Kaszel jako nagły odruch występuje i u ludzi, i u niektórych zwierząt. Kaszlemy, żeby oczyścić drogi oddechowe z obcych ciał, bakterii, substancji drażniących, płynów i śluzu. Dzięki nagłemu wyrzutowi powietrza z płuc pozbywamy się niechcianych substancji.
Co warto wiedzieć o kaszlu, jego rodzaje i sposoby leczenia.
Kaszel – co to jest?
Odruch kaszlowy składa się z 3 faz: wciągnięcia powietrza do płuc, wzrostu ciśnienia w gardle i płucach przy zamkniętych strunach głosowych oraz uwolnienia powietrza przy otwartych strunach głosowych, co daje charakterystyczny dźwięk.
Częste i długotrwałe kasłanie może świadczyć o rozwijającej się w organizmie chorobie. Przyczyną kaszlu są najczęściej wirusy, ale odruch kaszlowy pojawia się również nie z przyczyn wirusowych. Kaszel mogą wywołać substancje drażniące lub alergeny. Odruch może być spowodowany chorobą refluksową przełyku, zadławieniem, przewlekłym zapaleniem oskrzeli, astmą lub rozedmą płuc, a także rakiem płuc, zawałem serca, paleniem papierosów, lekami lub katarem.
Kaszel uznaje się za objaw choroby lub podrażnienie układu oddechowego. Nigdy jednak nie jest schorzeniem samym w sobie. Dlatego niepokojący i utrzymujący się przez dłuższy czas kaszel, należy skonsultować z lekarzem.
Rodzaje kaszlu – jak diagnozować?
W zależności od czasu trwania i rodzaju kaszlu u pacjentów diagnozuje się kaszel ostry utrzymujący się do 3 tygodni, kaszel podostry (3 do 8 tyg.), kaszel przewlekły trwający ponad 8 tyg., kaszel produktywny oraz suchy.
Przyczyną kaszlu ostrego i krótkotrwałego są najczęściej zakażenia wirusowe górnych dróg oddechowych. Do chorób, którym towarzyszy kaszel należy grypa, przeziębienie, a także ostre zapalenie krtani. Przy zakażeniach dolnych dróg oddechowych, czyli np. zapaleniu płuc czy oskrzeli również kaszlemy. Ostry kaszel może być również spowodowany katarem siennym (występującym na tle alergicznym).
Przewlekły i utrzymujący się ponad 8 tyg. kaszel przypisuje się paleniu papierosów, ściekaniu wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła, chorobie refluksowej przełyku, astmie oraz przyjmowaniu niektórych leków (np. inhibitorów ACE). Do rzadszych przyczyn kaszlu przewlekłego należy gruźlica, grzybicze infekcje płuc oraz rak płuc.
Kaszel mokry – kiedy się pojawia?
Produktywny (mokry) kaszel pomaga oczyścić drogi oddechowe ze śluzu gromadzącego się w nadmiernych ilościach w płucach i oskrzelach. W zależności od rodzaju zakażenia wydzielina przybiera określony kolor i zapach. Przy chorobach bakteryjnych (będących najczęściej następstwem chorób wirusowych) odkrztuszana flegma charakteryzuje się nieprzyjemnym zapachem, jest ropna i gęsta, biała lub żółta. Duże ilości wydzieliny (nawet do ½ objętości szklanki) wydalanej podczas kaszlu szczególnie o poranku mogą świadczyć o rozstrzeni oskrzeli. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) oraz przewlekły stan zapalny oskrzeli charakteryzuje się plwociną gęstą oraz lepką o barwie białej.
W astmie oskrzelowej oraz u pacjentów z nowotworami płuc podczas kaszlu mokrego odkrztuszana jest przezroczysta wydzielina, a u chorych na mukowiscydozę i grzybicę dróg oddechowych plwocina z grudkami. Zdarza się, że produktywnemu kaszlowi towarzyszy śluz podbarwiony krwią, co zawsze wymaga konsultacji z lekarzem. W takiej sytuacji pacjent może cierpieć na raka płuc lub oskrzeli lub mieć zator tętnicy płucnej.
Kaszel mokry – jak leczyć?
Kaszel mokry ma pomóc oczyścić drogi oddechowe z zalegającej w nich wydzieliny. Zdarza się jednak, że gromadzący się śluz jest tak gęsty, że trudno go odkrztusić. W takich sytuacjach choremu podaje się leki mukolityczne, np. syrop na mokry kaszel , czyli upłynniające lepką i gęstą wydzielinę i ułatwiające usunięcie jej z dróg oddechowych. Ambroksol jako substancja najczęściej wykorzystywana w lekach wykrztuśnych rozrzedza śluz i zapobiega jej ponownemu zaleganiu.
Przy kaszlu produktywnym zaleca się również inhalacje, a w przypadku dzieci także oklepywanie. U małych dzieci odruch kaszlowy nie jest jeszcze do końca wykształcony, a oklepywanie ma pomóc w usuwaniu zalegającej wydzieliny. Inhalacje z roztworu soli upłynniają śluz, dzięki czemu łatwiej go odkrztuszać.
Jeśli mokry kaszel występuje na skutek spływania wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła, należy zadbać o prawidłowe oczyszczanie nosa przez rozrzedzanie wydzieliny (np. stosując roztwory soli morskiej oraz inhalacje).
Kaszel suchy – kiedy się pojawia?
W początkowej fazie infekcji wirusowej pojawia się kaszel suchy, niekiedy bardzo uporczywy. Podrażnia on gardło, co dodatkowo powoduje ból. Wraz z rozwojem infekcji, kiedy w drogach oddechowych wytwarza się śluz, kaszel suchy zamienia się na produktywny. Suchy kaszel bez odkrztuszania występuje również przy astmie oskrzelowej, niewydolności serca, w chorobach śródmiąższowych płuc oraz na skutek przyjmowania niektórych leków (inhibitorów ACE).
Suchy kaszel może pojawić się również w nocy jako reakcja na zbyt suche powietrze w pomieszczeniu. Śluzówki dróg oddechowych wysuszają się, co powoduje odruch kaszlowy. Męczący i napadowy suchy kaszel świadczy o uczuleniu na kurz i roztocza, grzyby lub pyłki roślin.
Suchy kaszel – jak leczyć?
W przypadku suchego kaszlu wywołanego alergenami należy jak najszybciej usunąć czynnik drażniący, a kaszlącemu podać lek przeciwalergiczny (jeśli kaszel nie ustępuje po „odstawieniu” alergenu). Sypialnię należy dobrze przewietrzyć przed położeniem się spać, zwłaszcza w okresie zimowym, kiedy działają kaloryfery, a powietrze jest wyjątkowo suche.
Przy uporczywym suchym kaszlu choremu można podać lek przeciwkaszlowy, jednak tylko po konsultacji z lekarzem. Jako, że kaszel należy do odruchów obronnych organizmu i pomaga oczyścić drogi oddechowe z drobnoustrojów, nie powinno się go powstrzymywać. Leków przeciwkaszlowych nie zaleca się podawać szczególnie dzieciom (chyba że tylko na zlecenie lekarza).
Kaszel i mokry, i suchy to objaw towarzyszących nam chorób i dolegliwości. Utrzymujący się długotrwale wymaga konsultacji ze specjalistą, dokładnych badań i wykluczenia poważnych schorzeń. Zaleca się również wizytę u lekarza w przypadku kaszlu mokrego (który pojawił się po kaszlu suchym), bo może świadczyć o zakażeniu bakteryjnym.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!