Według rankingu Europejskiej Agencji Środowiska z 2020 roku Polska znajduje się w niechlubnej czołówce krajów UE, w których zanieczyszczenie powietrza jest największe. Wiemy, że wdychając toksyczne substancje zawarte w smogu, narażamy poważnie swoje zdrowie. Czy mimo wszystko powinniśmy podejmować aktywność fizyczną na powietrzu? Co w sytuacji, gdy to „świeże” powietrze zawiera wysokie stężenie PM 10 i PM 2,5?
Konsekwencje długotrwałego wdychania smogu mogą być fatalne w skutkach. Smog jest nie tylko dotkliwie odczuwalny przez osoby cierpiące na astmę czy inne choroby dróg oddechowych. Opublikowane niedawno badania, przeprowadzone w Krakowie, udowodniły, że cząsteczki PM 2,5 zawarte w smogu wywołują reakcję alergiczną u osób dotychczas zdrowych. Możemy więc reagować na smog alergią. Z kolei z badań przeprowadzonych m.in. przez Warszawski Uniwersytet Medyczny i Politechnikę Warszawską (ogólnopolskie badanie epidemiologiczne na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza u dzieci) wynika, że w miejscowościach, w których długotrwale mamy do czynienia z wysokim stężeniem PM 10 i PM 2,5 w powietrzu, ryzyko wystąpienia alergii wziewnych u dzieci zwiększa się dwukrotnie, a astmy – aż czterokrotnie. Smog przyczynia się również do zwiększenia ryzyka rozwoju chorób przewlekłych, takich jak astma czy POChP, u osób dorosłych.
Fabryki, spaliny samochodowe, a przede wszystkim dym, który powstaje na skutek palenia w piecach w sezonie grzewczym – to główni winowajcy toksycznej mgły. W skład smogu wchodzą pyły, gazy i szkodliwe substancje. Dlatego poważnie zaburza on funkcjonowanie układu oddechowego, nerwowego czy krwionośnego, a także osłabia funkcje obronne organizmu, przez co stajemy się coraz bardziej podatni na zachorowania. Możemy mieć też objawy zatrucia smogiem.
Jak podkreśla lek. Paweł Wojtan, pulmonolog Grupy Lux Med: – Smog to jedna z najbardziej kancerogennych substancji. Powietrze zanieczyszczone przez metale ciężkie bardzo źle wpływa na organizm. Co ważne, skutki wdychania smogu na pierwszy rzut oka wydają się stosunkowo niepozorne. Pierwszymi symptomami mogą być bóle i zawroty głowy, problemy z koncentracją, podrażnienie spojówki oka, uporczywy kaszel, który jest reakcją obronną przed szkodliwymi związkami w powietrzu, czy choćby uczucie zwiększonej ilości śluzu i wydzieliny w drogach oddechowych. Ponieważ smog upośledza i osłabia funkcjonowanie układu oddechowego, dużo łatwiej wówczas o infekcje wirusowe czy bakteryjne.
Jak w takim razie chronić się przed nim i jak postępować, gdy na zewnątrz stężenie szkodliwych dla zdrowia pyłów zawieszonych jest szczególnie wysokie? Czy w czasie smogu warto podejmować aktywność fizyczną na dworze?
– Oczywiście w dni, kiedy normy pyłów przekroczone są o 100 proc. i więcej, nie zaleca się długotrwałego przebywania na świeżym powietrzu, a tym bardziej biegania czy ćwiczeń na zewnątrz. Z całą pewnością jednak nie powinno się całkowicie rezygnować z aktywności fizycznej. Nawet wtedy mamy pewne alternatywy – jak ćwiczenia w domu czy na siłowni. Jeśli mimo wszystko zależy nam na sporcie na świeżym powietrzu, a jakość tego powietrza jest zła, warto wybrać miejsca oddalone od źródła emisji, czyli osiedli domów jednorodzinnych czy dróg szybkiego ruchu. Mogą być to np. las lub inna lokalizacja, w której stężenie pyłów jest bezpieczne dla zdrowia. Pamiętajmy także, że poziom zanieczyszczeń przy głównej drodze, a drodze oddalonej od niej o 500 m, może być zupełnie inny – dodaje lek. Paweł Wojtan z Grupy Lux Med.
Warto rozważyć korzystanie z darmowych aplikacji monitorujących stężenie pyłów i toksycznych związków na zewnątrz. Umożliwi ci to sprawdzenie jakości powietrza, zanim wyjdziesz na dwór. Do aplikacji cieszących się najlepszą opinią należą: Kanarek (polska aplikacja pobiera dane ze stacji pomiarowych w różnych częściach kraju i wysyła powiadomienia), AirVisual (aplikacja o międzynarodowym zasięgu; na podstawie zebranych danych szacuje też jakość powietrza w najbliższym czasie), Smog Polska (bazuje na danych z Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska; umożliwia śledzenia aktualnego stanu powietrza w najbliższej okolicy, bo pomiary są odświeżane co 30 minut), Jakość powietrza w Polsce (oficjalna aplikacja Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska; opiera się na automatycznych pomiarach prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska).