1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Zdrowie

CHAD – choroba afektywna dwubiegunowa. Życie na skraju nastrojów

Choroba maniakalno-depresyjna, cyklofrenia, dwubiegunówka to określenia tego samego problemu – pojawiania się cyklicznie na przemian okresów manii oraz depresji. (Ilustracja: iStock)
Choroba maniakalno-depresyjna, cyklofrenia, dwubiegunówka to określenia tego samego problemu – pojawiania się cyklicznie na przemian okresów manii oraz depresji. (Ilustracja: iStock)
Choroba maniakalno-depresyjna, cyklofrenia, dwubiegunówka to określenia tego samego problemu – pojawiania się cyklicznie na przemian okresów manii oraz depresji.

Fragment książki: „Niepokorny mózg. Geniusz, buntownik, manipulator”, Sylwester Kowalski, Wydawnictwo Zwierciadło.

Choroba maniakalno-depresyjna, cyklofrenia, dwubiegunówka to określenia tego samego problemu – pojawiania się cyklicznie na przemian okresów manii oraz depresji.

Mania – stan, w którym chory wykazuje wyższą niż zazwyczaj aktywność fizyczną oraz szybkość myślenia. Chory nie wykazuje oznak zmęczenia i zbyt małej ilości snu. Intensywnie pracuje lub oddaje się realizacji planów. Pozbywa się obaw, podejmuje duże wyzwania, także należące do grupy wysokiego ryzyka.

Kiedy Karol podejmował pracę dyrektora do spraw marketingu w niewielkiej lokalnej firmie handlującej nabiałem, wzbudził szczery zachwyt swoich pracodawców. Był rzutki, szybko myślał, doskonale kojarzył fakty, znał rynek, na którym miał się poruszać. Potrafił przeanalizować z zegarmistrzowską precyzją i w iście szalonym tempie wszystkie zadania, jakie dali mu do rozwiązania egzaminujący. Pracę dostał praktycznie od ręki. Stanowisko dyrektora zaspokajało jego ambicje, finanse odpowiadały najbliższym i jemu samemu, a robota paliła mu się dosłownie w rękach. Problemy zaczęły się w drugim miesiącu pracy. Prezes ze zdziwieniem stwierdził, że jego pracownik zamówił kampanię reklamową wykraczającą terytorialnie i finansowo daleko poza możliwości oddziaływania firmy. Kampania na kilkuset bilbordach w całym kraju oraz przygotowanie filmu reklamowego pochłonęły krocie. Karol wezwany na rozmowę nie udzielił wyjaśnień. Tak postanowił! – oznajmił zarządowi, dodając, że jeśli im się to nie podoba, to mogą go zwolnić, bo on z pewnością znajdzie inną, lepszą pracę, w której jego talent zostanie właściwie doceniony.

Prezes nie miał wątpliwości. Mimo bezsprzecznie wysokich umiejętności Karola współpraca z nim nie powinna być kontynuowana. Wręczył mu wypowiedzenie z pracy, które ten podarł bezceremonialnie na jego oczach, do tego demonstracyjnie zrzucając z biurka wart kilka tysięcy laptop. Maria, żona Karola, ze zdziwieniem przyjęła obecność męża w trakcie dnia w domu. Nie uzyskawszy odpowiedzi na pytanie, co się stało, zaniepokojona zadzwoniła do firmy. Po wysłuchaniu informacji kategorycznie zażyczyła sobie, by mąż udał się w najbliższym czasie do psychologa.

Kolejny dzień Karol spędził w domu. Nie wstał z łóżka, nie zjadł śniadania, nie włączył nawet swojego ulubionego porannego programu w TV. Kilka dni później żona sama umówiła go do lekarza, martwiąc się jego zachowaniem coraz bardziej. Płacąc w rejestracji za wizytę, spotkała ją niemiła niespodzianka. Karta kredytowa odmówiła posłuszeństwa. Jak się później okazało, z konta zniknęły ich całe oszczędności. Karol kilkanaście dni wcześniej, niczego z nikim nie uzgadniając, kupił motorówkę. Podjął również inne wyzwanie – zamówił bez prawa zwrotu kosztujący kilka tysięcy dolarów internetowy kurs dla menedżerów. Ocena stanu psychiki Karola nie pozostawiała złudzeń. Karol cierpiał na chorobę maniakalno-depresyjną.

Choroba bardzo często zaczyna się w drugiej i trzeciej dekadzie życia. Nie wiadomo dokładnie, jaka jest jej geneza. Istnieją przesłanki, by role czynników biologicznych, w tym genetycznych, określić jako znaczną. Cyklofrenia dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Szacunkowo cierpi na nią 3–5 proc. populacji. Zaliczana jest do chorób afektywnych, występujące w jej ramach zaburzenia daleko jednak wykraczają poza zmiany samopoczucia i nastroju. Dwubiegunówka ujawnia się często pod wpływem silnie stresujących wydarzeń oraz przy funkcjonowaniu w przewlekłym stresie. Czynnikiem sprzyjającym może być nadużywanie alkoholu, palenie marihuany lub przyjmowanie innych środków psychoaktywnych. Najczęściej choroba zaczyna się od epizodów depresyjnych. Po ich ustąpieniu pojawia się mania lub hipomania. Jeśli chory cierpi na chorobę mieszaną, jego nastrój może się zmieniać nawet kilka razy w ciągu dnia. Szczególnie ta ostatnia grupa zagrożona jest zachowaniami suicydalnymi.

U niewielkiej grupy pacjentów CHAD występuje zjawisko ultra-rapid cycling bipolar disorder. Polega ono na bardzo częstej zmianie epizodów (depresja – mania). Zmiany dokonywać się mogą nawet wielokrotnie w ciągu dnia. To szczególnie ciężka postać choroby wymagająca intensywnego nadzoru pacjenta.

Rozpoznanie CHAD polega na stwierdzeniu w danym okresie zespołu maniakalnego lub hipomaniakalnego.

Zgodnie z DSM-5 do rozpoznania zespołu maniakalnego konieczne jest stwierdzenie oprócz wzmożonego ekspansywnego nastroju i wzmożonej aktywności nie mniej niż trzech z siedmiu poniższych objawów.

  • Czy występuje zmniejszona potrzeba snu?
  • Czy występuje nadmierna gadatliwość?
  • Czy tok myślenia jest wyraźnie przyspieszony?
  • Czy występuje łatwość rozpraszania uwagi?
  • Czy występuje nastawienie wyższościowe względem innych osób?
  • Czy występuje wzmożenie aktywności seksualnej, socjalnej lub pobudzenie ruchowe?
  • Czy zaangażowanie w czynności przyjemne może spowodować przykre w konsekwencji następstwa?

Przebieg choroby może być związany z czynnikami społecznymi, środowiskowymi bądź psychologicznymi. Kiedy ma się dobre relacje z bliskim, udany związek, satysfakcjonujące życie rodzinne, choroba może mieć łagodniejszy przebieg i zacząć się znacznie później, a nawet nie zacząć wcale. Ważny też jest ustabilizowany rytm życia, tj. wysypianie się, aktywność fizyczna, czas na relaks i wypoczynek, utrzymywanie prawidłowego nastroju i ogólna troska o zdrowie. Aktywatorami choroby mogą być doświadczanie traumatycznych zdarzeń, takich jak gwałtowana utrata pracy i bezrobocie, wysokie zadłużenie, śmierć kogoś bliskiego… Nie bez wpływu na chorobę może pozostawać zespół zaburzeń neurologicznych czy niedoczynność tarczycy. Istotnym elementem w poszukiwaniu źródeł CHAD może być także genetyka.

Kiedy Patrycja straciła pracę, życie przestało mieć dla niej znaczenie. Każdego dnia sięgała po alkohol, by zapić smutki. Mąż, nie mogąc poradzić sobie z jej zachowaniami, coraz częściej uciekał w pracę. W końcu zdesperowany zamustrował się jako kucharz na statek i wypłynął w kilkumiesięczny rejs. Patrycja pozostała sama w domu. Jednego dnia potrafiła wypić butelkę wina, nie wstając z łóżka, innego – sama tego nie rozumiejąc – wstawała, energicznie doprowadzała się do porządku i ruszała w miasto. Kilka godzin spędzała na zakupach, na kawie lub u koleżanek, a wieczorem trafiała na imprezę. Pierwszy raz zdradziła Michała na dyskotece. Przystojny Turek spodobał jej się do tego stopnia, że po kilku minutach rozmowy uprawiała seks na parapecie, nie wychodząc z klubu. Wyrzuty sumienia i pogorszenie nastroju trwały trzy dni. Czwartego ponownie wyszła na miasto i powtórzyła schemat. Nowo poznany mężczyzna, doceniwszy urok osobisty, inteligencję i doświadczenie zawodowe Patrycji, zaproponował jej pracę. Zgodziła się bez namysłu i już dwa dni później została formalnie zatrudniona w biurze jako zastępca kierownika działu spedycji. Szczęście nie trwało długo. Po tygodniu nie przyszła do pracy i przestała odbierać telefony. Pracownica działu kadr dotarła do niej i zastała ją w opłakanym stanie. Przekonała Patrycję do wizyty u lekarza rodzinnego. Ten skierował ją do psychiatry. Ponieważ stany depresji, w które wpadała, były bardzo silne, zapadła decyzja o hospitalizacji. W trakcie wywiadu doszło do ustalenia, że w jej przypadku choroba afektywna dwubiegunowa ma najprawdopodobniej podłoże genetyczne. Matka cierpiała na przypadłości psychiczne, ale nigdy nie przyznała się córce, jaką ma diagnozę. Patrycja wychowywana od trzeciego roku życia bez udziału ojca, jak się okazało, dostała także kombinację genową od niego w „prezencie”. Jak wyniknęło z późniejszego wywiadu, ojciec także cierpiał na tę chorobę. Osoby, u których w najbliższej rodzinie odnotowano przypadki choroby dwubiegunowej, są bardziej narażone na zachorowanie. Szczególnie gwałtownie rośnie ryzyko zachorowania, gdy choroba wystąpiła zarówno u ojca, jak i matki. Wówczas wskaźnik może sięgać nawet 75 proc. Chory często, mierząc się z diagnozą, poszukuje winnych takiego stanu. Ale na strukturę genów na razie niestety nie mamy wielkiego wpływu i nie wiemy, do jakiej konfiguracji może dojść. Genetycy od dawna pracują nad dziedziczeniem choroby. Być może to właśnie dzięki nim uda się opracować nowe metody walki z CHAD.

A walka ta wcale nie jest łatwa. Kiedy w wakacje 2017 r. popularna piosenkarka Sinead O’Connor opublikowała na Facebooku przejmujący film, w którym opowiada o swojej chorobie afektywnej dwubiegunowej, wywołała falę komentarzy, zwracając w ten sposób uwagę na osoby dotknięte CHAD. Opisując, jak bardzo cierpi i jakie ponosi jej konsekwencje, sięgnęła do sedna. „Ona ma gdzieś, kim jesteś i co czujesz. Próbuje cię zabić każdego dnia”, przyznała. Życie chorych przypomina prawdziwy rollercoaster – jednego dnia czują się jak młodzi bogowie, do których należy świat, drugiego toną w depresji. Alkohol, narkotyki, zdrady, kompulsywny seks, zaciąganie kredytów, beztroskie zakupy, niszczenie rodzin i bliskich, brawurowa jazda za kierownicą, a później wyrzuty sumienia. Warto zauważyć, że choroba jest zaburzeniem maniakalno-depresyjnym. Jeśli ktoś cierpi na zachowania hipomaniakalne – o niższym nasileniu – ta faza choroby może nie zostać wychwycona. O ile w pełni rozwinięty zespół maniakalny łatwo rozpoznać, o tyle hipomanię łatwo przeoczyć. Dlatego chory najczęściej trafia do lekarza w fazie depresyjnej. Jeśli jednak specjalista skoncentruje się na obniżonym nastroju i nie poprowadzi w sposób prawidłowy diagnostyki, może skończyć się to postawieniem diagnozy: depresja. Niestety, szacuje się, że w Polsce właściwa diagnoza CHAD stawiana jest dopiero po wizycie u dwóch, a nawet trzech specjalistów.

Choroba afektywna dwubiegunowa towarzyszy osobie chorej przez całe życie. Czteroletnie, a nawet pięcioletnie remisje choroby uzyskuje blisko 30–40 proc. chorych. Zatem można nauczyć się kontrolować CHAD i ograniczyć jej destabilizacyjny wpływ, a przy stosowaniu leków nowej generacji doprowadzać do tego, by nawet nawrót był silnie zminimalizowany. Znam osoby, które nauczyły się kontrolować wahania nastroju i wyczuwać zbliżające się fazy. Samoobserwacja i prowadzenie zdrowego trybu życia nie pozostają bez znaczenia. Choroba afektywna dwubiegunowa jest chorobą trwająca przez całe życie, o dużej nawrotowości. Uzyskanie długotrwałych, wieloletnich remisji jest jednak trudne. Większość chorych, 90 proc., odnosi istotne korzyści z leczenia, ale pełne remisje 4-letnie uzyskuje się tylko u 28 proc., a 5-letnie u 10 proc. osób leczonych.

Więcej w książce:

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Niepokorny mózg
Autopromocja
Niepokorny mózg Sylwester Kowalski Zobacz ofertę promocyjną
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze