„Zamiast czytać trzy powieści w tygodniu, moi studenci mają problem z przeczytaniem jednej” – poskarżył się profesor literatury angielskiej z Oxfordu, Sir Johnatan Bate. Skoro nawet osobom studiującym literaturę trudno jest przyswajać tradycyjne książki, problem jest poważny i narastający. Przyczyną jest oczywiście nasze uzależnienie od telefonu. Brytyjski dziennik „The Guardian” postanowił zapytać ekspertów o skuteczne triki na odzwyczajenie się od bezmyślnego scrollowania i zastąpienie tego szkodliwego nawyku wartościową lekturą.
Za każdym razem, gdy bierzesz do ręki telefon, wielkie technokorporacje zaczynają bój o twoją uwagę. Nasz czas to najcenniejsza waluta, która gwarantuje strumień reklamodawców i gigantyczne zyski. Im dłużej twórcy aplikacji uda się przykuć cię do ekranu, tym więcej zarobi.
A co my, konsumenci TikToka, Instagrama i Facebooka, zyskamy w zamian? Bardziej zasadne jest pytanie, co stracimy: cenne godziny życia, których już nie odzyskamy, a także naszą zdolność skupienia. Według badań w ostatnich 20 latach nasz „attention span” (zakres uwagi) skurczył się z 2,5 minuty w 2004 roku do… 47 sekund. Dr Gloria Mark, psycholożka zajmująca się wpływem nowoczesnych technologii na zdrowie ludzi, przekonuje, że jest to zjawisko szkodliwe, ponieważ podnosi poziom stresu, wydłuża czas potrzebny na wykonywanie ważnych zadań i utrudnia nam doprowadzanie ich do końca. Przede wszystkim zaś zniechęca nas do wykonywania jednostajnych czynności, które wymagają skupienia i pełnego zaangażowania – takich jak czytanie książek.
Jak ograniczyć przymus scrollowania i nauczyć się czerpać przyjemność z tradycyjnej lektury? Eksperci mają na to 6 sposobów.
– Jeśli chcesz skupić się nad książką, zostaw telefon daleko od siebie – radzi Tanya Goodin, specjalistka od technologicznego detoksu i autorka książki „My Brain Has Too Many Tabs Open” (w wolnym tłumaczeniu: „Mój mózg ma za dużo otwartych zakładek”).
– To oznacza pozostawienie smartfona poza zasięgiem wzroku, najlepiej w drugim pokoju – tłumaczy Goodin. – W badaniach udowodniono, że dopiero gdy telefon jest w innym pomieszczeniu, odzyskujemy zdolność pełnego skupienia.
Damian Barr, prowadzący program BBC „The Big Scottish Book Club”, zachęca z kolei do tego, by zawsze mieć przy sobie papierowy egzemplarz książki.
– Jeśli nie mam przy sobie nic fizycznego do czytania, nie mogę się do tego zmusić. Książki zawsze przegrywają w starciu z social mediami na moim telefonie, więc muszę mieć do czytania prawdziwy papier – tłumaczy prezenter.
Sposób ten poleca też swoim studentom Lara Feigel, profesorka literatury angielskiej w King’s College London. Gdy jej uczniowie mają problem z przyswojeniem listy lektur w krótkim czasie, zachęca ich do tego, aby zamiast czytać publikacje online, zaopatrywali się w fizyczne kopie. Gdy czytamy na ekranie, częściej ulegamy pokusie sprawdzania powiadomień i zaglądania do social mediów.
Daisy Buchanan, prowadząca podcast „You’re Booked”, przypomina, że czytanie to nie sprint, lecz maraton. Nie musisz ścigać się z czasem i narzucać sobie nierealne cele, które wywołują tylko presję. To, w jakim tempie czytasz, nie ma żadnego znaczenia – ważne, że potrafisz oderwać się od telefonu i skupić na książce, choćbyś robił(a) to tylko 15 minut dziennie. Ekspertka radzi, aby na początek stawiać sobie małe cele – na przykład wspomniany kwadrans lub 10 stron książki dziennie.
Każdy ma swój idealny moment w ciągu dnia, w którym najłatwiej mu się skupić. Niektórzy lubią czytać wieczorem w ramach relaksu po ciężkim dniu. Dla Daisy Buchanan najlepszy czas na lekturę to poranek.
– Kiedy się budzę, mój mózg wręcz płonie od natłoku myśli i niepokoju. Jeśli jednak podejmę wysiłek i zamiast po telefon sięgnę najpierw po książkę, jej lektura dostarcza mojemu umysłowi potrzebnych mu informacji, uspokaja go i daje coś, na czym może się skupić.
W przypadku zabieganych osób dobrym pomysłem jest czytanie w trakcie drogi do pracy (jeśli podróżujemy transportem publicznym). W ten sposób mądrze wykorzystujemy czas, który w innym przypadku uznalibyśmy za zmarnowany.
Czytaj także: Najbardziej wciągające książki ostatnich lat – ranking
Osoby, które chcą na nowo wrócić do czytania, często podchodzą do tego z nadmierną ambicją. Zaopatrują się w listę największych arcydzieł literatury światowej i wymagających powieści nagrodzonych nagrodą Nobla. Ale jak zaznacza Daisy Buchanan, taka strategia może szybko ostudzić nasz zapał. Niektóre lektury, choć docenione przez krytyków, to zbyt wysoka poprzeczka dla początkującego czytelnika, nieprzyzwyczajonego do pochłaniania kilkudziesięciu czy kilkuset stron dziennie. Podcasterka zachęca do tego, by zacząć od książek, których czytanie sprawia nam przyjemność – a nie jest obowiązkiem. To mogą być nawet mało wymagająca literatura popularna, poradniki albo lektury, które uwielbialiśmy czytać jako dzieci. Ważne, by na nowo rozkochać się w czytaniu, a możemy tego dokonać tylko wtedy, gdy będziemy odczuwać prawdziwą radość z obcowania z tekstem.
Sprawdź także: Poruszą do głębi i pozostawią ślad w sercu. Oto książki „wyciskacze łez”
Pośrednim sposobem na przestawienie się z konsumowania treści cyfrowych na słowo pisane jest słuchanie audiobooków. W ten sposób możemy mniej boleśnie wydłużać nasz czas skupienia i przyzwyczajać się do lektury dłuższych opowieści. To metoda idealna dla osób, które przywykły do multitaskingu i trudno im poświęcać sto procent uwagi tylko jednej czynności. Podczas słuchania audiobooka możemy na przykład wyprowadzać psa na spacer czy sprzątać mieszkanie. Gdy czytanie książek w ten sposób wejdzie nam w nawyk, powrót do tradycyjnej, papierowej lektury będzie łatwiejszy.
Artykuł opracowany na podstawie: Sarah Phillips, „How to put your phone down and get back into habit of reading books”, theguardian.com [dostęp: 13.03.2025].