Czosnek jadalny obok cebuli, pora, szczypiorku oraz innych warzyw cebulowych należy do rodzaju allium. Historia wykorzystania czosnku sięga kilku tysięcy lat. Przypisywano mu magiczną moc, chroniącą przed urokami, wampirami i złymi mocami. W pewnym okresie używano go również jako środka płatniczego. W niektórych kulturach uznawany był za afrodyzjak.
Również medycyna poznała się na jego właściwościach – w medycynie ludowej używany przy leczeniu ran, ukąszeniach owadów, bólach zębów oraz chorobach skórnych. W zasadzie każda apteczka dawnego medyka zawierała czosnek. Roztarty czosnek wykorzystywano w przypadku trudno gojących się ran i oparzeń, posiekany natomiast dodawano do mleka i w ten sposób leczono przeziębienia, zmniejszano gorączkę oraz różne dolegliwości układu pokarmowego.
Współcześnie wykorzystuje się jego często właściwości bakteriobójcze, chociaż warto pamiętać, że czosnek ma dużą wartość odżywczą. Badania wykazały, że w główkach czosnku znajdują się niemal wszystkie witaminy, mikro- oraz makroelementy.
Czosnek jadalny ma charakterystyczną główkę, która składa się z różnej liczby pojedynczych cebulek, tzw. ząbków, zrośniętych piętkami, a całość jest okryta wspólnymi suchymi łuskami i nazywana jest główką. Barwa łusek może być biała, fioletowa, purpurowa, różowa. Masa główki zazwyczaj nie przekracza kilkudziesięciu gramów.
Właściwości odżywcze i lecznicze
We współczesnej medycynie docenia się jego skuteczność, która wynika nie tylko z obecności witamin, ale allicyny, trójsiarczku dwuallilu, substancji o silnym działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybicznym oraz przeciwwirusowym. Z tego względu kanapka z dodatkiem posiekanego „ząbka” czosnku może działać tak skutecznie jak nie jeden antybiotyk.
Polecany jest w stanach przeziębieniowych, infekcji górnych dróg oddechowych, a także w łagodzeniu objawów grypy. Ta niezwykła moc dezynfekująca czosnku sprawia, że wykorzystywany jest też wtedy, gdy zachodzi konieczność udrożnienia nosa i złagodzenia kaszlu. Potrzeba naprawdę niewiele, bo wystarczy jeden ząbek czosnku dziennie, by znacznie wzmocnić siły odpornościowe własnego organizmu i w ten sposób zwiększyć swoje szanse w walce z różnego typu wirusami i bakteriami.
Zalet czosnku jest naprawdę wiele
Warto przy okazji zaznaczyć, że czosnek doskonale wzmacnia odporność. Wynika to między innymi z tego, że siarkowe związki zawarte w czosnku są w stanie niszczyć cząsteczki wielu wirusów, a substancje takie jak glikozydy, białka, witaminy (m.in. A, z grupy B, C), wapń, jod, cynk czy żelazo zwiększają właściwości obronne organizmu między innymi przez regulowanie reakcji komórek układu immunologicznego.
Układ pokarmowy - z powodu tego, że w swojej diecie uwzględnisz spożywanie czosnku - odniesie korzyść. Otóż to niepozorne warzywo jest w stanie przyspieszać trawienie, dzięki temu uniemożliwia zatrzymywanie (a tym samym i fermentację) resztek pokarmowych w jelitach, przeciwdziała wzdęciom i zaparciom.
Również układ krwionośny z pewnością będzie zadowolony, jeżeli w Twoim menu zagości czosnek, bowiem substancje zawarte w czosnku łagodnie obniżają ciśnienie krwi, a także poprawiają wydolność naczyń wieńcowych, zapobiegają miażdżycy, regulują poziom cholesterolu LDL – tzw. złego cholesterolu.
Czosnek przeciwdziała również zlepianiu płytek krwi, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko wystąpienia zakrzepów naczyniowych i wzrasta ochrona przed udarem mózgu czy zawałem serca.
Jak spożywać?
W kuchni czosnek ceniony jest ze względu na przyjemny, charakterystyczny aromat, który nadaje różnym potrawom. Dodawany jest do zup, sałatek, mięs, sosów, stosowany jest w kuchniach całego świata. Można również próbować „przemycać” czosnek w różnego typu potrawach, stosując go jako przyprawę, szczególnie do potraw wzdymających i ciężkostrawnych (tłuste mięso, groch, fasola).
Około 80 gatunków czosnku uważa się za ozdobne i wykorzystuje w celach dekoracyjnych. Należy przy okazji podkreślić, że uprawa czosnku nie jest trudna. Można go sadzić w ogrodach, na rabatach, na skalnikach, nielicznie pod drzewami. Przeznaczyć go można również do zagospodarowywania i ozdoby terenów zieleni.
Jedną z cech czosnku jest to, że podczas długiego gotowania traci swój charakterystyczny zapach. Z tego powodu wielbiciele smaku i aromatu czosnkowego powinni pamiętać, by dodawać go do potraw dopiero pod koniec gotowania. Unikać należy jednak zbyt mocnego zrumienienia lub długiego smażenia czosnku, w takich przypadkach czosnek gorzknieje.
Ten charakterystyczny zapach...
Ale nie ma co ukrywać, czosnek – jeżeli jest spożywany na surowo – ma niezwykle charakterystyczny zapach i ostry, palący często język smak. Cecha ta wynika ze związków siarki obecnych w każdym czosnkowym „ząbku”. Nie każdy musi być amatorem charakterystycznego smaku i aromatu czosnku, nie oznacza to jednak, że musi zrezygnować z jego konsumpcji. Otóż w aptekach istnieje wiele preparatów zawierających wyciąg lub macerat z czosnku w postaci tabletek, granulek czy kapsułek. Wiele z nich zawiera jako dodatki inne naturalne składniki, np. ziołowe wyciągi, które wspomagają lecznicze działanie czosnku. Tego typu preparaty zachowują też wszystkie wartości odżywcze zawarte w czosnku, dzięki czemu nie należy mieć obaw, że będą słabsze w swoim działaniu. Istotne jest również to, że dostępne są najczęściej w postaci kapsułek, których powłoka rozpuszcza się dopiero w jelitach, dzięki czemu możliwe jest uniknięcie wydobywanie się w jamy ustnej specyficznego czosnkowego zapachu.
Czosnek potrafi naprawdę bardzo wiele. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek dolegliwości warto rozważyć, czy przypadkiem skutecznym antidotum nie okaże się być właśnie niepozorny czosnek. Czy przypadkiem nie warto każdego dnia „przekąsić coś na ząb", chociażby… mały ząbek czosnku.
Artykuł przygotowany przez ekspertów portalu