Retro Marta Zdańkowska Elizabeth Siddal – tragiczna historia XIX-wiecznej supermodelki Jej twarz ma szekspirowska Viola i Ofelia na obrazach prerafaelitów. Jej twarz nosi Beatrycze, tak często malowana przez Dantego Gabriela Rossettiego, współzałożyciela Bractwa Prerafaelitów. Eteryczna sylwetka, blada cera i płomienne rude włosy fascynowały malarzy ery wiktoriańskiej. Ale Elizabeth Siddal była nie tylko modelką i natchnieniem – sama pisała wiersze i dobrze malowała.
Retro Jolanta Maria Berent Herman Hesse – wilk stepowy „Jestem tak samo bezradny i przytłoczony okrucieństwem życia jak Pan, wierzę jednak, że można to zwalczyć, nadając swojemu życiu sens. Myślę, że nie jestem odpowiedzialny za to, co się dzieje z tym światem, ale jestem odpowiedzialny za to, co zrobię z moim własnym, niepowtarzalnym życiem” – napisał do czytelnika. Życie Hermanna Hessego to ciągła walka między odczuwaniem a rozumem, potrzebą samotności a potrzebą akceptacji, próba wyrwania się z „epoki techniki i pieniądza, wojen i chciwości”.
Retro Lech Kurpiewski Walerian Borowczyk – reżyser, który zapoczątkował rewolucję seksualną w kinie lat 70-tych Do czerpania inspiracji z jego filmów przyznają się Peter Greenaway, David Lynch, bracia Quay. U nas Walerian Borowczyk to postać ciągle budząca kontrowersje i nieco zapomniana, choć kilka lat temu na platformę HBO trafił film dokumentalny "Love Express. Przypadek Waleriana Borowczyka" poświęcony jego twórczości. Nadal jednak ciągnie się za nim fama libertyna, który lubił świntuszyć na ekranie.
Retro Marta Waszkiewicz Była miłością życia Johnny’ego Casha, a stała się „tą drugą” – prawdziwa historia Vivian Liberto Z miłości życia Johnny’ego Casha stała się „tą drugą”. Żyła w cieniu sławnego muzyka, samotnie wychowując jego córki, gdy ten jeździł w trasę i korzystał z uroków życia. W opinii publicznej funkcjonowała jedynie jako dodatek do męża. Jaka była naprawdę? Czy rzeczywiście zawistna i zazdrosna? Oto prawdziwa historia Vivian Liberto.
Retro Katarzyna Kazimierowska Pauline Boty – jedyna malarka brytyjskiego pop-artu „Aktorki często mają małe móżdżki. Malarze często mają duże brody. Wyobraźcie sobie łebską aktorkę, która jest także malarką, w dodatku blondynką, i macie Pauline Boty” – tak opisywano ją w latach 60. Po czym zapomniano o niej na dekady.
Retro Zofia Fabjanowska Jacek i Gaja Kuroniowie – miłość bezwzględnie rozdzielona przez los i historię Poznali się na jednym z obozów. On, wówczas 21-letni, miał wyrzuty sumienia, że zakochał się w podopiecznej, 15-letniej zastępowej. Byli ze sobą niemal trzy dekady. W tym czasie jego zatrzymywali i zamykali na dłużej cztery razy. Ją raz internowali. I to wtedy wyszło na jaw, że jest śmiertelnie chora. Jacek i Grażyna „Gaja” Kuroniowie. Setki listów, słanych z i do więzienia, choć pisanych ze świadomością, że czytać je będą także funkcjonariusze SB, mówią o łączącym ich uczuciu właściwie wszystko. Oto fragmenty niektórych.
Retro Zuzanna O’Brien Elisabeth Kübler-Ross – pionierka psychiatrii Dała głos niewysłuchanym. Elisabeth Kübler-Ross, jedna z największych pionierek psychiatrii naszych czasów, mogła leczyć rolników na szwajcarskiej wsi. Zamiast tego postanowiła zmienić świat i oswoić śmierć.
Retro Zuzanna O’Brien Lise Meitner – wybitna naukowczyni, o której świat nie chciał usłyszeć Nie uczą o niej w szkołach. Nie ma jej na liście laureatów Nagrody Nobla, choć jej badania pomogły rozszczepić jądro atomu. Lise Meitner, posiadaczka jednego z najtęższych umysłów swojej epoki, dla potomności wywalczyła wiele. Dla siebie – niemal nic.
Retro Iwona Słabuszewska-Krauze Peggy Guggenheim - najsłynniejsza kolekcjonerka sztuki W wieku sześćdziesięciu kilku lat opalała się nago na tarasie swojego weneckiego pałacu ku zgorszeniu mieszkańców budynków przy Canale Grande. A kiedy ze sforą tybetańskich terierów i w dziwnych przeciwsłonecznych okularach wychodziła na ulicę, turyści kierowali w nią obiektywy aparatów. Szeptali: „To ona! To Peggy Guggenheim!”.
Retro Alina Gutek Pina Bausch – niezwykła tancerka, która zrewolucjonizowała balet Mawiała: „Interesuje mnie nie to, jak poruszają się ludzie, ale to, co ich porusza”. I taki też jest teatr tańca Piny Bausch, wybitnej tancerki i choreografki. Rozbudzający wyobraźnię, rozpalający emocje.
Retro Małgorzata Czyńska Mela Muter - wielka postać kobieca współczesnego malarstwa Malarka bardziej polska czy francuska? Na pewno nie brakowało jej silnej artystycznej osobowości. „Droga Przyjaciółko – pisał do niej poeta Rainer Maria Rilke – z pewnością pewnego dnia zrobi Pani mój portret, mimo że mam wstręt do pozowania, do ściągania ostatniej skóry, która jest powłoką naszej widzialnej powierzchni. Jakże nie ustąpić przed Pani temperamentem!”.
Retro Piotr Baran Krystyna Skarbek – zbuntowana arystokratka i agentka służb specjalnych W 1930 roku prawie zdobyła koronę Miss Polonia. Przegrała o włos – krótki, bo w młodości ścinała się na chłopczycę. Później Krystyna Skarbek o włos uniknęła śmierci z rąk gestapo, gdy jako szpieg tajnej armii Churchilla organizowała dywersję na terenach okupowanych przez III Rzeszę. Zginęła siedem lat po wojnie z ręki kochanka. Podobno miała „fatalny dar wzbudzania miłości”.
Retro Katarzyna Wajda Patricia Highsmith. Mistrzyni psychothrillera, historii pozbawionych morału i czarnego humoru Tematy do słynnych powieści kryminalnych brała z życia. Wystarczyło wyobrazić sobie zbrodnie, które sama mogłaby popełnić. Jak jej bohaterowie była pełna uprzedzeń, krytyczna wobec feministek, w ogóle nie lubiła kobiet, miała poważne kłopoty z alkoholem, emocjami i wiernością. Jakim więc cudem Patricia Highsmith napisała „Carol”, zekranizowaną przełomową powieść o lesbijskiej miłości, w dodatku z happy endem?
Retro Iwona Słabuszewska-Krauze Oliver Sacks i historia o mężczyźnie, który pomylił swoją żonę z kapeluszem Nie wszyscy od razu kojarzą jego nazwisko, ale wystarczy przypomnieć jego najsłynniejszą książkę „Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem”, a wszystko staje się jasne. Miał zaledwie 12 lat, kiedy jeden z jego nauczycieli zawyrokował, że chłopak zajdzie daleko, jeśli tylko nie posunie się za daleko. W swoim dorosłym życiu miewał okresy i sytuacje, kiedy przekraczał cienką granicę ekstremum.
Retro Anna Kamieniecka Doris Lessing – małżeństwa bez miłości, liczne romanse i Nagroda Nobla W młodości pisarka Doris Lessing zarzekała się, że nie wyjdzie za mąż i nie będzie mieć dzieci. „Nie będę taka, nie będę” – powtarzała w mściwym zapamiętaniu, patrząc na małżeństwo własnych rodziców. Nie dotrzymała słowa. A może w pewnym sensie dotrzymała?
Retro Magdalena Grochowska "Kiedy się na niego patrzę żałuję, że nie mam 20 lat więcej". Zakazana miłość Giedroycia i Osieckiej Publicysta, polityk, działacz emigracyjny, twórca i redaktor paryskiej „Kultury”. Nieprzystępny, skupiony na pracy. Po latach w swojej autobiografii gorzko stwierdzi: „Wszystko, co zrobiłem, zrobiłem kosztem życia osobistego, którego nie mam”. A jednak w jego biografii jest wyłom: spotkanie, zauroczenie, które odkrywa innego Jerzego Giedroycia – mężczyznę, człowieka z krwi i kości.
Retro Dominika Soćko Jeremi Przybora - "piosenka jest dobra na wszystko" Poeta, pisarz, piosenkarz, aktor, a przede wszystkim geniusz słowa i... elegancji. „Przybora. Mistrzowskie połączenie piosenki lirycznej z żartobliwą. Mistrzostwo polega na tym, że szwów nie widać” – mówiła o nim Wisława Szymborska.
Retro Anna Kamieniecka Esencja wiary. Rumi - najwybitniejszy poeta suficki Co z tego, że święci nie są wcale tacy święci, jakbyśmy to sobie wyobrażali? Gorzej z biografami, którzy w swoim uwielbieniu zamieniają się w hagiografów. Czy nie lepiej schylić się pod pomnikiem, żeby zbadać długość cienia? Zwłaszcza że sam Rumi – najwybitniejszy poeta suficki, perski mistyk i teolog, twórca zakonu wirujących derwiszy – gardził pomnikami.
Retro Dorota Malina Życie w cieniu słynnego brata. Irena Tuwim Do tej pory jeśli już o niej pisano, to zawsze z dopełniaczem. Po pierwsze – siostra. Kogo? Słynnego poety. Po drugie – żona sławnego krytyka. I tłumaczka „Kubusia Puchatka”. Tak jakby mianowniki – Irena Tuwim, poetka, autorka – nie wystarczały.
Retro Anna Kamieniecka Marlon Brando - gdyby nie film, zostałby przestępcą Z traumami dzieciństwa nie rozprawił się nigdy, przeciwnie, powracały do niego aż do śmierci pod różnymi postaciami: netręctw, lęków i obsesji, z których składało się całe dorosłe życie Marlona Brando.
Retro Katarzyna Kazimierowska "Ania z Zielonego Wzgórza" była zmorą jej życia. Lucy Maud Montgomery Całe życie kojarzona była z jedną książką, która przyniosła jej sławę, ale na zawsze przypięła łatkę pisarki dla dzieci. Tą książką była „Ania z Zielonego Wzgórza”, a pisarką Lucy Maud Montgomery, która o swojej bohaterce pisała, że to zmora jej życia.
Retro Anna Bimer Krzysztof Kolberger - "śmierci nie trzeba się bać" Zmierzch. Nad Watykanem szum helikopterów. Patrolują plac św. Piotra przed jutrzejszymi uroczystościami pogrzebowymi. Jest 7 kwietnia 2005 roku. Na dachu kamienicy Krzysztof Kolberger przed kamerą czyta Testament Ojca Świętego Jana Pawła II.
Retro Tomasz Jastrun Trudy małżeństwa z geniuszem. Tołstojowie Najbardziej burzliwe były ostatnie lata ich małżeństwa, choć od początku byli mistrzami rodzinnych wojen. Zdarzało się, że podczas kłótni z mężem Zofia wybiegała nieubrana na ulicę. On, Lew Tołstoj, w wielkim gniewie wypadał konno i pędził przed siebie. A pod koniec życia wymykał się boso w stroju pokutnym, z workiem i z kijem.
Retro Zofia Fabjanowska-Micyk Yukio Mishima - literacki geniusz, szaleniec i kabotyn Lubił prowokować. Nie krył homoseksualnych skłonności, pozował do obscenicznych zdjęć, założył prywatną armię, dla której mundury zaprojektował Pierre Cardin. Yukio Mishima, jeden z najbardziej znanych i najchętniej tłumaczonych japońskich pisarzy, nawet własną śmierć wyreżyserował w najdrobniejszych szczegółach. Tak aby przykuła uwagę całego świata.
Retro Zofia Fabjanowska-Micyk „Lubię, jak śpiewają koła, kiedy jedziemy”. Papusza - cygańska poetka Gdy w 1950 roku ukazały się jej wiersze, pisano, że „Papusza to zjawisko na skalę światową”, pierwsza w pełni świadoma cygańska poetka. Jednak wśród swoich nie znalazła przebaczenia. Mówili, że zdradziła naród cygański, wydała jego tajemnice. Zrozpaczona powtarzała: „Gdybym się nie nauczyła czytać i pisać, ja, głupia, byłabym szczęśliwa”.
Retro Remigiusz Grzela Oriana Fallaci - legenda za życia Kiedy po ataku na wieże World Trade Center Oriana Fallaci napisała słynne „Wściekłość i dumę”, od dawna była na dziennikarskiej emeryturze. Jeszcze za życia stała się legendą, mitem. Tylko ile jest w tym micie prawdy?
Retro Mariola Wiktor Astrid Lindgren: Dzieckiem trzeba pozostać przez całe życie Autorka „Pippi Pończoszanki”, „Dzieci z Bullerbyn”, „Karlssona z Dachu”. jaka była, zanim stała się sławną pisarką? O tej części życiorysu Astrid Lindgren, którą nie chciała dzielić się ze światem, opowiada reżyserka filmu „Młodość Astrid” Pernille Fischer Christensen.
Retro Michał Wójcik Cyngielki w akcji. Polskie terrorystki sprzed stu lat Słysząc „terrorystki”, mamy przed oczami obwieszone ładunkami wybuchowymi islamskie szahidki. Tym razem chodzi o Polki, dziewczyny z dobrych domów. Ponad sto lat temu kilkadziesiąt z nich utworzyło komando skupione wokół charyzmatycznego „Ziuka” – Józefa Piłsudskiego.
Retro Zofia Fabjanowska-Micyk Hans Christian Andersen - życie jak z baśni Wokół jego życia i twórczości narosły mity. Że to autor baśni dla dzieci, smutnych, nierzadko niedających nadziei, bo i sam Hans Christian Andersen dorastał w strasznych warunkach. Że charakterem zrażał do siebie ludzi, że w jego zapiskach można doszukać się dowodów na homoseksualne skłonności. O zupełnie innym człowieku i autorze opowiada wybitna andersenolożka, tłumaczka jego utworów i „Dzienników” Bogusława Sochańska.
Retro Aleksandra-Kaminska Minna Bernays. Kochanka czy najbliższa powiernica Freuda? "Jakże śmiały staje się człowiek, który jest pewien, że jest kochany…" – pisał Zygmunt Freud w liście do żony Marty. Ale w jego życiu istotną rolę odegrała nie tylko Marta, lecz także jej siostra Minna Bernays. Kim była kobieta, o której współcześni badacze snują domysły? I co łączyło ją z ojcem psychoanalizy?
Retro Anna Janko Julian Tuwim - boski szalony Julek „Stoi na stacji lokomotywa” – te pierwsze słowa wiersza Juliana Tuwima są dla polskiego dziecka czymś takim, jak dla dorosłego „Litwo, Ojczyzno moja”. U progu mowy, u progu świata, który objawia się poprzez słowo, do dziecięcego pokoju wjeżdża Tuwimowska „Lokomotywa”. A w każdym wagonie – pełnia kształtów i kolorów! I w każdym wagonie – symfonia dźwięków i zapachów! Cały świat w największym natężeniu istnienia.
Retro Anna Bimer Pola Negri - dystyngowana, tajemnicza, szokująca Rówieśnica kina, wkleiła się w film, jakby powstał na jej zamówienie. Pola Negri, bezgłośna postać zabawnie truchtająca po ekranie, była dobrą aktorką. I nowoczesną kobietą. Pod koniec życia dostała propozycję roli od Spielberga. Za późno. Gwiazda, która cieszyła swym widokiem miliony widzów, sama traciła wzrok.
Retro Jagna Kaczanowska Kornel Makuszyński - ze słońcem w herbie W jego życiu okresy chwały i dobrobytu przeplatały się z czasami biedy i zmagań z losem. Kornel Makuszyński, który stworzył Koziołka Matołka, Małpkę Fiki-Miki i szaloną pannę Ewę, został wymazany przez komunistów z historii polskiej literatury. Jego książek wymazać się nie dało.
Retro Małgorzata Czyńska Saganka - Brigitte Bardot literatury Dla jednych była głosem pokolenia lat 50. – Brigitte Bardot literatury. Dla drugich burżujką, „hotelową” egzystencjalistką. „Pomyśl tylko – mówiła krótko przed śmiercią do syna – whisky, ferrari i hazard! Przecież to o wiele bardziej zabawne niż jakieś szydełkowanie, zajmowanie się domem i oszczędzanie. Tak czy owak, byłam pewnie ostatnią osobą, która przekonująco pisała o przyjemnościach”.
Retro redakcja Eileen Gray - pionierka modernizmu w architekturze Wielka miłość, zdrada i zazdrość w scenerii niezwykłego domu na Lazurowym Wybrzeżu. Historia słynnej projektantki Eileen Gray to opowieść o sztuce budującej i niszczącej miłość. A może na odwrót?
Retro redakcja Zofia Stryjeńska - niezależna, oddana sztuce Nie rozumiała, dlaczego rzeczywistość tak okrutnie się z nią obeszła. Jak to się stało, że z piedestału wielkiej malarki, która zasłynęła na arenie międzynarodowej, została sprowadzona do roli utalentowanej wyrobnicy i wariatki. Kim tak naprawdę była Zofia Stryjeńska?
Retro Zuzanna Kisielewska Clara Rockmore - pionierka muzyki elektronicznej, wirtuozka theremina Słynny dyrygent Leopold Stokowski mówił, że jest stworzona z muzyki i że potrafiłaby wydobyć ją nawet z domowej kuchenki. Pianista Józef Hofmann zachwycał się finezyjnymi ruchami jej rąk. Nikt jednak nie kochał jej twórczości tak bardzo jak wynalazca niezwykłego instrumentu, na którym grała Clara Rockmore. Zresztą uczucie Lwa Termena nie ograniczało się tylko do jej talentu.
Retro redakcja Marguerite Duras - miłość, alkohol i papierosy Młody mężczyzna i o wiele starsza kobieta. Odkąd schorowana Édith Piaf poślubiła młodszego od siebie o 21 lat piosenkarza, żaden inny związek nie wzbudził w liberalnych przecież kręgach artystycznych Paryża tylu kontrowersji co romans słynnej pisarki Marguerite Duras.
Retro redakcja Krwawa Luna - kobieca twarz komunistycznej bezpieki Była inspiracją dla postaci stalinowskiej sędzi w filmie „Ida”. Film „Zaćma” jest już wprost opowieścią o niej – legendarnej szefowej V Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Brutalnej, wyrachowanej, która na emeryturze zwróciła się ku Bogu. Ale to Patrycja Bukalska, autorka książki o Julii Brystygierowej, dotarła głębiej, rozprawiając się z mitem „Krwawej Luny”.
Retro Iwona Słabuszewska-Krauze Margaret Mead - antropolożka, która zmieniła świat W Ameryce lat 30., kiedy wszyscy martwili się brakiem kontroli nad życiem seksualnym ,,rozhukanej"" młodzieży, nazwisko Margaret Mead szybko znalazło się na ustach wszystkich antropologów. Ważniejsze jednak okazało się co innego. Jej teorie wyszły z sal wykładowych i zaczęły zmieniać rzeczywistość.
Retro redakcja Auguste Escoffier - cesarz kucharzy Mało kto równie mocno odcisnął swoje piętno na kulinarnej historii świata. Auguste Escoffier w pełni zasłużył sobie na tytuł, jakim obdarzył go cesarz Wilhelm II, kiedy zachwycił się ucztą przygotowaną na pokładzie liniowca „SS Imperator”. „Ja jestem cesarzem Niemiec – miał powiedzieć Kaiser – a pan jest cesarzem kucharzy”.
Retro redakcja Erna Rosenstein - malarka wyjątkowa Artystka. Ale też bajkopisarka, poetka. Niepokorna komunistka wyklęta przez socrealistów. Mówiła: „Poczucie nadzwyczajności wyrzucone oknem wraca drzwiami w każdej, nawet najbardziej logicznej sztuce”.
Retro Iwona Słabuszewska-Krauze Ingrid Bergman - mężczyźni ją zwodzili i zawodzili, ale kino do końca pozostało jej namiętnością „Twoje zdrowie, mała” – to legendarne zdanie wypowiada do niej Humphrey Bogart w filmie „Casablanka”. Ingrid Bergman zdobywała wtedy pierwsze szlify w Hollywood. Szybko stała się ulubienicą Ameryki, dla milionów Amerykanów była ideałem kobiety. Do czasu.
