego libido nazywa się zdolnością do sublimacji i to właśnie wysublimowane libido generuje zdolność do walki i obrony. Odwagę i nieustraszoność. Sprawność fizyczną i zdolność przetrwania. Niezależność. Głębokie odczuwanie ciała i życia. Równowagę emocjonalną. Zdolność do miłości. Sprawne i kreatywne myślenie. Tworzenie, a także wyzwalającą i nieegzaltowaną duchowość. Skoro tak wiele od libido zależy, to łatwo sobie wyobrazić, jakie zagrożenie dla męskich rządów nad światem i kobiecymi duszami stanowić mogą kobiety z uwolnionym wysublimowanym libido. Jest się czego bać!

 Ilustracja Paweł Jońca Ilustracja Paweł Jońca

A męska siła – czy różni się czymś od kobiecej?
Męskie libido jest bardzo oględnie represjonowane przez patriarchalną obyczajowość. Męskie roznegliżowane ciało jest pod ochroną i nie pokazuje się go w przestrzeni publicznej. Najwyraźniej mężczyźni nie chcą być upokarzani rolą obiektów seksualnych. Te i inne przejawy systemowej troski o męskie poczucie godności (i niemalże sakralizowanie męskiej potencji seksualnej) sprawiają, że mężczyźni mają łatwiejszy dostęp do swojej siły, odwagi i determinacji. Od natury dane są im także większa siła mięśni i wydolność organizmu. Łatwiej im walczyć, ratować, zdobywać i, niestety, wykorzystywać fizyczną przewagę w aktach przemocy wobec kobiet. Siła i sprawność kochanka, rozpłodowca, wojownika, budowniczego czy rolnika stanowią dla wielu mężczyzn ratunek przed utratą poczucia sensu i przydatności.

Czy męska siła nie bywa często bezwzględnością?
Nie ma odwrotnej zależności między siłą a zdolnością do czułości, empatii czy troski. Zazwyczaj idą one nawet w parze. Mężczyźni obdarzeni z natury siłą i wzrostem są na ogół spokojni, wspierający i troskliwi. Natomiast ci, którzy zbudowali mięśnie na siłowniach i sterydach, bywają bezwzględni i okrutni. A wynika to stąd, że masą ciała usiłowali ukoić poczucie upokorzenia, zagrożenia i umożliwić sobie wynikającą z nich chęć odwetu. W niektórych rodzinach przez pokolenia reprodukuje się w wychowaniu dzieci, a zwłaszcza chłopców, brak ciepła, troski, bliskości, dotyku, wsparcia. A więc nie daje się im nawet elementarnego poczucia bezpieczeństwa, nie mówiąc już o miłości. Siła i bezwzględność stają się najlepszym sposobem na przeżycie w świecie, który oceniany jest jako wrogi, zimny i niebezpieczny.

Istnieje uniwersalna, ponadpłciowa siła? Jaką rolę ogrywa?
Tak, to prawdziwa siła, zwana siłą ducha. Bierze się z odkrywania przyrodzonego wszystkim poczucia wartości i godności. Ze świadomości, że świat, życie i ludzie o otwartych sercach nas wspierają. Przejawia się w zrównoważeniu, w pewności siebie. W spokoju. W optymistycznym usposobieniu. Taka siła umożliwia działanie w zgodzie z okolicznościami, a nie z wyobrażeniami o tym, co zgodne z rolą kobiety czy mężczyzny. W robieniu tego, co jest do zrobienia, z uwagą, z zaangażowaniem. Siła nie wyraża się w przemocy, w manipulacji, we władzy czy kontroli nad drugim człowiekiem. Wyraża się w obdarzaniu innych wolnością, szacunkiem, uznaniem i troską. Nie boi się uczuć. Pozwala im się wyrażać, w miarę jak przychodzą i odchodzą. Gdy trzeba, nie boi się płakać, gdy czas na to, nie powstrzymuje radości.

Uczucia nas nie osłabiają? „Nie czuć” to dla wielu „być silnym”.
To pozorna siła. Wyrzekanie się uczuć jest raczej symptomem lęku, wyrazem strategii obronnej. Ci, którzy tej strategii nie zweryfikują, prędzej czy później odkryją, że sami siebie zamknęli w pancernej skorupie oddzielającej ich od życia i od ludzi. A taka izolacja stopniowo zabiera siłę i wolność. Poza tym świadomość uczuć – pod warunkiem że nie są one nawykowe i neurotyczne – pomaga lepiej kierować życiem, czyli dążyć do tego, czego naprawdę potrzebujemy, i unikać tego, co nam szkodzi.

A co z bezsilnością? Jesteśmy bezsilni wobec zdarzeń losowych. Kiedy ktoś bliski umiera, trudno nie czuć bezsilności…
To nie jest bezsilność, to pokora uznać, że nie wszystko jest w naszej mocy, a każde życie kiedyś się kończy. Prawdziwa siła nie robi dramatu ze śmierci, jednocześnie pozwalając sobie na wyrażanie związanych z nią żalu i straty. Nie ma za to nic dobrego w bezsilności, która nie jest dowodem pokory, ale cechą charakteru. Tej trzeba się jak najprędzej pozbyć, by odzyskać przyrodzoną siłę, która zapewne została stłumiona przez wychowanie, toksyczne relacje z ludźmi.

Słychać opinie, że bezradność emocjonalna staje się przyczyną chorób somatycznych. Czy to możliwe?
Tak, bo kiedy nie stajemy w swojej obronie, gdy czujemy się bezsilni, nasz układ immunologiczny zachowuje się analogicznie. Nie broni nas. Bezradność psychiczna pociąga za sobą bezradność immunologiczną. Chorujemy, bo nasz układ odporności nie broni nas, kiedy sami siebie nie bronimy w relacjach społecznych czy politycznych. Człowiek jest całością. Psychika i ciało działają jednocześnie i spójnie. Dlatego pracując nad poczuciem wewnętrznej siły, pracujemy jednocześnie nad wzmocnieniem odporności fizycznej. Nasza uwolniona wrodzona siła jest nie tylko lekarstwem dla psychiki, ale także dla ciała.

Przyznam się na koniec: boję się tego, co nazywamy siłą kobiet. Zapewne to wynik doświadczeń jeszcze z dzieciństwa, które każą mi kojarzyć ją z ukrytą, ale okrutną rywalizacją z innymi kobietami oraz lekceważeniem mężczyzn…
Myślę, że większość polskich kobiet wykształciła szczególną siłę, wywodzącą się z pokoleniowych doświadczeń ich babć, prababć i praprababć, które nauczyły się tego, że nie można liczyć na mężczyzn. Bo ci ginęli w wojnach, w powstaniach, w pojedynkach albo topili żal i upokorzenia w alkoholu. Kobiety musiały obudzić w sobie męski aspekt, który pozwalał im radzić sobie z tym, co było obowiązkiem mężczyzn. Musiały same zarządzać domem i zarabiać, zdobywać jedzenie dla dzieci. Tworzyły więc kobiece grupy i dawały sobie wsparcie. Lecz gdy w zasięgu wzroku pojawiał się jakiś wolny, zdolny do pracy i miłości mężczyzna, stawały do bezwzględnej walki o jego względy. W Polsce gros kobiet ma w systemie rodzinnym takie doświadczenie, a więc czuje to, co ich praprababki. Ale w czasach pokoju owocuje to m.in. brakiem wsparcia dla innych kobiet, nawet własnych córek. I lekceważeniem mężczyzn. Takie nastawienie często doprowadza do rozpadu związków. Zwłaszcza że polscy mężczyźni są szczególnie wrażliwi na punkcie swojej godności.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze