1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Zdrowie

Przewlekła choroba nerek – cichy zabójca

W medycynie wschodniej jesień to czas dbania o nerki. (Fot. iStock)
W medycynie wschodniej jesień to czas dbania o nerki. (Fot. iStock)
Przewlekłą chorobę nerek stwierdza się u około 600 mln ludzi na całym świecie. W Polsce obecnie choruje na nią ok. 4,2 mln osób, z czego aż 90 proc. nie zdaje sobie z tego sprawy. Przewlekła choroba nerek (PChN) jest drugim, po nadciśnieniu tętniczym, najczęstszym przewlekłym schorzeniem w naszym kraju. Wprawdzie łatwo ją zdiagnozować, ale nierozpoznana i nieleczona postępuje niezauważalnie (źródło danych: Raport 2019. Ogólnopolskie Badanie Pacjentów Nefrologicznych). Przewlekła choroba nerek powoduje rocznie 80 tys. przedwczesnych zgonów. O przyczynach i leczeniu PChN pisze Susan Zogheib, dietetyczka kliniczna i liderka w zakresie odżywiania chorych na nerki.

Przewlekła choroba nerek – co oznacza diagnoza?

W trudnym okresie, jaki zwykle następuje po postawieniu diagnozy, a w trakcie opanowywania nowego stylu życia, warto jak najwięcej się dowiedzieć o chorobie i poznać kilka najczęściej występujących objawów. Przewlekłą chorobę nerek można zdefiniować jako stopniową utratę prawidłowego funkcjonowania nerek. Organizm w procesie przemiany materii stale wytwarza szkodliwe produkty. Nerki odgrywają główną rolę w ich usuwaniu i podtrzymywaniu prawidłowego funkcjonowania całego systemu. Można wykonać badania ustalające dokładny poziom substancji szkodliwych we krwi i na ich podstawie określić sposób funkcjonowania nerek. Lekarz pomoże ustalić zdolność filtracyjną nerek i wskazać dokładnie stadium rozwoju choroby.

Przewlekła choroba nerek ma pięć stadiów rozwoju, które odpowiadają sprawności funkcjonowania nerek. Początkowo chorzy nie odczuwają żadnych objawów. Łatwo mogą sobie poradzić z chorobą. Często przewlekła choroba nerek długo pozostaje niezauważona – aż do czasu, gdy jest już bardzo zaawansowana. Wiele objawów pojawia się dopiero na późniejszych etapach, kiedy na skutek uszkodzenia nerek w organizmie zaczynają się gromadzić substancje szkodliwe. Na przykład świąd, opuchlizna, mdłości, wymioty lub zmiany w rutynie oddawania moczu mogą być skutkiem obniżonej zdolności filtracyjnej nerek. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnoza, ponieważ może mieć wpływ na zahamowanie rozwoju choroby.

Chociaż przewlekła choroba nerek jest nieuleczalna, to można nad nią zapanować. Wprowadzenie zmian w diecie i stylu życia pomaga spowolnić postępy choroby i uniknąć objawów, które zazwyczaj pojawiają się później. Te zmiany mogą nawet doprowadzić do poprawy ogólnego stanu zdrowia i pomóc w złagodzeniu lub wyleczeniu chorób towarzyszących. Kiedy zaczniesz wprowadzać zmiany w sposobie odżywiania się i w codziennych nawykach, zauważysz poprawę również w ustępowaniu objawów tych chorób towarzyszących, w tym nadciśnienia tętniczego i cukrzycy. Mimo choroby można mieć długie, zdrowe i szczęśliwe życie. Wprowadzenie wcześnie prawidłowych zmian spowolni na kilka lat pojawienie się wszelkich objawów niepożądanych.

Jak funkcjonują nerki?

Nerki to parzysty organ w kształcie fasoli, który odgrywa bardzo ważną rolę – reguluje stabilność całego organizmu. Wykorzystuje różne sygnały wysyłane przez organizm, takie jak poziom sodu lub ciśnienie tętnicze krwi. Pomaga w regulacji ciśnienia tętniczego krwi i podtrzymuje nawodnienie organizmu. Na przykład masz za sobą bardzo pracowity dzień i nie miałeś okazji wypić tyle wody, co zwykle? Miałeś wysuszone usta i czułeś się ospały? Później może zauważyłeś, że twój mocz miał nieco zbyt ciemny kolor. To skutek działania nerek, które starały się zatrzymać w organizmie jak najwięcej wody, pozbywając się przy tym innych niepotrzebnych rzeczy. Kiedy jesteś dobrze nawodniony, mocz jest bardziej rozcieńczony, ponieważ nerki wiedzą, że nie potrzebujesz aż tyle wody, i ją przepuszczają. Kiedy przestają prawidłowo funkcjonować, pojawiają się różne dolegliwości. Spowalnia się normalna filtracja substancji szkodliwych. Nagromadzenie toksyn powoduje różne reakcje organizmu, takie jak pokrzywka, mdłości lub wymioty. Dalsze pogarszanie się funkcjonowania nerek zaburza zdolność usuwania wody z organizmu i wydzielania hormonów kontrolujących ciśnienie krwi – wtedy pojawiają się objawy takie jak opuchlizna stóp lub nadciśnienie tętnicze. Nerki pobudzają wytwarzanie czerwonych krwinek w szpiku, a także czynnej formy witaminy D, dlatego z czasem gorsze funkcjonowanie nerek może spowodować problemy zdrowotne, takie jak anemia czy osteoporoza.

Przewlekła choroba nerek – najczęstsze przyczyny

Zapanowanie nad przewlekłą chorobą nerek częściowo wymaga zrozumienia powodów, skąd się wzięła. Z chorobą nerek często się wiążą inne dolegliwości, takie jak cukrzyca i nadciśnienie tętnicze. Wywierają one szkodliwy wpływ na funkcjonowanie tego organu.

Jeśli na nie chorujesz, twoje potrzeby żywieniowe będą inne. Dlatego powinieneś skonsultować się z lekarzem, co wziąć pod uwagę przy dostosowywaniu diety i stylu życia do nowej diagnozy. Dalej pomogę ci zrozumieć najczęstsze przyczyny występowania przewlekłej choroby nerek oraz wskażę, na co masz zwracać uwagę, gdy walczysz z więcej niż jedną chorobą.

Cukrzyca

Cukrzyca zmienia zdolność organizmu do wytwarzania lub wykorzystywania insuliny. Insulina jest hormonem wydzielanym przez trzustkę. Przejmuje cukier z krwi i przekazuje organom, które go potrzebują do normalnego funkcjonowania. Jeśli cierpisz na cukrzycę, zapewne wiesz to (ze wszystkimi szczegółami), bo od dłuższego czasu panujesz nad tą chorobą dzięki diecie i leczeniu.

Jednakże przewlekła lub nieleczona cukrzyca może poważnie uszkodzić nerki i odegrać główną rolę w pojawieniu się przewlekłej choroby nerek. Właściwie cukrzyca jest najczęstszą przyczyną chorób nerek. Jak już wspomniałam, jednym z zadań nerek jest filtrowanie wszystkich płynów w organizmie oraz usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii wraz z nadmiarem wody. Wyobraź sobie ten płyn uderzający o filtr w nerkach stale, przez całą dobę. Na szczęście nasz system filtracji jest dostatecznie silny, aby wytrzymać taką presję. Jednakże kiedy w naszej krwi pojawią się duże cząsteczki cukru, tak bardzo zwiększają nacisk na filtr, że może pęknąć.

Jeśli masz cukrzycę i zdiagnozowano u ciebie przewlekłą chorobę nerek, to powinieneś wspólnie ze swoim lekarzem i z dietetykiem opracować dwuelementową dietę, by (1) unikać składników odżywczych, które powinny być ograniczane przy chorobie nerek oraz (2) kontrolować poziom glukozy we krwi.

Wysokie ciśnienie krwi/nadciśnienie

Wysokie ciśnienie krwi, nazywane potocznie nadciśnieniem, może spowodować uszkodzenie nerek, a także może być przez nie powodowane. Naczynia krwionośne przesyłają krew przez cały organizm. Ta krew wywiera nacisk na ściany naszych tętnic.

Zbyt wysokie ciśnienie zaczyna uszkadzać ścianki naczyń, a zwłaszcza tych cieńszych, znajdujących się w nerkach. W naczyniach krwionośnych, które przebiegają przez nerki, w procesie filtrowania dochodzi do wymiany cząsteczek, ale uszkodzenie ścianek pogarsza pracę systemu filtrującego i powoduje uszkodzenie nerek, co z kolei prowadzi do przewlekłej choroby nerek. Podstawową funkcją nerek jest kontrola ciśnienia tętniczego krwi poprzez wytwarzanie pewnych hormonów. Uszkodzone nerki tracą zdolność do prawidłowej produkcji tych hormonów, a wtedy wzrasta ciśnienie tętnicze krwi. Dieta oraz odpowiedni styl życia pomogą ci, jeśli borykasz się z przewlekłym nadciśnieniem albo szukasz sposobu normowania ciśnienia krwi ze względu na przewlekłą chorobę nerek. Dlatego warto rozważyć, jakie zmiany stylu życia możesz wprowadzić, aby polepszyć stan zdrowia.

Przewlekła choroba nerek – stadia

U większości osób chorujących na nerki choroba rozwija się powoli i przez dłuższy czas. To bardzo pocieszające, ponieważ jeśli przewlekła choroba nerek zostanie wykryta wcześnie, jej rozwój mogą spowolnić: regularne badania lekarskie, przyjmowanie leków oraz zmiany w codziennych nawykach. Jednocześnie spowoduje to poprawę jakości życia.

Amerykańska Narodowa Fundacja Chorób Nerek (NFN) opracowała wskazówki, które pomagają lekarzom zidentyfikować pięć stadiów zaawansowania choroby nerek. Na każdym stadium przeprowadzane są inne badania oraz stosowana jest inna terapia. Stadium wyznacza badanie tempa przesączania kłębuszkowego (GFR). GRF oblicza się na podstawie wieku, płci oraz ilości kreatyniny (produktu przemiany materii) w surowicy krwi. To najskuteczniejszy sposób oceny funkcjonowania nerek.

  •   Stadium 1

Lekkie uszkodzenie nerek z normalną lub podwyższoną filtracją (GRF > 90 ml/min)

  •   Stadium 2

Mierne pogorszenie funkcjonowania nerek (GRF = 60–89 ml/min)

  •   Stadium 3

Umiarkowane pogorszenie funkcjonowania nerek (GRF = 30–59 ml/min)

  •   Stadium 4

Poważne pogorszenie funkcjonowania nerek (GRF = 15–29 ml/min)

  •   Stadium 5

Ciężka niewydolność nerek – ostatni etap choroby PChN (GRF < 15 ml/min)

Przewlekła choroba nerek – leczenie

Skuteczne radzenie sobie z chorobą wymaga połączenia zmian w sposobie żywienia z poprawą stylu życia oraz ze współpracą ze służbą zdrowia. Zwiększysz swoje szanse na pozytywny efekt tych działań, pogłębiając wiedzę na temat choroby oraz osobistych wyborów, których możesz dokonywać jako pacjent. Wiedza naprawdę jest potężną bronią. Zbierz więc jak najwięcej informacji! Przy PChN ma to wiele sensu, zwłaszcza gdy chodzi o dietę.

Dieta

Początkowo dieta PChN 1–4, tak jak wszystkie nowości, może ci się wydawać bardzo skomplikowana, ale gdy zaczniesz ją stosować, wkrótce stanie się naturalną częścią twojego stylu życia. Podstawą diety PChN 1–4 jest ograniczenie spożycia białka, sodu, potasu, fosforu, a w niektórych przypadkach – płynów. Dietetyk wspólnie z lekarzem prowadzącym ustali zindywidualizowaną dietę dla ciebie na podstawie oceny układu krążenia oraz innych czynników. Reszta jest w twoich rękach. Tempo rozwoju choroby będzie zależało od tego, jak dokładnie będziesz przestrzegać ograniczeń dietetycznych.

Styl życia

Styl życia, podobnie jak dieta, odgrywa bardzo ważną rolę w radzeniu sobie z PChN 1–4. Regularne ćwiczenia fizyczne, odpowiednia ilość snu, utrzymanie prawidłowej wagi, łagodzenie stresu, unikanie papierosów i alkoholu – to zdrowe praktyki. Pomogą ci zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby przewlekłe towarzyszące PChN, takie jak cukrzyca, choroby układu krążenia i nadciśnienie tętnicze. Przemyślane wybory, zwłaszcza konsekwentnie praktykowane, mogą mieć ogromny wpływ na twoje samopoczucie – fizyczne i emocjonalne.

Fragmenty pochodzą z książki „Przewlekła choroba nerek. Leczenie dietą”.

Susan Zogheib jest dyplomowaną dietetyczką. Ukończyła studia na Wydziale Żywienia Człowieka Uniwersytetu Ryerson w Toronto, w dziedzinie popularyzacji nauki o żywieniu. Ma ponad dziesięcioletnie doświadczenie jako dietetyk kliniczny.

Książka zawiera nie tylko jasne wyjaśnienia i porady dotyczące przewlekłej choroby nerek, lecz także listy zalecanych produktów (łącznie z ilością na każdy dzień), plan posiłków i przepisy kulinarne.

Jak pisze autorka: „Nie martw się, że twoja nowa dieta jest restrykcyjna lub potrawy zbyt trudne do przygotowania. Zapewniam cię, że w tej książce są proste przepisy na pyszne dania. Ta publikacja ułatwi ci w bezproblemowy i satysfakcjonujący sposób dokonać życiowej zmiany. Będzie ci towarzyszyła w tej drodze na każdym kroku”.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Przewlekła choroba nerek
Autopromocja
Przewlekła choroba nerek Susan Zogheib Zobacz ofertę promocyjną
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze