Na brak życiodajnych promieni słonecznych narzekamy w Polsce przez większą część roku. Jesień 2022 roku była najbardziej pochmurnym kwartałem od ponad 20 lat. Nic dziwnego, że kiedy pojawiają się pierwsze słoneczne dni, rzucamy się na opalanie. Warto jednak przypomnieć, jak odpowiedzialnie korzystać z kąpieli słonecznych.
Maj to miesiąc, kiedy dużo mówi się o profilaktyce czerniaka, który jest jednym z najbardziej złośliwych nowotworów. Dlaczego w maju? Bo skóra po zimie narażona jest na szybkie poparzenie słoneczne, a to właśnie ono aż dwukrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia czerniaka (badania: „The risks and benefits of sun exposure”, Hoel D.G., Berwick M., de Gruijl F.R., Holick M.F., 2016)!
Co roku lekarze notują w Polsce ok. 3000 nowych zachorowań na czerniaka. Pod względem rosnącej liczby diagnoz to pierwszy z kolei nowotwór u mężczyzn i drugi u kobiet (dane: Akademia Czerniaka*). Czerniak to najpoważniejszy rodzaj nowotworu złośliwego skóry. Jeśli zostanie wcześnie wykryty i poddany leczeniu, prawie zawsze można go wyleczyć. Jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowany i rozprzestrzeni się na inne części ciała – może być śmiertelny.
Za najistotniejsze czynniki zwiększonego ryzyka zachorowania uznaje się: intensywne działanie promieniowania UV naturalnego, czyli promieni słonecznych, oraz sztucznego (np. w solariach), stałe drażnienie mechaniczne lub chemiczne znamion, niską zawartość barwnika w skórze oraz predyspozycje genetyczne.
Czerniak – co powinno wzbudzić nasz niepokój?
Sygnałem wskazującym na pojawienie się czerniaka mogą być zmiany skórne, zarówno te, które ujawniły się jako nowe, jak i te już istniejące, które się rozwinęły lub przekształciły.
Wstępnym narzędziem diagnostycznym jest system kliniczny ABCDE, który pozwala na prowadzenie samokontroli skóry oraz identyfikację potencjalnych czerniaków. Wyróżnia się w nim 5 cech charakterystycznych dla zmian mogących być czerniakiem. Oglądając zmiany na skórze, należy zwrócić uwagę na ich nastepujące cechy:
- Asymetryczny, nieregularny kształt (od ang. asimetrical shape);
- Brzegi niereguralne (od ang. border);
- Czerwony, czarny lub inny niejednolity kolor (od ang. color);
- Duża średnica zmiany (od ang. diameter);
- Ewolucja rozmiaru, kształtu, faktury lub zamiana koloru (od ang. evolution).
Bardzo ważne są: czujność pacjenta i prowadzenie samodzielnej obserwacji znamion oraz pieprzyków i piegów. Przydatną praktyką może być robienie zdjęć wybranych zmian lub całej powierzchni skóry i porównywanie ich w odstępie czasowym. W przypadku pojawienia się wątpliwości należy szybko umówić się na wizytę u dermatologa lub chirurga onkologa, który za pomocą dostępnych metod diagnostycznych potwierdzi lub obali nasze podejrzenia.
Dobrą praktyką jest wykonywanie raz w roku badania w gabinecie lekarskim dermatoskopem lub wideodermatoskopem. To urządzenia, które składają się z soczewki powiększającej i źródła światła; położone na skórze umożliwiają wykonanie zdjęcia odpowiednio powiększonej skóry. Dermatolog może wówczas dokładnie ocenić zmianę, wykonać jej zdjęcie i zachować ją w karcie pacjenta w celu analizy porównawczej przy kolejnym badaniu za rok albo szybciej. Ze względu na potrzebę analizy porównawczej badanie demaskopem lepiej wykonywać w tej samej placówce. Należy przy tym zaznaczyć, że pewne rozpoznanie czerniaka może nastąpić jedynie po przebadaniu zmiany skórnej przez histopatologa, co oznacza, że podejrzaną zmianę wcześniej należy usunąć chirurgicznie.
Jak bezpiecznie korzystać ze słońca?
Przede wszystkim należy zachować zdrowy rozsądek i dawkować sobie ekspozycję na słońce. Lepiej przywyczaić skórę do ostrego słońca, stopniowo wystawiając się na jego bezpośrednie działanie; najpierw na kwadrans, potem można ten czas przedłużyć. I bezwzględnie należy stosować kremy do opalania chroniące przed UVA i UVB o minimum 30 SPF. Im wyższy faktor, tym lepiej. Krem należy aplikować co dwie godziny.
Źródło: *Akademia Czerniaka, stanowiąca sekcję naukową Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, powstała z inicjatywy środowiska medycznego i pacjentów, a jej głównym celem jest zwiększenie świadomości społecznej w zakresie czerniaka.
Więcej informacji o czerniaku na: www.AkademiaCzerniaka.pl.