Jadwiga Andegaweńska była jedną z dwóch kobiet koronowanych na króla Polski. Przez 15 lat współrządziła krajem z Władysławem Jagiełłą. Była doskonale wykształcona. Dzięki niej odbudowano Akademię Krakowską, która później została przekształcona w Uniwersytet Jagielloński i stała się jedną z najbardziej liczących się uczelni w Europie.
Data i miejsce narodzin Jadwigi Andegaweńskiej nie są potwierdzone w oficjalnych kronikach i podawane są na podstawie źródeł pośrednich. Mówi się, że urodziła się w 1373 lub 1374 roku w Budzie lub Wyszehradzie na Węgrzech. Jadwiga była najmłodszą córką króla Polski i Węgier Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki.
Początkowo nic nie wskazywało, że zapisze się na kartach historii w taki właśnie sposób. Jej rodzice liczyli na męskiego potomka, który mógłby dziedziczyć tron. Ludwik i Elżbieta nie doczekali się jednak syna, więc jedynym ratunkiem dla ich statusu były intratne mariaże trzech córek.
Już w 1375 roku Ludwik Węgierski zawarł umowę małżeńską, na mocy której jego najmłodsza córka miała zostać żoną arcyksięcia Styrii, Karyntii i Krainy Wilhelma Habsburga. Trzy lata później, kiedy Jadwiga miała zaledwie cztery lata, odbyły się zaręczyny pary.
Ludwik Węgierski chciał, aby tron odziedziczyły jego córki. Pierwsza w kolejności była najstarsza Katarzyna, a po jej śmierci - Maria i jej mąż Zygmunt Luksemburski, syn cesarza Karola IV. Kiedy w 1382 roku zmarł król wizja rządów Marii i jej męża wzbudziła sprzeciw polskiej szlachty.
Jadwiga, która w pierwotnej wersji miała otrzymać tron w Budzie, przybyła do Krakowa sierpniu 1384 roku, gdzie16 października została koronowana na króla Polski.
Narzeczeństwo Jadwigi Andegaweńskiej i Wilhelma Habsburga było nie w smak polskim możnowładcom. Pomysł kniazia Jagiełły o chrystianizacji Litwy i przyłączeniu jej do Korony był kuszący, dlatego związek Jadwigi i Wilhema został uznany za nieważny.
W 1385 roku do Krakowa przybył brat Jagiełły Skiergiełło, który złożył oficjalną propozycję małżeństwa 11-letniej władczyni. Ta informacja dotarła do Leopolda Habsburga, który natychmiast wysłał tam swojego syna pod opieką rycerza Gniewosza z Dalewic do Krakowa. Na miejscu Franciszkanie, którzy byli przychylni Wilhelmowi, organizowali jego spotkania z Jadwigą, które były połączone z hucznymi ucztami.
W nocy z 23 na 24 sierpnia Wilhelmowi udało się wedrzeć na Wawel, jednak został z niego wypędzony przez rycerza Dobiesława z Kurozwęk. Jan Długosz podawał później legendę jakoby Jadwiga próbowała sobie utorować drogę do ukochanego toporem. Podskarbi koronny Dymitr z Goraja miał wówczas zastąpić jej drogę i błagać na kolanach, aby została i wyszła za Jagiełłę.
Nie wiadomo jednak, ile w tej legendzie jest prawdy. Czy Jadwiga rzeczywiście kochała Wilhelma? Wszak byli jeszcze dziećmi. Według innej legendy z XVII wieku królowa zdecydowała się na małżeństwo z Jagiełłą po tym, jak Czarny Chrystus jej je nakazał podczas modlitwy.
Małżeństwo Jadwigi i Jagiełły przypieczętowało zwartą wcześniej unię w Krewie, według której Jagiełło otrzymał rękę Jadwigi i koronę Polski. Jednocześnie zobowiązany był do chrystianizacji Litwy. Miał także zwrócić wszystkie ziemie należące do Polski, wypłacić odszkodowanie Wilhelmowi, a także przyłączyć Litwę do Polski. Ostatniego punktu jednak nie zrealizował.
15 lutego 1386 roku Jagiełło przyjął chrzest i imię Władysław, kilka dni później poślubił Jadwigę, a następnie został koronowany na króla Polski. Małżeństwo współrządziło państwem przez 15 lat.
W 1387 roku Jadwiga poprowadziła wyprawę zbrojną na Ruś. Celem było odzyskanie Rusi Czerwonej zajętej przez Węgry. Swego czasu Ludwik Węgierski zarządził, że ta część władztwa miała przypaść Jadwidze. Podczas wyprawy załogi węgierskie niemal bez walki oddały kontrolowane przez siebie miasta.
Co ciekawe, pod Subnem Jadwiga i jej wojsko napotkali opór. Do miasta nie chciała ich wpuścić armia węgierska prowadzona przez… siostrę Jadwigi, Marię. Batalię wygrała ostatecznie żona Jagiełły.
Wynikiem tego najazdu było przyłączenie Lwowa i Rusi Czerwonej do Polski.
Jadwiga była wytrawną polityczką i dyplomatką. Doskonale prowadziła relacje z Krzyżakami, w których dążyła do pokoju, ale też nie chciała iść na żadne ustępstwa. Dzięki niej Władysław Jagiełło pogodził się ze swoim odwiecznym rywalem, księciem Witoldem. Jadwiga odbyła również podróż do zbuntowanej Wielkopolski, a jej obecność wpłynęła na uspokojenie nastrojów.
Jadwiga była świetnie wykształcona, znała kilka języków i wiedziała, że edukacja jest przyszłością. W 1370 roku Akademia Krakowska, założona przez Kazimierza Wielkiego upadła wraz z jego śmiercią.
Jadwiga wybłagała u Ojca Świętego wznowienie działalności uczelni. Ufundowała siedzibę przyszłego Uniwersytetu Jagiellońskiego, zapewniła kadrę profesorską i utworzyła tam wydział teologiczny. Swój majątek zapisała w testamencie właśnie uczelni, która dzięki tym pieniądzom nieustannie się rozwijała.
Jadwiga Andegaweńska ufundowała także kolegium i bursę dla litewskiej młodzieży przy uniwersytecie w Pradze.
Królowa słynęła ze swojej religijności. Fundowała szpitale, kościoły i klasztory. Prowadziła też działalność dobroczynną. Z jej inicjatywy powstało również pierwsze tłumaczenie psalmów na język polski - słynny Psałterz floriański.
W 1399 roku, 12 lat po ślubie, ogłoszono, że Jadwiga spodziewa się dziecka. 22 czerwca tegoż roku urodziła córkę Bonifację, która przeżyła zaledwie kilkanaście dni. Cztery dni po śmierci dziecka, zmarła również Jadwiga. Mówi się, że prawdopodobną przyczyną jej śmierci była gorączka poporodowa.
Jadwiga Andegaweńska zmarła mając zaledwie 26 lat, ale pomimo tak młodego wieku zapisała się na kartach historii jako potężna władczyni. Została pochowana w katedrze wawelskiej. W 1979 roku została beatyfikowana, a w 1997 roku kanonizowana przez papieża Jana Pawła II. K. Baczkowski pisał o niej „Do końca swych dni jednak pozostała trzeźwym politykiem i potrafiła z godnością bronić żywotnych interesów narodu, który niegdyś powołał ją na tron i z którym po latach w pełni się identyfikowała.”
Nie do końca wiadomo, jak dokładnie wyglądała Jadwiga Andegaweńska. Nie zachował się żaden z jej portretów ani opisów jej fizyczności, które powstałyby za jej życia. Została tylko pieczęć, która jednak przedstawia bardziej symbol niż samą postać królowej.
Jan Długosz jednak podkreślał, że Jadwiga była niebywałej urody i taki opis pojawia się w wielu źródłach. Nie wiadomo jednak, co to dokładnie oznacza.
Przez wiele lat mówiono, że Jadwiga była szatynką o delikatnych rysach, jednak w 1887 roku odkryto sarkofag, w którym, jak się okazało, spoczywały szczątki królowej. Izydor Kopernicki, najlepszy antropolog tamtych czasów, zajął się odtworzeniem wizerunku monarchini na podstawie znaleziska. Wówczas okazało się, że Jadwiga Andegaweńska była blondynką, miała piękne zdrowe zęby, wysokie czoło, wąski nos i zaokrągloną brodę.
Kopernicki zwrócił uwagę jednak na mocną, wręcz męską budowę jej ciała. Z badania szczątków wynikało, że Jadwiga musiała mieć około 170 cm wzrostu.
Kolejne badania przeprowadzone po II wojnie światowej przez ekspertów medycyny sądowej potwierdziły, że królowa zmarła młodo, ale będąc w dobrym zdrowiu.
Artykuł powstał w ramach patronatu „Zwierciadła” nad projektem Herstory organizowanym przez HISTORY Channel na podstawie publikacji:
Postacie – Jadwiga Andegaweńska – dzieje.pl;
Królowa Jadwiga Andegaweńska – prezydent.pl
Najbardziej niedoceniony król Polski. Potężna Jadwiga Andegaweńska – Marcin Waincetel, ciekawostkihistoryczne.pl
Jadwiga Andegaweńska - Baza Historii Kobiet, https://baza.historiakobiet.org/
Współpraca merytoryczna - dr Agnieszka Jankowiak-Maik, fundacja Muzeum Historii Kobiet
Herstory to projekt zainaugurowany w marcu 2023 roku. Telewizja HISTORY Channel chce opowiadać historie inspirujących Polek, o których do tej pory nie mówiło się wystarczająco dużo. Wśród bohaterek akcji są wybitne sportowczynie i artystki, odważne żołnierki, które udając mężczyzn, ruszały na front, a także niezłomne dziennikarki i reportażystki, które walczyły o równość.
W ramach Herstory zaplanowany jest cały wachlarz aktywności, m.in. scenariusze lekcji dla szkół i konkurs dla studentów i studentek szkół wyższych. Podobnie jak podczas pierwszej edycji, finałem będzie aukcja charytatywna organizowana we współpracy z Domem Aukcyjnym DESA Unicum. Pod młotek trafią dzieła sztuki poświęcone bohaterkom Herstory i stworzone przez polskie artystki. Zebrane środki zostaną przekazane na budowę pierwszego w Polsce Muzeum Historii Kobiet. Podczas pierwszej edycji projektu udało się zebrać 110 tys. zł!