Debiut reżyserski Kasi Smutniak zatytułowany „Mur” to poruszający dokument o sytuacji na granicy polsko-białoruskiej, który powstał z potrzeby głębszej analizy tego, co wywołuje w nas poczucie bezsilności wobec cierpienia. Obraz już niebawem otworzy tegoroczną edycję festiwalu Watch Docs Prawa Człowieka w Filmie. Jego widzowie będą mieli okazję obejrzeć dokument jako pierwsi w Polsce.
Tematem kryzysu na granicy polsko-białoruskiej Kasia Smutniak zainteresowała się już na samym jego początku, w sierpniu 2021 roku. Następnie, wspólnie z aktywistami z Polski i Włoch, nakręciła reportaż dla włoskiego programu Propaganda Live, który odbił się dużym echem we Włoszech. To doświadczenie i poczucie bezsilności jeszcze silniej rozbudziło w niej potrzebę powrotu na granicę w 2022 roku i ponownego opowiedzenia o niej. Tak powstał dokument „Mur”, w którym twórczyni pokazuje dramat ludzi szukających lepszego miejsca do życia i ogromny wysiłek działających na granicy aktywistów, którzy starają się im pomóc często narażając swoje życie. Motywem przewodnim filmu jest mur, który stanął na granicy polsko-białoruskiej i to on stał się powodem zestawienia dwóch perspektyw: współczesnej, a także historycznej z osobistą, rodzinną historią.
Kasia Smutniak w filmie „Mur” (Fot. materiały prasowe)
„Mur” jest też refleksją nad genezą zła i funkcjonowaniem murów we współczesnym świecie – zarówno tych namacalnych, jak mur cmentarza żydowskiego w Łodzi, jak i tych niewidocznych, przejawiających się w niechęci do drugiego człowieka. Obraz, realizowany w dużej mierze ukrytą kamerą, łączy dynamiczne ujęcia z lasu i osobiste refleksje, jednocześnie oddając gorączkową atmosferę ratowniczych eskapad w poszukiwaniu zagubionych w puszczy migrantów. To pierwszy pełnometrażowy dokument z tak bliska pokazujący działania aktywistów na polsko-białoruskiej granicy. W filmie pojawia się m.in. aktywista Człowiek Lasu, czyli Mariusz Kurnyta, Jakub Sypiański, przedstawiciele Straży Granicznej, a także ojciec i babcia Kasi Smutniak, czy jej rodzina mieszkająca na wsi przy granicy z Ukrainą.
– Urodziłam się w 1979 roku, przed upadkiem muru berlińskiego. Temat murów i barier, które powstają w Europie, która zrodziła się, żeby mury obalać, wydał mi się ważny i interesujący. Mur na granicy jest tylko jednym z murów. Murem jest także Puszcza Białowieska, która jest murem naturalnym, bardzo trudnym do pokonania. Murem jest strefa przy granicy, do której nie można wjechać bez przepustki. Jest też mur cmentarza żydowskiego przed oknem mojej babci w Łodzi, gdzie jako dziecko bawiłam się na podwórku – mówi Kasia Smutniak. – Część mojej rodziny pochodzi z Lubelszczyzny. Po wybuchu wojny w Ukrainie widziałam jak wielka pomoc była dawana uchodźcom z Ukrainy, co uważam za wspaniałą reakcję, ale w tym samym czasie, kilkadziesiąt kilometrów na północ, na granicy z Białorusią, umierali uchodźcy z innych krajów, także kobiety i dzieci. Ta różnica w podejściu do człowieka stała się murem niewidocznym, ale namacalnym – dodaje twórczyni.
Obraz otworzy tegoroczną edycję festiwalu Watch Docs Prawa Człowieka w Filmie, jednego z najstarszych na świecie festiwali filmowych poświęconych prawom człowieka. Tegoroczna edycja odbędzie się w Warszawie w dniach 1-10 grudnia. Festiwalowe filmy będzie można oglądać w kinach Muranów i Kinoteka oraz online na terenie całej Polski. Część programu będzie bowiem także dostępna online na platformie mojeekino.pl. Szczegółowe informacje o programie, biletach, cenach i festiwalowych wydarzeniach można znaleźć na stronie watchdocs.pl.