1 października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób Starszych. To dobra okazja, aby przypomnieć sobie, że starość czeka każdego z nas i warto się do niej dobrze przygotować.
Starość jest naturalnie wpisana w życie człowieka. Przez długi czas była spychana na margines, chowano ją pod dywan, tak jakby można było o niej zapomnieć. Tymczasem już prawie 25% Polaków to osoby w wieku 60+, a proces starzenia się społeczeństwa postępuje. Według prognoz GUS w 2050 r. będą stanowiły już około 40% ogółu ludności Polski.
Jak wygląda starość współczesnych Polaków i Polek? Towarzyszą jej różne bolączki, ale najdotkliwszą z nich jest samotność. Według badania Stowarzyszenia mali bracia Ubogich¹ z 2023 r. co czwarta osoba starsza w wieku 80+ zmaga się z samotnością. Mówi o tym pani Hanna, 83 lata – Mam coraz większą trudność, żeby nawiązać z kimś kontakt. Nawet w tym, żeby zadzwonić do kogoś, czy nie przeszkodzę? Z kolei pani Alicja, lat 82, dodaje: – U mnie radio musi grać, żebym czuła, że coś się dzieje wokół mnie, cisza mnie zasmuca, przypomina o byciu samej. – Tracisz przyjaciół, tracisz wszystko – kwituje pan Krzysztof, 71 lat.
– Ze strat – wyjaśnia Izabela Cymer, psychoterapeutka i gerontolożka. – Choć osoby starsze to grupa bardzo zróżnicowana wiekowo, zdrowotnie, społecznie i ekonomicznie, to można zauważyć wspólne tło wielu problemów, przyczynowo związanych ze specyfiką tego okresu życia. Jest nim ciągłość strat biologicznych i społecznych: z wiekiem traci się bliskich, zdrowie, sprawność i sprawczość, role społeczne, status, pojawia się brak celów i poczucie pustki. A wraz z nimi rośnie poczucie osamotnienia. Zwłaszcza, jeśli z powodu ograniczeń ruchowych czy innych utrudnień starsza osoba nie wychodzi z domu i jest zmuszona przebywać wśród czterech ścian – wyjaśnia Izabela Cymer.
Starości nie można powstrzymać, ale czy można się do niej przygotować? – Jak najbardziej, ale na pewno nie do wszystkich jej aspektów – wyjaśnia Izabela Cymer. – Naszych kolei losów nie przewidzimy, ilości i wartości start również. Natomiast dobra jakość życia w starości to samodzielność oraz kontakty z innymi osobami. Zatem, oprócz budowania kondycji fizycznej i intelektualnej, powinniśmy zadbać o podtrzymywanie relacji i tworzenie wzajemnej „sieci wsparcia”, ponieważ ten ostatni etap życia, nie stwarza dobrych warunków ani do rozpoczynania nowych przedsięwzięć, ani do nadrobienia strat – mówi gerontolożka.
Gdy bliscy umierają, dzieci wyjadą, a nie ma w otoczeniu innych ludzi, wkrada się samotność. Wtedy dosłownie kwestią życia jest obecność kogoś, kto ma czas, obdarzy uwagą, dla kogo chce się jeszcze żyć. Pogłębiający się w Polsce problem samotności starszych osób stanowi wyzwanie naszych czasów. – Jeśli dzisiaj nie wypracujemy długofalowych rozwiązań takich jak wolontariat towarzyszący, to w perspektywie kilkudziesięciu lat może okazać się, że mamy do czynienia z epidemią ludzi bez relacji – mówi Joanna Mielczarek, dyrektorka Stowarzyszenia mali bracia Ubogich, które od 20 lat wspiera seniorów walce z samotnością. Wiemy, że najlepszym lekarstwem na samotność jest obecność drugiego człowieka – tłumaczy Joanna Mielczarek. – Właśnie temu służy nasz Program „Obecność”. Regularnie odwiedzamy seniorów w domach, zachęcamy do aktywności i tworzymy bliskie, nawet międzypokoleniowe, relacje oparte na zaufaniu i przyjaźni, często na długie lata. Obecnie mamy pod skrzydłami niemal siedemset starszych osób w 12 miastach Polski.
Wśród wolontariuszy programu „Obecność” jest dużo ludzi młodych. Dzięki temu rodzi się międzypokoleniowa wymiana doświadczeń, z której korzystają obie strony. Kinga Nawój, 20-letnia wolontariuszka Stowarzyszenia mali bracia Ubogich, od roku towarzysząca 80-letniej seniorce opowiada, że po roku wspierania pani Ewy, jest bardziej świadoma tego, z czym wiąże się przyszłość. – Co trzeba zrobić, by zadbać o dobrą starość? – Dbać o swoją kondycję fizyczną, sprawność ciała. Trzeba cieszyć się tym, co mamy, pielęgnować kontakty – podkreśla Kinga Nawój.
Z kolei seniorzy radzą młodym, aby by potrafili żyć bez żalu do świata i do innych, bez złości i nieprzyjaźni, by w czasach szybkiego tempa życia pamiętali o pielęgnowaniu relacji z rodziną i ze znajomymi. Seniorzy apelują również o wykorzystanie ich potencjału: doświadczenia i mądrości życiowej.
Działania Programu „Obecność” Stowarzyszenia braci Ubogich leczącego seniorów z samotności, może wspomóc każdy – szczegóły na stronie www.obecnoscpomaga.pl.
¹ Raport „Samotność wśród osób 80+”, Pollster dla Stowarzyszenia mali bracia Ubogich, marzec 2023.
Przy opracowaniu artykułu korzystałam z materiałów prasowych Stowarzyszenia małych braci Ubogich.