W dobie wszechobecnego selfie próba zmierzenia się ze stworzeniem autoportretu w prawdziwym tego słowa znaczeniu może być ciekawym wyzwaniem. Z takim zadaniem zmierzyło się dwadzieścioro polskich artystów i artystek, przyjmując zaproszenie Muzeum Narodowego w Warszawie. Efekt ich pracy można od dziś oglądać na wystawie „Autoportrety”.
Na wystawie „Autoportrety” w Muzeum Narodowym w Warszawie zobaczymy poczet współczesnych artystów polskich. Nie spodziewajcie się jednak tradycyjnych płócien, jakie znamy z historii sztuki. Zaproszeni do projektu artyści i artystki przełamują konwenanse, prowadząc grę z własnym wizerunkiem, który staje się pretekstem do psychologicznej wiwisekcji.
Rąbka tajemnicy o sobie uchylili dzięki temu najważniejsi polscy artyści: Paweł Althamer, Mirosław Bałka, Agnieszka Brzeżańska, Rafał Bujnowski, Barbara Falender, Izabella Gustowska, Zuzanna Janin, Łukasz Korolkiewicz, Katarzyna Krakowiak-Bałka, Zbigniew Libera, Rafał Milach, Jarosław Modzelewski, Agnieszka Polska, Katarzyna Przezwańska, Karol Radziszewski, Joanna Rajkowska, Wilhelm Sasnal, Jadwiga Sawicka, Aleksandra Waliszewska i Artur Żmijewski.
Łukasz Korolkiewicz, „Kuglarz”, 2021 (Fot. Jakub Płoszaj/Muzeum Narodowe w Warszawie)
W swoich pracach udowodnili, że autoportret można stworzyć np. odgłosami codzienności lub przestrzenią, którą wypełnia ciało. W części prezentowanych prac widać wręcz próbę ucieczki od tradycyjnie pojmowanego autoportretu: nieobecna twarz stwarza poczucie uniwersalności wizerunku, nakłania do uważności, zachęca do osobistej interpretacji. Oglądając te prace, sami będziemy mogli spróbować odpowiedzieć sobie na fundamentalne pytania: Kim tak naprawdę jesteśmy? Co nas określa? Jak budujemy swoją tożsamość?
Agnieszka Polska, autoportret z serii „Zegary Braudela”,
2023 (Fot. Jakub Płoszaj/Muzeum Narodowe w Warszawie)
Współcześnie rozumiany autoportret to również przedstawienie indywidualnej perspektywy wobec świata: artystki i artyści często poruszają zagadnienia społeczne. Obserwują procesy ścierania się odmiennych poglądów, postaw, prób narzucania wartości – i uczestniczą w nich. Wyrażają empatię wykluczonych i marginalizowanych, zwracają uwagę na trudności dotykające ludzi starszych i osoby z niepełnosprawnościami. Pokazują opresyjność systemów i ideologii, poświęcają uwagę ruchom zaangażowanym w ochronę klimatu. Ich dzieła stają się obszarem walki – podkreślają w ten sposób, że nawet jednostkowe działania mają wpływ na zmiany zachodzące w świecie.
Agnieszka Brzeżańska, bez tytułu (autoportret),
2022 (Fot. Jakub Płoszaj/Muzeum Narodowe w Warszawie)
Wszystkie prezentowane na wystawie prace można oglądać po raz pierwszy. Artyści i artystki, którzy biorą udział w wystawie, tworząc swoje prace, nie byli ograniczeni żadnymi warunkami wstępnymi w zakresie techniki wykonania czy sposobu (re)prezentacji; nie zostały im także narzucone wymiary ani układ kompozycyjny. Jedynym wymogiem była unikatowość.
Jadwiga Sawicka, bez tytułu, 2022 (Fot. Jakub Płoszaj/Muzeum Narodowe w Warszawie)
Twórcy wybrali zróżnicowane formy i media sztuk wizualnych, m.in.: malarstwo, rysunek, rzeźbę, fotografię, wideo, instalację i instalację dźwiękową. Dzieła reprezentują więc szerokie spektrum najnowszych nurtów sztuki, poruszają temat redefinicji roli artysty, dzieła sztuki i samej instytucji muzeum.
Izabella Gustowska, „Ja Artystka” (autoportret),
2022 (Fot. Jakub Płoszaj/Muzeum Narodowe w Warszawie
Wystawa „Autoportrety” w swoim zamyśle nawiązuje do projektu dziewiętnastowiecznego kolekcjonera Karola hr. Korwin-Milewskiego, który gromadził malarskie wizerunki popularnych w jego czasach twórców. Pod koniec XIX wieku zamówił dla siebie autoportrety i portrety popularnych wówczas malarzy. Chciał w ten sposób stworzyć kanon przedstawicieli ówczesnego świata sztuki polskiej i zachować malarskie wizerunki znanych artystów dla przyszłych pokoleń. Zgromadzona przez niego kolekcja trafiła do Muzeum Narodowego w Warszawie. Po ponad 100 latach muzeum razem ze Stowarzyszeniem „Przyjaciele MNW” nawiązało do tej tradycji, organizując wystawę, która udowadnia ponadczasowość tematyki autoportretu.
Wystawa „Autoportrety, Muzeum Narodowe w Warszawie, 21 marca – 20 lipca 2025 r.