Ludziom trzeba chleba i nieba

Psychologia transpersonalna bada i opisuje wszystkie wymiary życia człowieka, włącznie z wymiarem duchowym. A jak opisujemy sferę duchową? Posłużę się definicjami z książki Danah Zohar i Iana Marshalla „Inteligencja duchowa” (Rebis 2001). „Duchowość to doświadczanie życia jako połączenia z głębszą i bogatszą całością – odkrycie wszechogarniającego poczucia pełni – obfitości energii  wszechświata”. „Siedzibą inteligencji duchowej jest samo centrum operacyjne mózgu, którym są integrujące czynności mózgowe. Inteligencja duchowa skupia i łączy wszystkie rodzaje inteligencji, sprawiając, że stajemy się w pełni tym, kim jesteśmy: rozumnymi, emocjonalnymi i duchowymi istotami”.

Rozwojowi tego nurtu towarzyszyły badania naukowe z zakresu neuroteologii, które głoszą, że „pierwotna ludzka potrzeba wykraczania poza granice własnego życia i jednoczenia się z uniwersum jest wpisana w anatomię i funkcję naszego mózgu i ma istotne znaczenie ewolucyjne”. Neuropsycholodzy – Michael Persinger i naukowcy z zespołu neurologa Vilayanura S. Ramachandrana – odkryli ośrodek w mózgu tworzony przez połączenia nerwów płatów skroniowych, który nazwali punktem Boga, bo na obrazach tomograficznych widać, jak właśnie to miejsce rozświetla się podczas doświadczania przeżyć duchowych.

Korzenie nurtu

Podejście transpersonalne w psychologii zrodziło się, kiedy uczeni – Anthony Sutich i Abraham Maslow – postawili tezę, że psychologia nie zajmuje się życiem duchowym człowieka. Próbowali określić całe spektrum doświadczeń transcendencji, tzn. wykraczających poza naszą przystosowaną społecznie personę i poza wąskie ramy ego. Chodzi więc o objawienia religijne i mistyczne – połączenie z Bogiem, z naturą wielkiej rzeczywistości, ale też doznania całkowitego zatracenia się w muzyce, w zachwycie nad niesamowitym pejzażem, w ekstazie miłości, bezgranicznym poczuciu wolności, w pasji twórczej, olśnieniu pięknem, transie i w stanach na granicy życia i śmierci. Maslow nazywał te doświadczenia peak experiences – „przeżyciami szczytowymi”, bo znajdują się na samym szczycie piramidy potrzeb i doznań człowieka. Użycie przez prekursorów określenia „transpersonalna” było próbą zdefiniowania tego, co dzieje się nie tylko „poza” personą, ale i „na wskroś” jej, tego, co ją przenika i przekracza w nieskończony sposób.

Transpersonalny ogląd świata wychodzi poza dualizm, materializm i racjonalizm ludzkiego myślenia. Czerpie zarówno z dziedzictwa duchowego ludzkości, jak i z dokonań współczesnej nauki, a szczególnie fizyki kwantowej. Człowiek nie jest odrębnym bytem, tylko polem energii w polu energii wszechświata. Tak więc ojcowie i matki psychologii transpersonalnej, do których zaliczają się m.in.: Carl Gustaw Jung, William James, Aldous Huxley, Abraham Maslow, Roberto Assagioli, Viktor Frankl, James i Dorothy Fadimanowie, Ken Wilber, Stanisław i Christina Grofowie, Ian Gordon Bron, Frances Vaughan, pokazali nam brakujące ogniwo świadomości – to, które scala nas z naturą wielkiej rzeczywistości.

Adresaci terapii transpersonalnej

Do terapii transpersonalnej zgłaszają się osoby, które znajdują się w kryzysie życiowym z takich powodów, jak: nieutulona żałoba po stracie bliskiej osoby, głęboka depresja, utrata sensu życia, wypalenia zawodowe, rozpad ego, kryzys wiary.

Ale nie tylko. Terapia adresowana jest też do osób, które poszukują prawdy o sobie, chcą zobaczyć siebie w szerszej perspektywie egzystencjalnej. Zadają pytania o to, kim są poza osobistym dramatem ich życia? Jaka jest ich prawdziwa tożsamość, jaki jest cel i wartość życia, cierpienia i śmierci, jakie jest ich miejsce na ziemi i jak odnaleźć właściwą drogę? Jakie są ich wewnętrzne zasoby, dary i talenty, które pomogą im wypełnić ich powołanie?

Relacja klient – terapeuta

Od terapeuty wymaga się, aby był zaawansowanym adeptem szkoły duchowej, to znaczy zrównoważonym, mądrym i współczującym człowiekiem. Podobnie jak w podejściu humanistycznym w psychologii transpersonalnej zakłada się, że sama relacja terapeutyczna powinna działać uzdrawiająco na związki danej osoby z ważnymi dla niej ludźmi. Rolą terapeuty jest bycie uważnym, czułym i wspomagającym świadkiem wyłaniania się osoby z całym bogactwem jej wewnętrznego świata – bez osądów i oczekiwań. Terapeuta wspiera proces integracji osoby jako całości fizyczno-psychiczno-duchowej. Pomaga rozróżnić, co w jej postawie wobec siebie, ludzi i świata sprzyja jej życiu i rozwojowi, a co jest zaburzające i niszczące. Aktywnie uczestniczy i pomaga przejść następujące etapy: rozpoznania różnych elementów osobowości uwikłanych w wewnętrznym konflikcie (np. ofiary i oprawcy), rozwiązania konfliktu, pojednania i uwolnienia energii służącej życiu. Rolą terapeuty jest sprzyjanie w uzyskaniu przez klienta poczucia spójności, harmonii i wiary w siebie. Towarzyszy on w poszukiwaniu dostępu do wewnętrznej duchowej istoty pełnej mądrości, miłości i mocy, która jest w stanie zaopiekować się cierpiącym „ja”. Celem tego procesu jest stawanie się przez klienta swoim własnym terapeutą i przewodnikiem w drodze.

Metody pracy terapeutycznej

Terapia transpersonalna używa różnych metod wypracowanych przez psychologię humanistyczną, takich jak Gestalt – praca ze świadomością, i bioenergetyka, a więc praca z ciałem. Korzysta także z praktyk zaczerpniętych z tradycji duchowych, jak wizualizacja, medytacja, oddychanie holotropiczne (autorska metoda dr. Stanisława Grofa – uzdrawianie poprzez szczególny sposób oddychania przy muzyce), analiza snów i wizji, praca z cieniem, techniki szamańskie itp. Specyficzną dla podejścia transpersonalnego metodą pracy jest tzw. spiritual emergency – pogotowie duchowe, czyli umiejętne towarzyszenie osobom znajdującym się w kryzysie egzystencjalnym, duchowym czy przeżywającym pozorny rzut psychotyczny (odmienny stan świadomości, który jest błędnie określany jako symptom choroby psychicznej). Proces terapii polega tutaj na rozpoznawaniu głębokiego znaczenia symboliki przeżyć klienta zawartej w jego snach i wizjach i wykorzystaniu ich dla dobra jego psychicznej i duchowej przemiany. Są badania wskazujące na to, że wiele osób, które byłyby zdiagnozowane rutynowo jako chore psychicznie i leczone farmakoterapią, wyprowadzono z kryzysu dzięki właśnie metodzie spiritual emergency.

Nurty transpersonalne w kulturze

„Wszyscy powinniśmy uczyć się sposobów budzenia świętego potencjału, który spoczywa ukryty w naszej istocie” – powiedział C.G. Jung.

Coraz wyraźniej widać, że psychologia transpersonalna jest odpowiedzią na potrzeby człowieka XXI wieku. Bo przecież nie bez powodu w naszej kulturze nastąpił zwrot ku duchowości. Co powoduje, że wracamy do sacrum – do źródeł i korzeni starych kultur i tradycji duchowych? Nasz wielki przewodnik Jan Paweł II głęboko współbrzmiał z nurtem duchowej przemiany, która zmienia oblicze tej ziemi. Powiedział, że: „w życiu potrzebny jest wymiar świętości, żeby człowiek w pełni realizował swoje człowieczeństwo”.

Od 1993 r., kiedy stworzyliśmy Polskie Towarzystwo Transpersonalne, co roku spotykamy się z przedstawicielami 18 towarzystw transpersonalnych z Europy – EUROTAS – i Stanów Zjednoczonych.

Zauważamy, że wizja transpersonalna staje się coraz popularniejsza w świecie. Dlaczego? Bo jest właściwą przeciwwagą dla starego porządku opartego na iluzji oddzielenia człowieka od świata i dobrą odpowiedzią na dojmujące ludzkie problemy. Następuje ewolucja. Obecnym stadium jest Homo separatus, który jest oderwany od „całości istnienia”, odcięty od swoich duchowych korzeni i cierpiący z powodu duchowej bezdomności, samotności, lęku i agresji wobec świata, który wydaje się obcy i zagrażający. A następnym Homo holos – człowiek, który widzi świat jako jeden organizm – jako piękną, żywą pełnię i potrafi „rozszerzyć” swoje serce i umysł tak, aby objąć świat czułą świadomością. Człowiek pojednany ze sobą i zespolony ze światem potrafi doświadczać w pełni wolności, miłości, uważności i szacunku do życia w całej różnorodności.

POLSKA GAŁĄŹ PSYCHOLOGII TRANSPRESONALNEJ

• Psychologia transpersonalna zawitała do Polski w 1992 r. za sprawą ówczesnych prezesów Europejskiego Towarzystwa Transpersonalnego Monique Tibergien i Rumolda Mola, którzy zaproponowali zorganizowanie w Polsce IV Europejskiej Konferencji Transpersonalnej.
• W 1993 r. powstało Polskie Towarzystwo Transpersonalne, które promowało nową na polskim gruncie teorię i terapię.
• W 1997 r. w Warszawie odbyła się konferencja pod tytułem „Mandala chaosu i harmonii”, która dotyczyła obecności myśli transpersonalnej w takich obszarach nauki i życia jak: filozofia, psychologia, ekologia, edukacja, polityka, ekonomia, etyka, sztuka i management. Z polskiej strony udział wzięli m.in.: Krystyna Starczewska, Jerzy Prokopiuk, prof. Andrzej Strumiłło, Wojciech Eichelberger, prof. Włodzisław Duch, Bolesław Rok, Jacek Majewski, Janusz Korbel, Stanisław Krajewski.
• W latach 1994–1999 prowadzono program szkoleniowy „Pomost” (Polski Model Szkolenia Transpersonalnego) dla studentów kierunków humanistycznych i wszystkich profesjonalistów pracujących z ludźmi w celu wspierania transformacji ustrojowej i świadomościowej.
• W 2000 r. jako platforma spotkania i pojednania ludzi różnych kultur i tradycji duchowych powstało Polskie Forum Transpersonalne.
• W latach 2000–2008 rozwinięto autorską metodę terapii transpersonalnej, zwaną terapią poprzez inicjację, w ramach której odbywają się warsztaty terapeutyczne „Progi życia” i warsztaty inicjacyjne „Drogi życia”, „Alterkariera”, „Kręgi uzdrawiającej mocy” i inne.

Autorka jest psycholożką ze specjalizacją psychologia kliniczna dziecka i człowieka dorosłego (UW 1970) i psychoterapeutką. Od 38 lat pracuje z ludźmi, towarzysząc im w poszukiwaniu prawdziwej tożsamości, powołania i drogi życia. Praktykuje buddyzm i szamanizm jako drogę inicjacji i uzdrawiania.