Retro Anna Bugajska Jan Sztaudynger – poeta, który uczył radości życia Wisława Szymborska w przemówieniu z okazji uhonorowania jej Literacką Nagrodą Nobla twierdziła, że praca poetów jest „beznadziejnie niefotogeniczna”: – Człowiek siedzi przy stole albo leży na kanapie, wpatruje się nieruchomym wzrokiem w ścianę albo w sufit, od czasu do czasu napisze siedem wersów, z czego jeden po kwadransie skreśli, i znów upływa godzina… Tylko że Jan Sztaudynger nie pasował do tego opisu. Poeta wyczynowiec, z niewiarygodnym wprost twórczym zapałem.
Retro Kara Becker Historia rodziny i marki Gucci – dzieje twórców słynnego domu mody Historia domu mody Gucci jest burzliwa. Pasja, wielka moda, jeszcze większe pieniądze, a do tego głośne skandale, latami skrywane sekrety, a nawet zbrodnia. Na ekrany kin wchodzi właśnie film o dziejach dynastii Gucci, twórców jednej z najsłynniejszych marek modowych. Sami członkowie rodu Gucci żartobliwie przyznawali, że ich perypetie to gotowy materiał na scenariusz filmowy.
Retro Robert Rient Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – niewolnica miłości „Bo z mężami jest jak z bańkami mydlanymi: pierwsza jest zawsze nieudana, druga już lepsza, a dopiero ta trzecia naprawdę piękna i kolorowa” – lubiła mawiać Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. W życiu i w uczuciach miotała się jednak pomiędzy zależnością a wolnością.
Retro Monika Baranowska Salomea Słowacka – niespełnione marzenie o pisaniu Mówiono o niej, że jest nerwowa i egzaltowana. Przyjaciele z pobłażaniem traktowali jej niespodziewane wybuchy płaczu i nasilające się melancholijne stany, które ukochanego syna przyprawiały o irytację. Życie Salomei Słowackiej to niespełnione marzenie o pisaniu. Chciała być poetką, musiała być szanowaną żoną i matką.
Retro Mariusz Surosz Toyen – nieodgadniona. Jako artystka i jako człowiek „Toyen, której szlachetną twarz przywołuję zawsze ze wzruszeniem, to głębokie drżenie, a jednocześnie odporność skały na najbardziej wściekłe ataki, zaś jej oczy to strefy światła” – pisał „papież surrealizmu”, poeta André Breton, o tej wybitnej czeskiej malarce, kobiecie niezwykłej, przyjaciółce i muzie najwybitniejszych artystów swoich czasów.
Retro Robert Rient Umberto Eco – zawsze w cieniu swoich książek Pasowało do niego wiele określeń: geniusz, bibliofil, erudyta, mistrz, człowiek… Postawa Umberto Eco to przykład na to, jak godnie i bezszelestnie przejść przez życie, zostawiając po sobie uśmiech i wielką literaturę.
Retro Tomasz Jastrun Lewis Carroll, autor „Alicji w krainie czarów” – biografia z pedofilią w tle Czy Lewis Carroll był pedofilem? Wiadomo, że bał się dorosłych kobiet, za to cudownie czuł się w towarzystwie małych dziewczynek. Ten wybitny matematyk, prekursor artystycznej fotografii, w czasie bezsennych nocy rozwiązywał matematyczne zagadki, by bronić się przed erotycznymi wizjami.
Retro Zofia Fabjanowska-Micyk Paweł Jasienica – wydany bezpiece przez własną żonę O tragicznych losach Pawła Jasienicy jego przyjaciel profesor Władysław Bartoszewski powiedział, że to „historia godna pióra Dostojewskiego”. Wybitny pisarz i historyk, autor słynnej „Polski Piastów”, zapłacił wysoką cenę za swoje przekonania. Krótko przed śmiercią został zepchnięty na margines życia publicznego, był szkalowany, pozbawiono go prawa publikowania książek. Na szczęście nigdy się nie dowiedział, że jego druga żona była agentką bezpieki, autorką większości raportów o jego życiu i kontaktach.
Retro Joanna Olekszyk Maria nie z tego świata. Dwie twarze Marii Czubaszek Gdyby żyła, w sierpniu skończyłaby 82 lata. Dokładnie tyle, ile miał Wojciech Karolak, genialny jazzman i jej mąż, który zmarł w czerwcu tego roku. Pięć lat po niej. Lubiła mówić, że ich miłości nie zaszkodziło nawet małżeństwo... Nowa biografia autorstwa Violetty Ozminkowski przypomina nie tylko niepowtarzalny humor tekstów Marii Czubaszek, ale też odkrywa jej wyjątkową wrażliwość i skomplikowany charakter.
Retro Zofia Fabjanowska-Micyk Dominique Aury i skrywana przez lata tajemnica „Historii O” „Takich scen gwałtu, sadyzmu i zniewolenia nie powstydziłby się sam markiz de Sade” – donoszą dziennikarze. Jest połowa lat 50. We Francji właśnie ukazała się powieść „Historia O”. Zakazana, wielokrotnie konfiskowana, sprzedawana pokątnie. Tylko kogo winić za ten skandal obyczajowy, skoro autor jest nieznany? Nikt nie przypuszcza, że „Historia O” to list miłosny napisany przez zakochaną do szaleństwa kobietę. Prawda o autorce, Dominique Aury, wyjdzie na jaw dopiero po 40 latach.
Retro Agnieszka Kiedroń To ona była pierwowzorem Małgorzaty. Jelena Siergiejewna – muza Bułhakowa Miała lekkiego zeza, czar osobisty i trzech mężów. Ten ostatni był największą miłością jej życia. Krótko po ich ślubie w podarowanej książeczce napisał jej dedykację: „Tajnemu przyjacielowi, który stał się jawnym – żonie mojej Jelenie”. I dopisał: „Będziesz mi towarzyszyć w ostatnim locie”. Towarzyszyła – gdy umierał. Jelena Siergiejewna przeżyła z Michaiłem Bułhakowem osiem lat. Była jego muzą, przyjaciółką i pierwowzorem Małgorzaty – królowej balu u Szatana.
Retro Elżbieta Szawarska Historia Coco Chanel. „Piękno powstaje, gdy zaczynasz być sobą” Przestańmy powtarzać, że była sławna i bogata, ale nieszczęśliwa, bo nie wyszła za mąż. Że umarła samotnie, niespełniona, bo nie miała dzieci. Skończmy z tą sentymentalną legendą, bo biografia Coco Chanel jest znacznie ciekawsza. Ta jedna z najbardziej charyzmatycznych i kontrowersyjnych projektantek mody zostawiła nam coś więcej niż sznur sztucznych pereł.
Retro Sylwia Frołow Aleksander Sołżenicyn – wielki pisarz, noblista, domowy tyran i niespełniony mesjasz Rosji Pierwszy opisał koszmar stalinowskich łagrów. Po upadku ZSRR nie umiał znaleźć sobie miejsca ani wśród „zgnilizny” Zachodu, ani w chaosie nowej rosyjskiej rzeczywistości. Wszędzie węszył spisek, podłość i niesprawiedliwość. On, ofiara stalinowskiego imperium, marzył o wskrzeszeniu nowego Imperium Słowiańskiego. Aleksander Sołżenicyn – niespełniony mesjasz Rosji…
Retro Marta Waszkiewicz On był twórcą, a ona muzą siedzącą u jego stóp – niezwykła historia Leonarda Cohena i Marianne Ihlen Ich miłość zaczęła się na początku lat 60. na idyllicznej greckiej wyspie Hydra, która była wówczas mekką zagranicznych artystów, pisarzy i muzyków. Tutaj młody Cohen zmagał się z marzeniami o zostaniu pisarzem, a Marianne próbowała dojść do siebie po nieudanym małżeństwie.
Retro Zofia Fabjanowska-Micyk Krzysztof Kamil Baczyński i Tadeusz Gajcy – wybitni poeci, rówieśnicy, konkurenci Dwaj wybitni poeci pokolenia kolumbów, generacji skazanej na zagładę. Daty ich narodzin dzieli kilkanaście miesięcy, daty śmierci w Powstaniu Warszawskim – kilkanaście dni. Rówieśnicy i konkurenci. Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy. Jeden znany i doceniany, drugi – niemal zapomniany.
Retro Jolanta Koral Mieczysław Karłowicz – wybitny muzyk pośród taterników Wspaniały taternik, odkrywca wielu szlaków i podejść. Znakomity publicysta. Prekursor fotografii górskiej. Tworzył zaledwie 14 lat, zanim przygniotła go lawina, ale jego dorobek kompozytorski jest imponujący. Muzyka Mieczysława Karłowicza zaczyna być coraz bardziej doceniana, także przez zagranicznych wirtuozów.
Retro Jolanta Maria Berent Lili Brik – muza Majakowskiego, najbardziej fascynująca, kontrowersyjna i uwielbiana kobieta XX-wiecznej Rosji Pisarka, poetka, tancerka, aktorka. Dziś nikt już nie pamięta artystycznych dokonań Lili Brik. Przeszła do historii jako muza Włodzimierza Majakowskiego, najbardziej fascynująca, kontrowersyjna i uwielbiana kobieta XX-wiecznej Rosji i Związku Radzieckiego.
Retro Robert Rient Edward Stachura – łagodny buntownik Był poetą, włóczęgą, idolem zagubionych nastolatków. Ale również narcyzem, mizoginem i hazardzistą, bo wielki artysta może mieścić w sobie mnóstwo przeciwności. Być skłócony ze światem, a jednocześnie rozumieć go jak nikt.
Retro Robert Rient Kalina Jędrusik – jaka była gwiazda polskiego kina? "Bo we mnie jest seks" - śpiewała w Kabarecie Starszych Panów i jak każda wyraźna i ekscentryczna postać budziła skrajne emocje. Jej język uważano za niewyparzony, a temperament za ognisty. Życie, grę aktorską, związki, a nawet karierę traktowała w kategoriach erotycznych.
Retro Jolanta Koral Fryderyk Chopin – złożony z przeciwieństw Gdy przyjechał do Paryża, nosił niemodny tużurek (kolor nieznany). Szybko zamienił go na modny tużurek ciemnoniebieski, wcięty w pasie, do tego biała koszula i czarna peleryna podbita szarym jedwabiem. Stroje Chopina to jego oręż w walce o uznanie i pieniądze. Kompozytor potrafił świetnie zaplanować swoją karierę i sprzedawać swój wizerunek.
Retro Marta Zdańkowska Elizabeth Siddal – tragiczna historia XIX-wiecznej supermodelki Jej twarz ma szekspirowska Viola i Ofelia na obrazach prerafaelitów. Jej twarz nosi Beatrycze, tak często malowana przez Dantego Gabriela Rossettiego, współzałożyciela Bractwa Prerafaelitów. Eteryczna sylwetka, blada cera i płomienne rude włosy fascynowały malarzy ery wiktoriańskiej. Ale Elizabeth Siddal była nie tylko modelką i natchnieniem – sama pisała wiersze i dobrze malowała.
Retro Jolanta Maria Berent Herman Hesse – wilk stepowy „Jestem tak samo bezradny i przytłoczony okrucieństwem życia jak Pan, wierzę jednak, że można to zwalczyć, nadając swojemu życiu sens. Myślę, że nie jestem odpowiedzialny za to, co się dzieje z tym światem, ale jestem odpowiedzialny za to, co zrobię z moim własnym, niepowtarzalnym życiem” – napisał do czytelnika. Życie Hermanna Hessego to ciągła walka między odczuwaniem a rozumem, potrzebą samotności a potrzebą akceptacji, próba wyrwania się z „epoki techniki i pieniądza, wojen i chciwości”.
Retro Lech Kurpiewski Walerian Borowczyk – reżyser, który zapoczątkował rewolucję seksualną w kinie lat 70-tych Do czerpania inspiracji z jego filmów przyznają się Peter Greenaway, David Lynch, bracia Quay. U nas Walerian Borowczyk to postać ciągle budząca kontrowersje i nieco zapomniana, choć kilka lat temu na platformę HBO trafił film dokumentalny "Love Express. Przypadek Waleriana Borowczyka" poświęcony jego twórczości. Nadal jednak ciągnie się za nim fama libertyna, który lubił świntuszyć na ekranie.
Retro Marta Waszkiewicz Była miłością życia Johnny’ego Casha, a stała się „tą drugą” – prawdziwa historia Vivian Liberto Z miłości życia Johnny’ego Casha stała się „tą drugą”. Żyła w cieniu sławnego muzyka, samotnie wychowując jego córki, gdy ten jeździł w trasę i korzystał z uroków życia. W opinii publicznej funkcjonowała jedynie jako dodatek do męża. Jaka była naprawdę? Czy rzeczywiście zawistna i zazdrosna? Oto prawdziwa historia Vivian Liberto.
Retro Katarzyna Kazimierowska Pauline Boty – jedyna malarka brytyjskiego pop-artu „Aktorki często mają małe móżdżki. Malarze często mają duże brody. Wyobraźcie sobie łebską aktorkę, która jest także malarką, w dodatku blondynką, i macie Pauline Boty” – tak opisywano ją w latach 60. Po czym zapomniano o niej na dekady.
Retro Zofia Fabjanowska Jacek i Gaja Kuroniowie – miłość bezwzględnie rozdzielona przez los i historię Poznali się na jednym z obozów. On, wówczas 21-letni, miał wyrzuty sumienia, że zakochał się w podopiecznej, 15-letniej zastępowej. Byli ze sobą niemal trzy dekady. W tym czasie jego zatrzymywali i zamykali na dłużej cztery razy. Ją raz internowali. I to wtedy wyszło na jaw, że jest śmiertelnie chora. Jacek i Grażyna „Gaja” Kuroniowie. Setki listów, słanych z i do więzienia, choć pisanych ze świadomością, że czytać je będą także funkcjonariusze SB, mówią o łączącym ich uczuciu właściwie wszystko. Oto fragmenty niektórych.
Retro Zuzanna O’Brien Elisabeth Kübler-Ross – pionierka psychiatrii Dała głos niewysłuchanym. Elisabeth Kübler-Ross, jedna z największych pionierek psychiatrii naszych czasów, mogła leczyć rolników na szwajcarskiej wsi. Zamiast tego postanowiła zmienić świat i oswoić śmierć.
Retro Zuzanna O’Brien Lise Meitner – wybitna naukowczyni, o której świat nie chciał usłyszeć Nie uczą o niej w szkołach. Nie ma jej na liście laureatów Nagrody Nobla, choć jej badania pomogły rozszczepić jądro atomu. Lise Meitner, posiadaczka jednego z najtęższych umysłów swojej epoki, dla potomności wywalczyła wiele. Dla siebie – niemal nic.
Retro Iwona Słabuszewska-Krauze Peggy Guggenheim - najsłynniejsza kolekcjonerka sztuki W wieku sześćdziesięciu kilku lat opalała się nago na tarasie swojego weneckiego pałacu ku zgorszeniu mieszkańców budynków przy Canale Grande. A kiedy ze sforą tybetańskich terierów i w dziwnych przeciwsłonecznych okularach wychodziła na ulicę, turyści kierowali w nią obiektywy aparatów. Szeptali: „To ona! To Peggy Guggenheim!”.
Retro Alina Gutek Pina Bausch – niezwykła tancerka, która zrewolucjonizowała balet Mawiała: „Interesuje mnie nie to, jak poruszają się ludzie, ale to, co ich porusza”. I taki też jest teatr tańca Piny Bausch, wybitnej tancerki i choreografki. Rozbudzający wyobraźnię, rozpalający emocje.
Retro Małgorzata Czyńska Mela Muter - wielka postać kobieca współczesnego malarstwa Malarka bardziej polska czy francuska? Na pewno nie brakowało jej silnej artystycznej osobowości. „Droga Przyjaciółko – pisał do niej poeta Rainer Maria Rilke – z pewnością pewnego dnia zrobi Pani mój portret, mimo że mam wstręt do pozowania, do ściągania ostatniej skóry, która jest powłoką naszej widzialnej powierzchni. Jakże nie ustąpić przed Pani temperamentem!”.
Retro Piotr Baran Krystyna Skarbek – zbuntowana arystokratka i agentka służb specjalnych W 1930 roku prawie zdobyła koronę Miss Polonia. Przegrała o włos – krótki, bo w młodości ścinała się na chłopczycę. Później Krystyna Skarbek o włos uniknęła śmierci z rąk gestapo, gdy jako szpieg tajnej armii Churchilla organizowała dywersję na terenach okupowanych przez III Rzeszę. Zginęła siedem lat po wojnie z ręki kochanka. Podobno miała „fatalny dar wzbudzania miłości”.
Retro Katarzyna Wajda Patricia Highsmith. Mistrzyni psychothrillera, historii pozbawionych morału i czarnego humoru Tematy do słynnych powieści kryminalnych brała z życia. Wystarczyło wyobrazić sobie zbrodnie, które sama mogłaby popełnić. Jak jej bohaterowie była pełna uprzedzeń, krytyczna wobec feministek, w ogóle nie lubiła kobiet, miała poważne kłopoty z alkoholem, emocjami i wiernością. Jakim więc cudem Patricia Highsmith napisała „Carol”, zekranizowaną przełomową powieść o lesbijskiej miłości, w dodatku z happy endem?
Retro Iwona Słabuszewska-Krauze Oliver Sacks i historia o mężczyźnie, który pomylił swoją żonę z kapeluszem Nie wszyscy od razu kojarzą jego nazwisko, ale wystarczy przypomnieć jego najsłynniejszą książkę „Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem”, a wszystko staje się jasne. Miał zaledwie 12 lat, kiedy jeden z jego nauczycieli zawyrokował, że chłopak zajdzie daleko, jeśli tylko nie posunie się za daleko. W swoim dorosłym życiu miewał okresy i sytuacje, kiedy przekraczał cienką granicę ekstremum.
Retro Anna Kamieniecka Doris Lessing – małżeństwa bez miłości, liczne romanse i Nagroda Nobla W młodości pisarka Doris Lessing zarzekała się, że nie wyjdzie za mąż i nie będzie mieć dzieci. „Nie będę taka, nie będę” – powtarzała w mściwym zapamiętaniu, patrząc na małżeństwo własnych rodziców. Nie dotrzymała słowa. A może w pewnym sensie dotrzymała?
Retro Magdalena Grochowska "Kiedy się na niego patrzę żałuję, że nie mam 20 lat więcej". Zakazana miłość Giedroycia i Osieckiej Publicysta, polityk, działacz emigracyjny, twórca i redaktor paryskiej „Kultury”. Nieprzystępny, skupiony na pracy. Po latach w swojej autobiografii gorzko stwierdzi: „Wszystko, co zrobiłem, zrobiłem kosztem życia osobistego, którego nie mam”. A jednak w jego biografii jest wyłom: spotkanie, zauroczenie, które odkrywa innego Jerzego Giedroycia – mężczyznę, człowieka z krwi i kości.
Retro Dominika Soćko Jeremi Przybora - "piosenka jest dobra na wszystko" Poeta, pisarz, piosenkarz, aktor, a przede wszystkim geniusz słowa i... elegancji. „Przybora. Mistrzowskie połączenie piosenki lirycznej z żartobliwą. Mistrzostwo polega na tym, że szwów nie widać” – mówiła o nim Wisława Szymborska.
Retro Anna Kamieniecka Esencja wiary. Rumi - najwybitniejszy poeta suficki Co z tego, że święci nie są wcale tacy święci, jakbyśmy to sobie wyobrażali? Gorzej z biografami, którzy w swoim uwielbieniu zamieniają się w hagiografów. Czy nie lepiej schylić się pod pomnikiem, żeby zbadać długość cienia? Zwłaszcza że sam Rumi – najwybitniejszy poeta suficki, perski mistyk i teolog, twórca zakonu wirujących derwiszy – gardził pomnikami.
Retro Dorota Malina Życie w cieniu słynnego brata. Irena Tuwim Do tej pory jeśli już o niej pisano, to zawsze z dopełniaczem. Po pierwsze – siostra. Kogo? Słynnego poety. Po drugie – żona sławnego krytyka. I tłumaczka „Kubusia Puchatka”. Tak jakby mianowniki – Irena Tuwim, poetka, autorka – nie wystarczały.
Retro Anna Kamieniecka Marlon Brando - gdyby nie film, zostałby przestępcą Z traumami dzieciństwa nie rozprawił się nigdy, przeciwnie, powracały do niego aż do śmierci pod różnymi postaciami: netręctw, lęków i obsesji, z których składało się całe dorosłe życie Marlona Brando.
Retro Katarzyna Kazimierowska "Ania z Zielonego Wzgórza" była zmorą jej życia. Lucy Maud Montgomery Całe życie kojarzona była z jedną książką, która przyniosła jej sławę, ale na zawsze przypięła łatkę pisarki dla dzieci. Tą książką była „Ania z Zielonego Wzgórza”, a pisarką Lucy Maud Montgomery, która o swojej bohaterce pisała, że to zmora jej życia.
Retro Anna Bimer Krzysztof Kolberger - "śmierci nie trzeba się bać" Zmierzch. Nad Watykanem szum helikopterów. Patrolują plac św. Piotra przed jutrzejszymi uroczystościami pogrzebowymi. Jest 7 kwietnia 2005 roku. Na dachu kamienicy Krzysztof Kolberger przed kamerą czyta Testament Ojca Świętego Jana Pawła II.
Retro Tomasz Jastrun Trudy małżeństwa z geniuszem. Tołstojowie Najbardziej burzliwe były ostatnie lata ich małżeństwa, choć od początku byli mistrzami rodzinnych wojen. Zdarzało się, że podczas kłótni z mężem Zofia wybiegała nieubrana na ulicę. On, Lew Tołstoj, w wielkim gniewie wypadał konno i pędził przed siebie. A pod koniec życia wymykał się boso w stroju pokutnym, z workiem i z kijem.
