Seria zamachów 11 września 2001 wstrząsnęła światem zachodnim. Do dyskusji „co dalej” włączyli się także intelektualiści.
Jako jedna z pierwszych głośno przemówiła wybitna włoska dziennikarka, Oriana Fallaci. W radykalnym eseju odrzucała możliwość dialog ze światem arabskim i krytykowała europejską „politykę wielokulturowości". W rozszerzonej wersji esej ukazał się potem w tomie „Wściekłość i duma".
Tekst Fallaci wywołał liczne reakcje. Polemizował z nim m.in. Tiziano Terzani, również bardzo znany i uznany publicysta, również Włoch z Florencji. Terzani był znawcą Azji, wiele czasu spędził tam jako korespondent prasy europejskiej ( Der Spiegel, Corriere della Sera). Po 11 września po raz kolejny wyruszył na Wschód. Obserwacje z kilkumiesięcznej podróży zawarł w siedmiu listach, które w całości ukazały się dopiero w wydaniu książkowym.
Pierwszy list jest bezpośrednią odpowiedzią na tekst Oriany. Autor zdecydowanie oponuje przeciwko jej postawie. Uważa, że tylko dialog i jeszcze większe otwarcie na cywilizację islamską pozwolą uniknąć globalnego konfliktu. Z każdym tygodniem podróży reporter coraz wyraźniej widzi, że groźby USA nie przerażają islamistów, lecz tylko ich konsolidują, a dotychczasowe lokalne spory i problemy maleją w obliczu wspólnego wroga. Radykalizują się nawet ci, którzy wcześniej wysyłali dzieci do amerykańskich szkół.
Oponenci pozostali przy swoim zdaniu. Oriana Fallaci przed śmiercią w 2006 r. wydała trzy tytuły, w których podtrzymała tezy postawione tuż po zniszczeniu World Trade Center. Tiziano Terzani nie odwrócił się od Wschodu. Powrócił do Azji i tę ostatnią wyprawę utrwalił w książce „Nic nie zdarza się przypadkiem”. Umarł w 2004 r. Spór dwóch wielkich osobowości pozostaje nierozstrzygnięty.
„Listy” to bardzo cenny dokument nastrojów sprzed lat, ale też głos w ciągle żywej dyskusji o możliwościach porozumienia między Wschodem a Zachodem. Jesteśmy bogatsi o militarne i ekonomiczne doświadczenia dziesięciolecia, ale ten głos jest wciąż tak samo aktualny.
tłum. Joanna Wachowiak-Finlaison, Wydawnictwo WAB, 2011, s. 176