Rozbijał wiersze na atomy, bawił się formą i nigdy nie zatracił zachwytu nad kruchością życia. 130 lat temu na świat przyszedł Edward Estlin Cummings (znany jako E. E. Cummings) - poeta eksperymentalny i jeden z głównych przedstawicieli nowojorskiej awangardy literackiej połowy XX wieku. Jakimi słowami urzekał najbardziej?
E. E. Cummings przyszedł na świat 14 października 1894 r. w Cambridge w amerykańskim stanie Massachusetts. Jego rodzina była inteligencka - ojciec był profesorem socjologii, a matka poetką, która od razu dostrzegła u syna literacki talent. Gdy dorósł, młody Cummings uczęszczał na Uniwersytet Harvardu, gdzie studiował literaturę klasyczną i angielską. Tam rozwijał swoje zainteresowanie sztuką awangardową, modernizmem i eksperymentalnymi formami literackimi. Już wtedy zaczął łamać tradycyjne zasady poezji, eksperymentując z interpunkcją, typografią i gramatyką.
Podczas I wojny światowej zaciągnął się do armii, w której służył jako kierowca ambulansu. To właśnie tam zderzył się z bezsensem wojny i kruchością życia, których echa miały już zawsze pobrzmiewać w jego poezji.
Po powrocie z frontu zamieszkał w Nowym Yorku i tam zadebiutował w wieku 29 lat tomikiem wierszy „Tulips and Chimneys”. Zaprezentował w nim swoją nowatorską poezję - pełną nietypowych układów strof, niekonwencjonalnej interpunkcji i zabawy formą. Bez końca bawił się składnią, ortografią, interpunkcją. Jego wiersze są pełne liryki, zachwytu nad naturą oraz refleksji nad istotą miłości. Tworzył poezję i wydawał eseje aż do śmierci na wylew krwi do mózgu we wrześniu 1962 r.
W Polsce poeta nie jest tak znany jak inni przedstawiciele nowojorskiej awangardy, jak Ezra Pound, Marianne Moore czy T.S Elliot. Jest jednak oczywiście obecny w dyskursie literackim, a jego utwory przekładały najlepsze polskie pióra - Julia Hartwig, Stanisław Barańczak czy Czesław Miłosz, co nie było łatwym zadaniem z uwagi na zabiegi artystyczne w wierszach.
noszę twe serce z sobą (noszę je w moim
sercu) nigdy się z nim nie rozstaję (gdzie idę
ty idziesz ze mną; cokolwiek robię samotnie
jest twoim dziełem, Kochanie)
E. E. Cummings, *** [noszę twe serce z sobą]
więc kocham cię kochasz mnie
chwyć mnie za rękę
jest w książkach coś szczelniej niż książka zamknięte
coś w nas jest wspanialsze niż pojąć się da
Edward Estlin Cummings, Liryki najpiękniejsze
Lubię swe ciało, kiedy jest przy twoim
ciele. Robi się z niego rzecz zupełnie nowa.
Każdy nerw, każdy mięsień dwoi się i troi.
Lubię twe ciało. Lubię to, co robi,
lubię jego sposoby. Lubię pod twą skórą
wyczuć palcami kości i kręgosłup drobny,
i czuć, jak drży ta cała jędrna gładkość, którą
wciąż od nowa całować, całować, całować
E. E. Cummings, „*** [Lubię swe ciało]”
miłość jest gęstsza niż zapomnieć
przejrzystsza niż pamiętać
rzadsza niż fale są wzburzone
częstsza niż ponieść klęskę
Edward Estlin Cummings, „*** [miłość jest gęstsza niż zapomnieć]”
słuchaj: jest śliczny,
piekielnie dobry wszechświat tuż obok; chodź z nami
E.E.Cummings, Tomik 1x1, (tłum. Stanisław Barańczak)
Nie płacz
– najlepsze drgnienie mojego mózgu to mniej niż
trzepot twoich rzęs który mówi
że jesteśmy dla siebie: więc
śmiej się pochylona w moich ramionach
bo życie nie jest akapitem
A śmierć jak sądzę nie jest nawiasem
E. E. Cummings, „*** [ponieważ uczucie...]”
Twe naljżejsze spojrzenie z łatwością mnie odemknie
choć zamknąłem się w siebie jak w pięść
Ty mnie zawsze płatek po płatku otwierasz jak wiosna
która (zręcznie i tajemniczo) otwiera różę pierwszą
E. E. Cummings, „gdzieś, gdzie jeszcze nigdy nie byłem, na szczeście poza”
mieć szczęście znaczy znajdować
Dziury tam gdzie
nie ma kieszeni mieć
szczęście to wydawać
się wesołym a nie
wydawać pieniędzy mieć szczęście to
Oddychać
Edward Estlin Cummings, „mieć szczęście znaczy znajdować”