Jej nazwisko do dziś wywołuje emocje. Jedni mówią o niej z wdzięcznością, inni z przekorą, ale nikt nie pozostaje obojętny. Michalina Wisłocka - ginekolożka, seksuolożka, autorka przełomowej książki Sztuka kochania – w czasach szarości PRL-u potrafiła rozpalić dyskusję o sprawach, o których publicznie nie mówiło się prawie wcale. To historia kobiety, która odważyła się złamać tabu i sprawić, że Polacy zaczęli inaczej myśleć o bliskości, ciele i szczęściu.
Michalina Wisłocka: Młodość i wojna
Michalina przyszła na świat 1 lipca 1921 roku w Łodzi, w rodzinie o inteligenckich tradycjach. Od najmłodszych lat była osobą energiczną i ciekawą świata. Wojna jednak brutalnie przerwała jej młodość. Wisłocka działała w Armii Krajowej, była łączniczką i sanitariuszką. Te doświadczenia ukształtowały w niej hart ducha i przekonanie, że warto walczyć o to, w co się wierzy – nawet jeśli inni uważają to za zbyt ryzykowne.
Po wojnie ukończyła medycynę na Uniwersytecie Łódzkim i zaczęła specjalizować się w ginekologii. To właśnie kontakt z pacjentkami, ich lękami i milczeniem wobec tematów związanych z seksualnością, obudził w niej chęć zmiany.
Życie osobiste Wisłockiej było równie niezwykłe jak jej kariera. Michalina z domu Braun wyszła za mąż za biologa Stanisława Wisłockiego, jednak ich małżeństwo ze względu na romanse Stanisława szybko zaczęło odbiegać od tradycyjnego wzorca. Do domu Wisłockich wprowadziła się bliska przyjaciółka Michaliny i równocześnie kochanka męża – Wanda. W trójkę przez kilka tworzyli nietypowy, związek intymny, który budził zdumienie i plotki. Z tego układu narodziła się dwójka dzieci – Wanda urodziła syna a miesiąc później Michalina córkę. Sama Wisłocka z dystansem i szczerością mówiła o tym układzie, widząc w nim zarówno źródło cierpienia i napięć, jak i dowód na to, że miłość i przywiązanie potrafią przybierać formy bardziej skomplikowane, niż pozwalały na to normy społeczne PRL-u. Ten osobisty eksperyment życiowy stał się dla niej także lekcją, którą wykorzystywała później, pisząc o ludzkich emocjach, namiętnościach i trudach relacji.
Czytaj także: Czułe słówka według Michaliny Wisłockiej
W czasie, gdy Michalina zaczynała karierę naukową, mąż z Wandą porzucili ją i dzieci. Zaczął się kryzys – córkę i przybranego syna oddała pod opieką rodzinie, sama też podupadła na zdrowiu i trafiła do sanatorium z powodu zapalenia mięśnia sercowego. To tam poznała Jurka – marynarza, który w przerwach między rejsami pracował w domach wczasowych. Ich relacja była intensywna i wyjątkowa – Jurek jako pierwszy pokazał Michalinie, czym może być przyjemność i spełnienie w bliskości. To doświadczenie było dla niej jak objawienie: potwierdzenie, że fizyczność i emocjonalna więź mogą iść w parze. Niestety, szczęście nie trwało długo. Jurek niespodziewanie zmarł, a strata ta była dla Wisłockiej ciosem, który odcisnął się na całym jej dalszym życiu. To właśnie wspomnienie tej relacji i doświadczenie autentycznej namiętności sprawiły, że w Sztuce kochania pisała z taką szczerością i przekonaniem, jak nikt wcześniej w Polsce.
W latach 70. Wisłocka zebrała swoją wiedzę medyczną, doświadczenia lekarskie i refleksje w książce, która zmieniła obyczajowość w Polsce. Sztuka kochania ukazała się w 1976 roku i natychmiast stała się bestsellerem. Był to pierwszy w Polsce tak otwarty, przystępny poradnik o seksualności, pisany z perspektywy aktualnej wiedzy, ale językiem zrozumiałym dla każdego.
Książka nie tylko dostarczała konkretnych informacji na temat anatomii i fizjologii, oraz prezentowała formy i techniki seksualnej aktywności, ale przede wszystkim uczyła rozmowy o potrzebach oraz szacunku do partnerki i partnera w duchu wzajemnej odpowiedzialności. Dla wielu kobiet i mężczyzn była pierwszym źródłem rzetelnej wiedzy. W czasach, gdy tematy związane z seksem były objęte cenzurą, a dostęp do literatury specjalistycznej ograniczony, Sztuka kochania stała się prawdziwym hitem – sprzedano ponad 7 milionów egzemplarzy.
Droga książki do czytelniczek i czytelników nie była łatwa. Początkowo władze PRL-u patrzyły na nią z podejrzliwością, obawiając się „rozwiązłości obyczajowej”. Wisłocka musiała walczyć z cenzurą, przekonywać urzędników, że edukacja seksualna nie jest zagrożeniem, lecz profilaktyką niechcianych ciąż i chorób.
Mimo oporu, publikacja odniosła ogromny sukces. To pokazuje, jak bardzo społeczeństwo polskie było spragnione wiedzy, która dotyczyła ważnej części ich życia, a jednocześnie pozostawała tematem wstydliwym. Wisłocka miała odwagę mówić wprost o sprawach, o których milczano przy stole rodzinnym, w szkołach czy w gabinetach lekarskich.
Poza Sztuką kochania, Michalina Wisłocka była autorką wielu artykułów, publikacji medycznych i poradników. Pracowała jako ginekolożka i seksuolożka, prowadziła zajęcia z pacjentkami, angażowała się w kampanie edukacyjne. Była współzałożycielką Towarzystwa Świadomego Macierzyństwa, w którym zajmowała się leczeniem niepłodności i edukacją na temat niepłodności i antykoncepcją. Objęła kierownictwo Poradni Świadomego Macierzyństwa w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie. W latach 70. XX wieku kierowała Pracownią Cytodiagnostyczną Towarzystwa Planowania Rodziny.
Nie bała się publicznych wystąpień – pojawiała się w mediach, gdzie z charakterystycznym temperamentem tłumaczyła, że seksualność to nie wstyd, lecz naturalna część życia.
Jej styl bycia – bezpośredni, czasem prowokujący – sprawiał, że zyskiwała ogromną popularność, ale też krytykę ze strony środowisk konserwatywnych. Nazywano ją rewolucjonistką obyczajową, a ona sama odpowiadała, że jedynie chce, aby ludzie byli szczęśliwi w związkach.
Michalina Wisłocka zmarła w 2005 roku w Warszawie. Zostawiła po sobie nie tylko książki i publikacje, ale też spuściznę w postaci zmienionej świadomości społecznej. Dziś jej nazwisko kojarzy się z przełomem w polskiej obyczajowości.
Świadectwem jej popularności jest także film Sztuka kochania. Historia Michaliny Wisłockiej (2017) w reżyserii Marii Sadowskiej, który przypomniał szerokiej publiczności tę niezwykłą postać. Dzięki temu nowe pokolenia mogły zobaczyć, jak trudna była droga do otwartej rozmowy o seksualności i jak wiele zawdzięczamy jej odwadze.
Historia Michaliny Wisłockiej to opowieść o kobiecie, która nie bała się mówić o tym, o czym inni milczeli. W trudnych realiach PRL-u odważyła się napisać książkę, która zmieniła życie milionów ludzi. Była lekarką, która słuchała swoich pacjentek, autorką, która mówiła otwarcie prostym językiem o tematach uznawanych za trudne i kobietą, która mimo osobistych trudności i zawirowań potrafiła przekuć swoje doświadczenia w wiedzę dla innych.
Wisłocka nauczyła Polki i Polaków, że miłość i seks nie są tabu, lecz fundamentem szczęśliwego życia. Dzięki niej rozmowa o bliskości stała się możliwa, a sama Autorka zapisała się w historii jako ikona odwagi, innowacyjności i przełamywania barier.
Artykuł powstał w ramach patronatu „Zwierciadła” nad projektem Herstory organizowanym przez HISTORY Channel na podstawie publikacji:
- Michalina Wisłocka w Dzieje.pl
- W życiu Michaliny Wisłockiej liczyli się dwaj mężczyźni, piękny mąż Stach i „małpolud” Jurek na Viva.pl
Współpraca merytoryczna: prof. UAM dr hab. Iwona Chmura-Rutkowska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Fundacja Muzeum Historii Kobiet
Herstory to projekt zainaugurowany w marcu 2023 roku. Telewizja HISTORY Channel chce opowiadać historie inspirujących Polek, o których do tej pory nie mówiło się wystarczająco dużo. Wśród bohaterek akcji są wybitne sportowczynie i artystki, odważne żołnierki, które udając mężczyzn, ruszały na front, a także niezłomne dziennikarki i reportażystki, które walczyły o równość.
Finałem będzie aukcja charytatywna organizowana we współpracy z Domem Aukcyjnym DESA Unicum. Pod młotek trafią dzieła sztuki poświęcone bohaterkom Herstory i stworzone przez polskie artystki. Zebrane środki zostaną przekazane na budowę pierwszego w Polsce Muzeum Historii Kobiet. Podczas dwóch edycji projektu udało się zebrać ponad 300 tys. zł!