Szarlotka na kruchym cieście z cynamonem lub zapiekany ryż z jabłkami i cynamonem. Tak wspominam (pewnie jak większość mieszkańców naszego kraju) tę przyprawę z dzieciństwa. Jednak ta aromatyczna, słodka, ostra i cierpka przyprawa niesie ze sobą nieskończone możliwości kulinarne i zdrowotne.
Nasze podróże do Indii, Egiptu, na Sri Lankę odsłoniły przede mną nowe, zupełnie nieznane oblicze cynamonu. W ośrodku ajurwedyjskim w Kerali popijałam go codziennie w towarzystwie kopru włoskiego i kminu. Patrzyłam jak kucharz dorzuca jasnobrązowe laski do kokosowych curry. W Egipcie z zaciekawieniem obserwowałam jak Beduini na pustyni dodają go do zapiekanych warzyw. Z nieukrywanym zachwytem przyglądałam się, jak mój mąż dorzuca go do chutney’u z jabłek czy truskawek. Słowem, przez ostatnie lata całkowicie transformowało się moje spojrzenie na cynamon. Jednak gdzieś tam w środku jego zapach nadal przywołuje babciną szarlotkę i ryż z jabłkami. Kojarzy się z jej ciepłem. Daje poczucie bezpieczeństwa i… rozgrzewa.
Starożytni alchemicy wierzyli, że cynamon, podobnie jak kardamon czy goździki, jest ziołem słonecznym (więcej na temat ziół słonecznych znajdziesz w rozdziale o kardamonie; patrz opis str. …). To niesamowicie koresponduje z jego właściwościami. Co na temat cynamonu mówi natomiast ajurweda, najstarsza nauka o zdrowiu? Cynamon to ziele, które skutecznie wzmacnia i harmonizuje krążenie oraz jest skutecznym lekiem napotnym i wykrztuśnym w przypadku przeziębień i grypy, zwłaszcza dla osób o słabej konstytucji. Uśmierza ból zębów i napięcie mięśni. Wzmacnia serce, rozgrzewa nerki i pobudza agni (tzw. ogień trawienny). Podobnie jak imbir jest niemal uniwersalnym lekiem, ale w mniejszym stopniu niż imbir nasila pitta – czytamy w Jodze ziół. Warto dodać, że cynamon jest również przyprawą, która dobrze wpisuje się w menu osób chorych na cukrzyce. Jego delikatna słodycz świetnie zastępuje słodycz cukru czy innych substancji słodzących. Pomaga również obniżyć zbyt wysoki poziom cholesterolu. Z kolei olejek cynamonowy jest jednym z najlepszych w okresie menopauzy.
Co ciekawe, nie tylko nasila apetyt seksualny, ale również zwiększa nasz apetyt na życie i… jedzenie. Jest również niezwykle skuteczny w walce z pasożytami, świerzbem, a nawet wszami. Jednak ze względu na dużą zawartość aldehydów, nie zaleca się go stosować bezpośrednio na skórę. Dlaczego? Może powodować podrażnienia.
W kuchni stosujemy dwa gatunki cynamonowca: kasja cynamonowiec chiński, (Cinnamomum cassia) i cynamonowiec cejloński (Cinnamomum zeylanicum). W postaci sproszkowanej te dwie odmiany są nierozróżnialne, natomiast można je rozpoznać gdy są w postaci laski. Cynamon chiński ma postać jednej grubej, zwiniętej warstwy kory, a laska cynamonu cejlońskiego składa się z kilku cienkich warstw kory, które w przekroju poprzecznym podobne są do naciętego cygara. (fot. iStock)
Warto wiedzieć
Czy wiesz, że cynamon wraz z kardamonem i liściem laurowym zaliczany jest do tzw. ziół aromatycznych? Zdaniem specjalistów od ajurwedy zioła te nie tylko poprawiają trawienie, ale również ułatwiają przyswajanie leków. Badania na Uniwersytecie w Tel Aviwie pokazały, że cynamon może być skuteczny w przeciwdziałaniu chorobie Alzheimera. Jednak cynamon najczęściej dostępny na rynku w formie mielonej to tzw. cassia (cynamonowiec wonny lub chiński). Zawiera on większą ilość kumaryny, czyli substancji, która prowadzi do uszkodzenia wątroby. W przypadku cassi to około 3–8 g/kg w porównaniu z cynamonem cejlońskim, w którym znajdują się tylko śladowe ilości kumaryny (max do 0,8 g/kg). Kupując cynamon, warto więc wybierać tzw. cynamon cejloński (niemielony zawsze ma formę lasek, a nie kory)! Przyprawa ta poprawia apetyt oraz reguluje procesy trawienne, stymulując wydzielanie soków żołądkowych, ułatwiając w ten sposób trawienie, w szczególności słodkich warzyw i deserów. Wyciągi z cynamonowca wykazują właściwości antybakteryjne, np. idealnie sprawdzą się w walce z bakteriami Helicobacter pyroli, które biorą udział w procesie powstawania wrzodów żołądka, gdyż wnikają w uszkodzoną śluzówkę, nie pozwalając jej się zagoić. Cynamonowiec wykazuje również właściwości przeciwgnilne, hamuje rozwój pierwotniaków i grzybów. Pomimo tylu cennych właściwości pamiętajmy, żeby zachować umiar w spożywaniu cynamonu. Na jego ilość w diecie powinny uważać szczególnie osoby cierpiące na wrzody żołądka!
Uwaga: ze względu na intensywnie rozgrzewający charakter lepiej jest nie używać cynamonu jeśli mamy tendencję do krwotoków z nosa, mocnych, długich miesiączek. Jest ci ciągle gorąco i jesteś bardzo wrażliwy na promieniowanie słoneczne? Powinieneś również uważać na ilość cynamonu w swojej diecie. Kobiety w ciąży powinny też uważać na cynamon w diecie (mogą go używać w bardzo małych ilościach). Może w umiarkowanych ilościach powrócić do jadłospisu karmiących mam.
Jak stosować cynamon?
- W naszej kuchni stosujemy tylko cynamon cejloński. Choć jest droższy i trudniej dostępny, ten wysiłek się opłaca. Jest bardziej słodki niż jego „chiński kolega” i ma również zdecydowanie lepsze działanie. Maciek używa go najczęściej do równoważenia kwaśnych sosów, m.in. pomidorowych. Ten w laskach dodaje do chutney’ów, wód ziołowych i sosów curry. Przez cały rok uwielbiamy również popijać gotowaną z cynamonem (i kardamonem) kawę. Jego słodycz idealnie równoważy jej gorzkość. Cynamon świetnie komponuje się również z czarną herbatą, jako dodatek do owsianek, jaglanek czy słodkich congee z owocami. Bardzo dobrze pasuje do mlecznego, słodkiego smaku oraz masła klarowanego.
- Chcesz wzmocnić zęby? W tym celu kawałek kory cynamonu cejlońskiego żuj przez 5–10 minut. Ze względu na tę właściwość olejek cynamonowy jest często dodawany do ajurwedyjskich past do zębów.
- Masz problemy trawienne i chcesz zrzucić wagę? Zmieszaj 1 g mielonego cynamonu cejlońskiego z 1 łyżeczką naturalnego miodu. Taką mieszankę przyjmuj 1 raz dziennie. Możesz również każdy poranek rozpoczynać napojem przyrządzonym poprzez zmieszanie szczypty cynamonu z letnią wodą i 1 łyżeczką naturalnego miodu. Taki napój wypijaj na czczo. Aby złagodzić napięcia nerwowe możesz szczyptę cynamonu wymieszać z miodem i zażyć bezpośrednio przed snem (rada doktora Partapa Chauchana z książki Ajurweda. Droga do zdrowia doskonałego).
- Cierpisz na zapalenie zwyrodnieniowe stawów? Zmieszaj 10–20 g cynamonu i 20–30 g miodu i wcieraj w chore miejsca. Jednocześnie pij 3 razy dziennie ciepłą wodę z 1 łyżeczką miodu i 2 g sproszkowanego cynamonu. Mieszanka cynamonu i miodu będzie stosowana także w przypadku problemów żołądkowych, biegunce, niestrawności i wzdęciach. Wówczas 5 g sproszkowanego cynamonu przyjmuje się z 1 łyżeczką miodu 3 razy dziennie.
- Pasta przygotowana z miodu i cynamonu (stosowana zewnętrznie) jest skuteczna w leczeniu ran oraz łagodzi swędzenie obszarów alergii skórnych.
- Cierpisz na rozstrój żołądka? Korzystając z rad Partapa Chauchana, wymieszaj 1 łyżeczkę sproszkowanego cynamonu, imbiru, kardamonu i kuminu z naturalnym miodem. Tak powstałą pastę zażywaj po 1 łyżeczce trzy razy dziennie.
- Czujesz się wyziębiony? W jesienne lub zimowe poranki dodaj kilka kropli (nie więcej niż 3–5 kropelek na 30 ml oleju sezamowego) olejku cynamonowego do delikatnie podgrzanego zimnotłoczonego oleju sezamowego i wmasuj je w ciało. Tak przygotowany olej możesz wetrzeć w czoło, aby złagodzić bóle głowy spowodowane przeziębieniem.