„Małżeństwo na próbę” lub „życie na kocią łapę” to tylko niektóre z potocznych określeń związku kohabitacyjnego. Przyjmuje on rozmaite formy, często jest mylony z konkubinatem i staje się coraz popularniejszy w relacjach międzyludzkich. Czym dokładnie jest związek kohabitacyjny i dlaczego wiele osób decyduje się na taki model związku?
Wspólne życie wiąże się z wieloma aspektami, które można podzielić ze względu na relacje ekonomiczne, społeczne, intymne i prawne. Z tego względu warto głębiej przeanalizować, co to znaczy „związek kohabitacyjny”. Według definicji, która została sformułowana w latach 80. ubiegłego wieku, związek kohabitacyjny to relacja pomiędzy osobami odmiennych płci, które prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, mieszkają ze sobą przez dłuższy okres i utrzymują stosunki seksualne. Oczywiście wraz z upływem czasu, wzrostem świadomości oraz tolerancji możemy unowocześnić tę definicję, wskazując, że związek kohabitacyjny może dotyczyć także osób tej samej płci.
Podsumowując, śmiało możemy stwierdzić, że jest to małżeństwo, ale bez legalizacji prawnej. Mimo to bardzo dużo osób decyduje się na związek kohabitacyjny. Co to oznacza w praktyce? Wiąże się to z licznymi utrudnieniami i barierami.
Związek kohabitacyjny a polskie prawo
Osobom pozostającym w związku kohabitacyjnym nie przysługują takie prawa jak w małżeństwie, tj. nie mogą po sobie dziedziczyć (chyba że umieszczą taką adnotację w testamencie), nie mogą mieć dostępu do dokumentacji medycznej partnera, nie mogą po rozstaniu ubiegać się od siebie o świadczenia alimentacyjne i nie mają wspólnoty majątkowej.
Kolejnym istotnym wątkiem jest fakt, że pary kohabitacyjne nie mogą w naszym kraju adoptować dzieci – to prawo przysługuje wyłącznie małżeństwom. Jednym słowem: relacja takich osób nie istnieje pod kątem prawnym, dlatego nie nakłada się na jej członków obowiązków i praw takich jak w przypadku małżonków.
Patrząc na tę liczbę negatywów, być może zastanawiacie się, dlaczego związki kohabitacyjne, zaczynają dominować nad małżeńskimi.
Przyczyn jest kilka:
- brak gotowości emocjonalnej do zawarcia związku małżeńskiego, który uznawany jest za trwalszy niż kohabitacyjny ze względu na aspekty prawne;
- chęć sprawdzenia, czy związek w obliczu „codzienności” faktycznie przetrwa;
- traktowanie go jako etapu przygotowawczego do małżeństwa;
- chęć pozostawienia poczucia swobody i niezależności;
- łatwiejszy dostęp do świadczeń pieniężnych – np. w przypadku kobiet wychowujących samotnie dziecko;
- niemożność zawarcia związku małżeńskiego ani partnerskiego (dotyczy związków homoseksualnych);
- częsta zmiana partnerów;
- niechęć do sformalizowanych związków na podstawie własnych doświadczeń, które mogły wiązać się z trudnym rozwodem lub walką o opiekę nad dziećmi.
Oczywiście powodów może być znacznie więcej, jednak powyżej wymieniliśmy najczęstsze z nich. Z tego względu polskie prawo nie pozostawia swoich obywateli bez całkowitej możliwości regulacji niektórych aspektów życia. Możliwe jest zawarcie tzw. umowy kohabitacyjnej, w której to partnerzy określają długość jej trwania i wszelkie zapisy. Mogą zatem zawrzeć w niej wszelkie ustalenia majątkowo-prawne, obowiązki alimentacyjne czy ustalić kwestię opieki na wypadek choroby. Umowa powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego i jest rozpatrywana na podstawie przepisów prawa cywilnego.
Oczywiście to, czy taka umowa powstanie, czy nie, jest zależne wyłącznie od partnerów – w przypadku zawarcia związku małżeńskiego prawa i obowiązki są nakładane „automatycznie”.
Związek kohabitacyjny a konkubinat
Częściej jednak słyszy się o konkubinacie niż o kohabitacji. Z czego to wynika? Nazewnictwo to używane jest wobec siebie wymiennie ze względu na małą różnicę pomiędzy nimi. W odróżnieniu od kohabitacji w konkubinacie nie trzeba prowadzić gospodarstwa domowego ani ze sobą mieszkać. Podstawą łączącą są natomiast relacje erotyczne. Jest to zatem związek „na wyłączność” pod względem partnera seksualnego, a nie sposobu życia codziennego.
Związek kohabitacyjny a partnerski
A czym się różni związek kohabitacyjny od partnerskiego? Jedno przekształca się w drugie po zawarciu umowy kohabitacyjnej (potocznie nazywanej konkubencką lub partnerską). Osoby dotychczas będące w kohabitacji stają się partnerami wspólnego życia względem prawa i tworzą związek partnerski. Warto pamiętać jednak, że powyższe informacje dotyczą wyłącznie aspektów prawnych naszego kraju. W innych rejonach świata prawo może traktować związki kohabitacyjne niemal na równi z małżeńskimi lub umożliwiać im zasady regulujące konkretne sytuacje. Ważne jest zatem, byśmy podczas ewentualnych zmian miejsca zamieszkania zaznajamiali się z poszczególnymi normami prawnymi, jeśli sami pozostajemy w związku kohabitacyjnym.