1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Zdrowie

Zespół jelita drażliwego – jak postawić pewną diagnozę?

Na zespół jelita drażliwego cierpi nawet 15 proc. populacji. (Fot. iStock)
Na zespół jelita drażliwego cierpi nawet 15 proc. populacji. (Fot. iStock)
Na zespół jelita drażliwego cierpi nawet 15 proc. populacji. Choroba ta każdego dnia uprzykrza życie wielu osób. Jak zrozumieć i przezwyciężyć jedno z najczęstszych zaburzeń czynnościowych jelit? Na to pytanie odpowiada książka dr n. med. Karoliny Radwan „Odzyskaj kontrolę nad jelitami. Jak skutecznie poradzić sobie z zespołem jelita drażliwego”. Publikujemy jej fragment.

Fragment książki „Odzyskaj kontrolę nad jelitami. Jak skutecznie poradzić sobie z zespołem jelita drażliwego”, dr n. med. Karolina Radwan, wyd. Muza. Premiera książki: 12 kwietnia 2023 r. Skróty i śródtytuły pochodzą od redakcji.

Postawienie precyzyjnej diagnozy IBS opiera się na 3 filarach:

1) rzetelnie zebrany wywiad i tzw. badanie przedmiotowe (w tym badanie jamy brzusznej i badanie per rectum, czyli palcem przez odbyt),

2) weryfikacja stanu ogólnego i objawów zgłaszanych przez pacjenta pod kątem spełnienia Kryteriów Rzymskich IV,

3) analiza wyników koniecznych badań dodatkowych, zleconych w celu różnicowania z innymi chorobami, które mogą u określonego pacjenta powodować zbliżone do IBS objawy.

Wywiad lekarski

Jeśli do gastroenterologa zgłasza się osoba cierpiąca z powodu bólów brzucha i zaburzeń rytmu wypróżnień, w pierwszej kolejności lekarz analizuje, czy powodem tych objawów może być choroba organiczna, groźna dla życia, w walce z którą nie ma czasu do stracenia i trzeba działać naprawdę szybko zarówno z diagnostyką, jak i leczeniem.

Już na podstawie rzetelnie przeprowadzonego wywiadu z pacjentem można wstępnie spróbować oszacować to ryzyko.

Zbierając informacje o stanie zdrowia pacjenta, lekarz bierze pod uwagę m.in. takie czynniki, jak:

  • wiek pacjenta,
  • obecność alarmujących objawów (wspomnianych w poprzednim rozdziale),
  • czas trwania objawów, okoliczności nasilania i łagodnienia symptomów,
  • informacje o ewentualnych przebytych operacjach i zabiegach (zwłaszcza tych w obrębie jamy brzusznej),
  • informacje o chorobach współistniejących i stosowanych lekach,
  • informacje o nałogach,
  • dane o masie ciała, wzroście oraz sposobie odżywiania,
  • informacje o chorobach nowotworowych i innych przewlekłych chorobach w najbliższej rodzinie.

[…]

Czas trwania objawów i czynniki wpływające na ich intensywność

Typowy pacjent z IBS zwykle relacjonuje, że objawy z mniejszą lub większą częstotliwością pojawiają się już od pewnego czasu. Już od 3–4 miesięcy (a zazwyczaj od wielu miesięcy) przynajmniej raz w tygodniu lub częściej (bywa że codziennie) odczuwa bóle brzucha, któremu towarzyszą biegunki lub zaparcia albo naprzemienny rytm wypróżnień. Objawy nie wybudzają ze snu. Po wypróżnieniu pacjent zwykle odczuwa ulgę.

Wielu pacjentów zdecydowanie obserwuje wpływ sytuacji stresogennych, o czym już wspominaliśmy, oraz nasilanie się dolegliwości po posiłkach.

Kobiety zgłaszają nierzadko natężenie problemów jelitowych w czasie owulacji, a niekiedy również krwawienia miesięcznego. Chociaż może to wynikać z określonego wpływu hormonów płciowych żeńskich na pracę jelit, w pewnych sytuacjach, gdy symptomy są bardzo burzliwe w kontekście cyklu płciowego, należy również zachować czujność diagnostyczną w kontekście ewentualnej endometriozy!

Ogniska endometriozy w ścianie jelit i w obrębie struktur jamy brzusznej mogą imitować IBS albo potęgować istotnie jego objawy!

Jeśli do zmiany rytmu wypróżnień dochodzi nieoczekiwanie, nagle pierwszy raz w życiu – budzi się wątpliwość, czy mamy do czynienia z IBS, czy jednak z inną chorobą, np. z infekcyjną chorobą przewodu pokarmowego.

[…]

Badanie fizykalne

Elementem kompleksowej wizyty lekarskiej jest również tzw. badanie fizykalne, inaczej nazywane przedmiotowym. W przypadku konsultacji gastroenterologicznej pacjenta z objawami sugerującymi IBS obejmuje ono przede wszystkim badanie jamy brzusznej i badanie palcem per rectum (przez odbyt).

Oczywiście warto zbadać całego pacjenta, szczególnie jeśli dokuczają mu również inne dolegliwości.

W trakcie badania brzucha lekarz sprawdza, czy:

  • brzuch jest miękki, czy wzdęty i twardy,
  • brzuch jest bolesny i czy badanie palpacyjne nasila tę bolesność. Jeśli tak, w którym miejscu ból nasila się najbardziej,
  • można wybadać tzw. opory brzuszne, czyli elementy o twardszej konsystencji mogące sugerować np. guza w jamie brzusznej,
  • występują cechy tzw. ostrego brzucha, czyli niepokojące cechy sugerujące poważne choroby mogące wymagać pilnego leczenia chirurgicznego (np. zapalenie wyrostka robaczkowego).

Badanie palcem przez odbyt, nazywane per rectum, mimo że może wydawać się nieco krępujące, powinno być obowiązkowym badaniem w trakcie pierwszej konsultacji z gastroenterologiem i z każdym innym lekarzem, do którego zgłasza się pacjent z problemami jelitowymi.

Jest ono szczególnie ważne, jeśli chory zgłasza nagłe wystąpienie zaburzeń rytmu wypróżnień lub obecność krwi w stolcu. Ten sposób badania pozwala wykryć nawet do 30% nowotworów jelita grubego, ponieważ wiele tego rodzaju guzów rozwija się w odbytnicy, która jest dostępna per rectum.

Kryteria Rzymskie IV

Każdy doświadczony zaangażowany w swoją pracę lekarz pragnie i ma na celu postawienie trafnej diagnozy u swojego pacjenta. Żaden gastroenterolog nie chciałby absolutnie przegapić poważnej choroby, jaką jest nowotwór. Podobnie jednak nikt z ludzi dotkniętych problemami jelitowymi nie chciałby mylnego postawienia diagnozy raka, jeśli w rzeczywistości taka choroba go nie dotyczy!

Jak wszyscy wiemy, podobne objawy mogą być spowodowane różnymi przyczynami.

Czy możliwe jest zatem rozróżnienie, oparte tylko na analizie objawów, z jaką chorobą mamy do czynienia u konkretnej osoby?

Obecnie wiadomo, że określone objawy układające się w charakterystyczny zestaw zdecydowanie częściej występują u chorych na IBS niż w chorobach organicznych. Choroby organiczne, jak wyjaśniłam na początku książki, to na przykład choroby zapalne jelit (w tym choroba Leśniowskiego-Crohna) lub nowotwory przewodu pokarmowego.

Na podstawie wieloletnich badań i obserwacji pacjentów z IBS międzynarodowe grono ekspertów, które obradowało w Rzymie, ustaliło z dużą precyzją właśnie ten charakterystyczny zespół objawów. Ich współwystępowanie jest bardzo pomocne w stawianiu diagnozy IBS.

Ustalenia te nazwano Kryteriami Rzymskimi IV.

Postępowanie diagnostyczne w IBS opiera się przede wszystkim właśnie na tych kryteriach, oczywiście pod warunkiem bardzo rzetelnie przeprowadzonego wywiadu lekarskiego.

Jest to tzw. diagnoza potwierdzająca, a nie z wykluczenia. Kryteria Rzymskie IV to znakomite narzędzie w praktyce klinicznej, dzięki któremu najczęściej nie ma potrzeby zlecania żadnych dodatkowych badań.

Aby przeanalizować Kryteria Rzymskie IV, gastroenterolog na pewno zada następujące pytania swojemu pacjentowi z przewlekłymi bólami brzucha i zaburzeniem rytmu wypróżnień:

1. Czy po wypróżnieniu odczuwasz złagodzenie lub ustąpienie bólu brzucha choćby na chwilę?

2. Czy odczuwając ból brzucha, obserwujesz, że Twoje stolce przybierają bardzo twardą albo bardzo luźną konsystencję?

3. Czy gdy zaczyna Cię boleć brzuch, stwierdzasz, że częstotliwość Twoich wypróżnień się istotnie zmienia, tj. częściej lub rzadziej oddajesz stolec?

Jeśli odpowiedziałaś(-eś) TAK na minimum 2 z powyższych pytań, prawdopodobieństwo, że cierpisz na IBS, graniczy z pewnością.

Tak naprawdę statystycznie to prawdopodobieństwo szacuje się na ponad 80%, ale, jak wszyscy wiemy, w medycynie nigdy nic nie jest czarno-białe i zero-jedynkowe na 100%.

Mimo to Kryteria Rzymskie IV rzadko zawodzą.

[…]

Pamiętajmy także, że mimo spełnienia Kryteriów Rzymskich IV lekarz prowadzący może uważać za konieczne przeprowadzenie kilku dodatkowych badań, aby upewnić się, że to jednak nie jest coś innego niż IBS albo czy IBS nie towarzyszy inna choroba, np. celiakia.

Dodatkowe badania

W zdecydowanej większości przypadków doświadczony skrupulatny lekarz zajmujący się chorobami przewodu pokarmowego potrafi postawić rozpoznanie IBS niemal bez wykonywania żadnych dodatkowych testów i badań.

Kryteria Rzymskie IV – mimo że wydają się banalne – stanowią skuteczne narzędzie do postawienia diagnozy IBS.

Badać czy nie badać? – to pytanie zadaje sobie każdy lekarz, konsultując po raz pierwszy pacjenta z podejrzeniem IBS.

1. „Nie, nie potrzeba badań dodatkowych” – tak teoretycznie mogłaby brzmieć odpowiedź na postawione wyżej pytanie u młodej osoby poniżej 45–50 roku życia, która nie zgłasza ŻADNYCH niepokojących objawów alarmujących i spełnia bez wątpliwości w 100% warunki Kryteriów Rzymskich IV.

Poza Kryteriami Rzymskimi IV nie istnieje obecnie żaden test diagnostyczny ani żadne badanie laboratoryjne, które pozwoliłyby rozpoznać IBS.

2. „Tak, należy zlecić podstawowe badania dodatkowe” – tak brzmi zazwyczaj odpowiedź na zadane pytanie w przypadku młodego pacjenta.

Nawet jeśli rozpoznanie nie budzi wątpliwości już na podstawie relacji chorego i analizy wszystkich szczegółów, większość lekarzy uważa jednak za stosowne wykonanie elementarnych badań, które pozwolą w sposób obiektywny poprzeć tezę o czynnościowym (a nie organicznym) podłożu choroby ich pacjenta.

Tak właśnie zalecają zresztą specjalne algorytmy postępowania opracowane przez najlepszych światowych ekspertów z dziedziny gastroenterologii. Badania te nie służą jednak potwierdzaniu rozpoznania IBS, a wykluczeniu ewentualnych cech innej groźniejszej choroby.

W takiej sytuacji zazwyczaj lekarze zlecają badania z krwi:

  • morfologię krwi obwodowej – badanie mówiące ze szczegółami o parametrach elementów budujących naszą krew, takich jak różne krwinki, m.in.: krwinki białe (leukocyty, niekiedy oznaczane na wyniku jako WBC – ang. white blond cell), krwinki czerwone (erytrocyty, RBC – ang. red blond cell), płytki krwi (trombocyty, PLT – ang. Platelet) oraz tak ważne wskaźniki jak hemoglobina (Hb, HGB), czy MCV (ang. mean corpuscular volume; wskaźnik mówiący nam, czy wielkość krwinki czerwonej jest prawidłowa),
  • parametr stanu zapalnego – białko C-reaktywne (w skrócie CRP – ang. C-Reactive Protein),
  • czasami (nie zawsze) transaminazy: aminotransferaza alaninowa i asparginowa (w skrócie ALT lub AST) – wskaźniki mówiące o funkcji wątroby.

W IBS wyniki dwóch pierwszych badań powinny być w normie.

Obniżenie poziomu czerwonych krwinek i poziomu hemoglobiny poniżej dolnej granicy normy świadczy zwykle o tzw. niedokrwistości (anemii).

Mogą jej towarzyszyć nieprawidłowości w zakresie MCV. Jego obniżenie może być wynikiem niedoboru żelaza w organizmie. Anemia z niedoboru żelaza w gastroenterologii zaś ZAWSZE wymaga dalszych poszukiwań jej przyczyny.

[…]

Diagnostyka SIBO

Z uwagi na bardzo częste współwystępowanie IBS z SIBO warto wykonać test oddechowy wodorowo-metanowy z laktulozą lub glukozą. Szczególnie jeśli pacjent sygnalizuje, że często dokuczają mu wzdęcia brzucha.

To nieinwazyjne, choć czasochłonne (trwa około 3–4 godzin) badanie pozwala określić charakter przerostu bakteryjnego.

Gdy dominuje przerost bakterii wodorotwórczych, głównym objawem są zwykle biegunki i wzdęcia. W przypadku mieszanych i metanowych postaci SIBO w obrazie klinicznym zdarzają się uporczywe zaparcia bądź naprzemienny rytm wypróżnień.

[…]

Ponadto w sytuacji, gdy po licznych próbach leczenia nie udaje się w żaden sposób ograniczyć biegunki u pacjenta z IBS, niekiedy pojawia się podejrzenie tzw. mikroskopowego zapalenia jelit (MZJ).

Nie jest to powszechnie występująca przypadłość. Częściej stwierdza się ją u kobiet po 50 roku życia. W takich okolicznościach warto wykonać kolonoskopię i mimo braku jakichkolwiek zmian widocznych „na oko” w trakcie badania, należy pobrać próbki z jelita grubego. Dopiero obraz mikroskopowy pozwala stwierdzić pewne nieprawidłowości i rozpoznać jedną z postaci MZJ – limfocytowe lub kolagenowe zapalenie jelit.

[…]

Więcej w książce:

(Fot. materiały prasowe) (Fot. materiały prasowe)

Książka to zbiór wiarygodnych informacji, metod leczenia farmakologicznego oraz propozycji terapii i autoterapii. Rzetelnie obala działanie „cudownych leków” i wyjaśnia efekt placebo. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu medycznemu i szczerej trosce o pacjentów autorka przychodzi z odsieczą chorującym na IBS.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze