powstaje w wyniku zwyrodnienia zapalnego stawu. Dotyczy dużego palca u stopy, którego zgięcie grzbietowe staje się utrudnione. Schorzeniu często towarzyszy obrzęk i deformacja w okolicy stawu. Zniekształcenia są spowodowane tworzeniem się wyrośli kostnych przy głowie pierwszej kości śródstopia. Paluch sztywny jest przypadłością częściej występującą u mężczyzn, zwykle po 50 roku życia. Paluch sztywny bardzo często bywa mylony z paluchem koślawym, mimo że oba stany dotyczą jednego stawu, postępowanie w każdym przypadku jest zupełnie odmienne. Dolegliwości bólowe wynikające z pojawienia się sztywności palucha rosną w czasie. Wraz z progresją choroby maleje ruchomość w stawie i staje się on coraz bardziej sztywny.
Do najczęstszych przyczyn pojawiania się sztywności palucha należą zaburzenia strukturalne w stopie, które mogą powodować zapalenie stawu w pobliżu pierwszego palca stopu i przerost błony maziowej. U podłoża schorzenia może leżeć uraz z przeszłości, zarówno pojedynczy, jak i liczne mikrourazy nabywane w trakcie życia. Nie bez znaczenia jest także budowa kości tworzącej staw – jeżeli głowa pierwszej kości śródstopia ma trójkątny kształt, ryzyko wystąpienia palucha sztywnego jest większe. Do stanów predysponujących do wystąpienia choroby należą także: opadające łuki, nadmierna rotacja wewnętrzna kostki, dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów. Osteofity, czyli wyrośla kostne, powstają wraz z postępem choroby.
Do najczęstszych objawów, mogących świadczyć o sztywności palucha, należą:
- Ból i sztywność palucha – w zaawansowanym etapie choroby pojawia się także w spoczynku.
- Obrzęk i zapalenie w okolicy stawu dużego palca.
- Bóle w innych częściach układu ruchu, np. w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i w biodrze, co wynika ze zmian w sposobie chodzenia, wymuszonych przez ból dużego palca.
- Utykanie.
- Problemy z noszeniem dobrze dopasowanego obuwia spowodowane tworzeniem się narośli kostnych. Zwykle pojawiają się na grzbietowej części stopy na wysokości pierwszego palca śródstopia, co utrudnia zginanie; ból jest znacznie nasilony, jeżeli chory nosi ciasne obuwie zwężane u nasady.
Schorzenie powinno zostać rozpoznane na możliwie najwcześniejszym etapie, ponieważ tym łatwiej będzie je leczyć. Jeżeli zauważysz u siebie jakikolwiek z wyżej wymienionych objawów, powinieneś niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Podstawą do stwierdzenia zwyrodnień jest badanie manualne i wywiad z pacjentem. Wykonanie zdjęcia rentgenowskiego może pomóc w rozpoznaniu zapalenia stawów lub zwyrodnień kostnych.
Leczenie sztywności palucha można podzielić na zachowawcze i operacyjne. Do metod leczenia zachowawczego zalicza się:
- terapię manualną,
- laser,
- falę uderzeniową,
- ćwiczenia,
- ciepłe kąpiele,
- specjalistyczne wkładki do butów.
Jeżeli leczenie zachowawcze nie przynosi spodziewanych efektów, konieczne może okazać się leczenie operacyjne. O konieczności przeprowadzenia operacji decyduje lekarz – robi to na podstawie zaawansowania dolegliwości i stopnia aktywności pacjenta. Celem zabiegów jest usunięcie narośli kostnych, oczyszczenie i odciążenie stawu. Po operacji konieczna jest rehabilitacja – pomaga to powrócić pacjentowi do pełnej sprawności i odzyskać zakres ruchów.
Wyróżnia się następujące typy :
Dla mało zaawansowanych zmian:
- cheilektomie – polegającą na usunięciu 25 proc. części pierwszej głowy śródstopia z naroślami, co powoduje zmniejszenie dolegliwości bólowych i zwiększenie ruchomości w stawie;
- oczyszczenie stawu – podczas zabiegu usuwa się osteofity i przerośniętą błonę maziową. Tę metodę łączy się z innymi.
Dla zmian średniozaawansowanych:
- osteotomię pierwszej kości śródstopia – zabieg ma na celu skrócić pierwszą kość śródstopia, co prowadzi do zmniejszenia bólu, zatrzymania postępu zmian zwyrodnieniowych, poprawy ruchomości i rozluźnienia stawu;
- osteotomie paliczka podstawnego palucha – najczęściej wykonywana jest osteotomia Moeberga – podczas operacji wycina się kawałek kości z palucha, a następnie zgina się podstawę palucha.
Dla zmian zaawansowanych:
- endoprotezoplastykę – zabieg polega na wymianie stawu na sztuczny;
- implant Cartiva;
- artrodeza (usztywnienie) stawu MTP I – ze stawu usuwa się pozostałości po chrząstce stawowej. W następnej kolejności łączy się paluch z pierwszą kością śródstopia – w miejscu wcześniejszego występowania stawu tworzy się zrost kostny. Ustępują dolegliwości bólowe, a pacjenci mogą wrócić do codziennej aktywności.