Czy wiecie, że jesteśmy w stanie kontrolować 80% procesów biologicznych odpowiadających za starzenie się, a do 80. roku życia geny tylko w 30% odpowiadają za to, jak długo żyjemy? To oznacza, że uzbrojeni w odpowiednią wiedzę, mamy duże pole do działania, aby nie tylko cieszyć się dobrym zdrowiem, ale żyć lepiej i przybliżyć się do długowieczności. Profesor Rose Anne Kenny, specjalistka od procesów starzenia się w książce „Jak oszukać swój wiek” podpowiada, co robić, aby dłużej zachować młodość i udowadnia, że człowiek ma tyle lat, na ile się czuje.
Fragment książki „Jak oszukać swój wiek”, Rose Anne Kenny, wyd. Wielka Litera
Na skutek tysięcy lat ewolucji ludzkie ciało jest zbudowane tak, aby przyjąć jak najwięcej pokarmu, dopóki jest on dostępny. W dawnych czasach ludzie polowali lub zbierali owoce. W krótkim okresie jedzenia mieli bez ograniczeń, na przykład po zabiciu zwierzęcia, ale potem przez dłuższy czas głodowali. Ponieważ ludzie padali ofiarą większych zwierząt, aktywnie szukali jedzenia za dnia, aby w nocy znaleźć schronienie i wypocząć – podjadanie o północy nie wchodziło w grę!
Zanim w naszych społeczeństwach pojawiła się energia elektryczna, ludzie zaczynali dzień o świcie, pracowali – zwykle fizycznie – do wieczora, a potem kładli się spać wraz z zachodem słońca. Aktywność człowieka była zsynchronizowana z dniem i nocą. Pozwoliło to naturalnie kontrolować nadmierną konsumpcję. Dziś pracujemy, bawimy się i komunikujemy zarówno w dzień, jak i w nocy. To niekorzystnie wpływa na zegary biologiczne, które ewoluowały tak, aby działać w oparciu o cykl snu i czuwania, zależnie od aktywności w ciągu dnia, umiarkowanego jedzenia i pory nocnego odpoczynku. Sądzimy jednak, że podjadanie słodyczy i cukru jest atrakcyjne, ponieważ to część naszej ewolucji.
Wysokokaloryczna żywność uwalnia dopaminę w ośrodkach przyjemności w mózgu. Te ośrodki przyjemności są połączone szlakami regulującymi zegary biologiczne i rytmy fizjologiczne. Zakłócenie szlaków poprzez spożywanie wysokokalorycznych pokarmów, takich jak masło orzechowe i kanapki z dżemem, pomiędzy posiłkami lub w godzinach odpoczynku powoduje, że nadmiar kalorii znacznie łatwiej się odkłada w postaci tłuszczu, niż gdyby taka sama liczba kalorii została spożyta w czasie przeznaczonym na jedzenie.
Konsekwencją tego jest otyłość i związane z nią choroby, takie jak cukrzyca i choroby serca. W miarę jak się starzejemy, nasze wzorce snu stają się coraz bardziej zaburzone, co może zwiększyć ryzyko, że niektórzy z nas udadzą się wieczorem do kuchni, aby zrekompensować to sobie szybką przekąską. Przyspieszy to jednak przyrost masy ciała i negatywnie wpłynie na sen. Dlatego, o ile to możliwe, powinno się spożywać pokarm w ciągu dnia, w 8-godzinnym oknie żywieniowym.
Co to ma wspólnego ze starzeniem się? Sposób konsumpcji, jakość pokarmów, geny oraz szlaki metaboliczne i produkcja energii komórkowej są najważniejszymi czynnikami kontrolującymi starzenie się naszych komórek. Jemy, żeby mieć energię. Jedzenie wytwarza energię. Prędkość, z jaką ciało zużywa tę energię, określa się mianem tempa metabolizmu, który jest serią procesów chemicznych zachodzących w każdej komórce. Kalorie, które spożywamy, są przekształcane w paliwo utrzymujące nas przy życiu.
Istnieją trzy główne sposoby użytkowania energii przez nasze ciała. Podstawowa przemiana materii oznacza energię zużywaną na podstawowe funkcje naszego organizmu w stanie spoczynku. Następna jest energia zużywana do rozkładu żywności, a na końcu energia wykorzystywana podczas aktywności fizycznej.
Niedocenianym faktem dotyczącym ciała jest to, że na przemianę materii w stanie spoczynku zużywana jest ogromna część wszystkich kalorii, których dostarczamy organizmowi na co dzień. Z kolei aktywność fizyczna odpowiada za niewielką część naszego całkowitego wydatku energetycznego – od 10 do 30 procent (chyba że ktoś uprawia sport profesjonalnie lub jego praca wymaga dużego wysiłku fizycznego). Na trawienie żywności zużywane jest około 10 procent dostarczanej energii.
Dwie osoby o tej samej masie i budowie ciała mogą mieć różne tempo metabolizmu. Wszyscy mamy przyjaciół, którzy pasują do jednego z następujących typów: albo jedzą ogromne posiłki i nie tyją, albo muszą skrupulatnie liczyć kalorie, aby tycia uniknąć. Chociaż nie do końca rozumiemy mechanizm, który kontroluje metabolizm poszczególnych osób, wiemy, że ilość beztłuszczowej masy mięśniowej i tkanki tłuszczowej w organizmie, nasz wiek i nasze geny mają wpływ na metabolizm. Beztłuszczowa masa mięśniowa i ilość tkanki tłuszczowej mogą ulegać zmianom, ale inne czynniki są oczywiście niezmienne.
Metabolizm zwalnia wraz z wiekiem. To spowolnienie zaczyna się wcześnie – w wieku 18 lat – i trwa przez całe życie, dlatego mając 60 lat, spalamy znacznie mniej kalorii w spoczynku niż w wieku lat 20. W rezultacie łatwiej przybieramy na wadze, a dodatkowo często rozwija się u nas nowe zaburzenie, zwane zespołem metabolicznym. Jest to grupa obejmująca podwyższone ciśnienie krwi, zbyt wysoki poziom cukru we krwi, nadmierną ilość tkanki tłuszczowej w talii i zbyt duże stężenie cholesterolu lub trójglicerydów. W przypadku zespołu metabolicznego jesteśmy bardziej narażeni na przewlekłe problemy zdrowotne, w tym choroby serca, udar i cukrzycę. Znów pozostaje niejasne, jak to wszystko działa i dlaczego te problemy u niektórych osób występują łącznie (szacunkowo u 30 procent ludzi powyżej 60. roku życia – wykazały to nasze oraz inne badania) oraz dlaczego niektórzy ludzie są bardziej narażeni na ten zespół niż inni.
To, dlaczego nasze zapotrzebowanie na energię spada wraz z wiekiem, nawet jeśli nie zmieniamy niczego w stylu życia, również jest tajemnicą. Podstawowe tempo przemiany materii – liczbę kalorii wymaganych do funkcjonowania organizmu w spoczynku – oblicza się poprzez wpisanie wzrostu, masy ciała, wieku i płci do formularza online, który za pomocą algorytmu dokona obliczeń na podstawie danych statystycznych. Chociaż istnieją pewne produkty spożywcze, takie jak kawa, chili i inne przyprawy, które nieznacznie mogą zwiększyć tempo podstawowej przemiany materii, zmiana taka jest znikoma i krótkotrwała i nigdy nie będzie miała wpływu na obwód talii. Jednak zbudowanie większej masy mięśniowej może być – choć w niewielkim stopniu – bardziej pomocne. Im więcej mięśni i im mniej tłuszczu, tym wyższe tempo metabolizmu. Jeśli twój wiek metaboliczny – obliczony poprzez porównanie poziomu podstawowego tempa przemiany materii do średniej dla twojej chronologicznej grupy wiekowej – jest wyższy niż twój rzeczywisty wiek, to znak, że musisz poprawić swój metabolizm.
materiały prasowe