Decyzja zapadła – rozwodzicie się. Jak o tym rozmawiać z dzieckiem? Jak je wspierać? Jak zrobić mu możliwie najmniejszą krzywdę?
Przez wiele lat mówiło się o tym, jak destrukcyjne skutki dla psychiki dziecka wywołuje rozwód. Były to czasy, gdy jako społeczeństwo stosowaliśmy tę metodę, by odstraszyć ludzi od rozwodu. Dla dobra dziecka i w obawie przed destrukcyjną traumą psychiczną wiele rodzin przeżyło kryzys i nie zdecydowało się na roz-stanie. Dziś, gdy dorosły dwa pokolenia dzieci z rozbitych rodzin, wiemy już, że sam rozwód nie przynosi tak wielkich strat w psychice dziecka jak to, co w tej sytuacji potrafią zrobić swoim pociechom rodzice. Pierwsza pomoc dla dziecka, gdy musicie się rozstać, to nieobarczanie go nadmiernie tą sytuacją.
Rozwód, zwłaszcza dla matki, jest bardzo obciążający. Obarczasz się winą za to, że nie stworzysz swojemu dziecku pełnej rodziny. To prawda. Nie stworzysz, ale najgorsze, co możesz zrobić, to dla wynagrodzenia „krzywdy” zrobić mu inną, znacznie gorszą – nadmiernie je wspierać.
Dzieci podczas rozwodu często zachowują się nieznośnie. Uważamy, że to dlatego, że są rozbite emocjonal-nie, sfrustrowane, odebrano im poczucie bezpieczeństwa, muszą więc odreagować gniew i poczucie winy. Na pewno tak, ale inną ważną przyczyną jest nadmierne nimi zainteresowanie. Dorośli „wiszą” na swoich dzie-ciach, bo one im zostały. To nie dziecko, ale dorosły ma ogromną potrzebę nieustannego bycia blisko, rozmów, zwierzania się, zapewniania, że bardzo dziecko kocha. Dzieci są przeciążane potrzebami emocjonalnymi dorosłych; natychmiast orientują się, że teraz nagle wszystko im wolno, mogą zażyczyć sobie czego tylko chcą i zachowywać się jak im się podoba. Zachowania pozytywne, które mają z założenia neutralizować skutki rozwodu, często przynoszą znacznie gorsze konsekwencje – podczas rozwodu dziecko uczy się czerpać z tej sytuacji rozmaite korzyści. Dlatego najważniejsze, co możesz zrobić dla swojego dziecka, to nie demonizować skutków rozwodu.
Po pierwsze, nigdy nie realizuj rad w rodzaju „musisz z nim przeprowadzić poważną rozmowę”. To tobie taka rozmowa jest potrzebna, a nie dziecku. Jeśli posadzisz kilkuletnie czy nawet nastoletnie dziecko przy stole, wyłączysz komórkę i zarezerwujesz sobie dwie godziny (albo więcej), to pokażesz mu, że stało się coś najstraszniejszego.
Zamiast prowadzić poważne rozmowy, po prostu nie okłamuj dziecka
. Odpowiadaj na pytania. Podążaj za pytaniami. Mów prawdę, ale zwyczajnie – tak jak informujesz je o innych sprawach.
Nie używaj słowa „rozwód”, bo gdy je wymawiasz, twarz ci tężeje, a głos drży. Natychmiast przekażesz więc dziecku, że rozwód to coś tragicznego. Zamiast tego powiedz: tak się czasem zdarza, że tata i mama mieszkają osobno. „Tak się czasem zdarza” – to dobra, nieobciążająca dziecka poczuciem winy forma rozmowy o rozwodzie.
Konkretami. Na swoim poziomie wiekowym dziecko zawsze martwi się o swoje własne sprawy, na przykład:
- Czy to moja wina? Czy to przeze mnie?
- Gdzie ja teraz będę mieszkać?
- Czy teraz tata już mnie nie kocha?
- Kto będzie odbierał mnie z przedszkola? A jak będę chciał iść do Antka, to kto mnie zawiezie?
- Czy babcia o tym wie?
- Nastolatka zmartwi, czy teraz pogorszy się sytuacja finansowa i czy straci kontakt z drugim rodzicem.
Dziecko to odrębny człowiek z odrębnymi lękami. Nie mów mu więc, czym ma się zamartwiać, pozwól na jego własne obawy.
Czy tatuś już mnie nie kocha? Takie pytanie dziecka stwarza ci fantastyczną okazję do wylania z siebie całej frustracji. Jesteś jednak dorosła, więc jak dorosła osoba mówisz: „No, coś ty! Jasne, że cię kocha”. Błędem są łzy w oczach i deklaracja: „Kochanie, tatuś bardzo cię kocha i nigdy nie przestanie”. Twoje dziecko od razu wyczuje minorowy ton i zrozumie, że coś jest nie tak, skoro mówisz to aż tak poważnie. Dlatego o rozwodzie rozmawiajmy jak o wszystkich innych sprawach.
Traumą nie jest sam rozwód, rozejście się rodziców, tylko to, co z tą sytuacją zrobią jego rodzice, dziadkowie, ciocia i inni zaangażowani emocjonalnie w sprawę dorośli. Dlatego z wielkim dystansem czytaj rady dotyczące traktowania dziecka w tym czasie i „przeprowadzania go przez wasz rozwód”. Jesteś rozedrgana emocjonalnie i łatwo popadasz w przesadę.
Kontakt fizyczny, o którym na pewno już czytałaś, jest w tym okresie ważny, ale on też nie może być przesadny.
Dość często mamy robią projekcje swoich emocji i potrzeb, również w obszarze kontaktu fizycznego. Kontakt fizyczny tak, ale bez nadmiaru i nie w postaci pełnego smutku i rozpaczy tulenia dziecka do siebie, kołysania w ramionach przy każdej okazji. Wręcz przeciwnie – dziecko potrzebuje teraz optymizmu, radości, wygłupów, łaskotek, śpiewów i dynamicznych zabaw, żeby mieć jak odreagować gęstą atmosferę i przekonać się, że nie będziesz smutna do końca życia.
Zadbaj o zmęczenie fizyczne
– skupianie się tylko na potrzebach emocjonalnych dziecka jest wielkim błędem. Dzieci potrzebują ruchu, solidnego zmęczenia, spocenia się, wyżycia. Wbrew twoim potrzebom powinnaś zadbać, żeby twoje dziecko miało się z kim i gdzie wyszaleć. W okresie rozwodu dzieci mają problemy z zasypianiem – między innymi dlatego, że najczęściej nie bywają zmęczone.
Otwórz się na nowe możliwości
(inni ludzie, nowe zajęcia) – nie zamykaj się z dzieckiem w domu lub w kręgu twoich rodziców i znajomych, którzy są „po twojej stronie”. Daj mu odetchnąć od twojego problemu.
Zdjęcie taty postaw w jego pokoju
, będzie to jednoznaczny sygnał, że wolno mu nadal go kochać. Pamiętaj, że dziecko ma potrzebę kochania obojga rodziców. Ty mu nie wystarczysz.
Warto wspomóc się bajką terapeutyczną
– pokazać inne dzieci, które nie mieszkają z obojgiem rodziców. Taka bajka przyda się także tobie.
Jakie pokusy są surowo zabronione?
1. Zadręczanie się poczuciem winy, że rozbijając rodzinę, zniszczyłaś własnemu dziecku dzieciństwo. Nic podobnego, ale zniszczysz je, jeśli będziesz tak myśleć. Nie demonizuj skutków rozwodu.
2. Chęć kompensacji „utraty kontaktu z ojcem” za pomocą spędzania z dzieckiem całego swojego wolnego czasu. Nie zbliżaj się nadmiernie z dzieckiem, bo robisz to dla siebie, a nie dla niego.
3. Folgowanie mu we wszystkim
, żeby przestało czuć się gorsze. Ono się nie czuje gorsze. To twoje myślenie. Nie rozpieszczaj i nie spełniaj wszystkich jego zachcianek, tylko dlatego, że się rozwodzicie.