To test najprostszy z możliwych – ale mogący powiedzieć o twojej edukacji i kapitale kulturowym więcej, niż wszystkie quizy wiedzowe razem wzięte. Mierzy on to, czego nie da się tak po prostu wkuć do głowy. Jest miarą jakości twoich zainteresowań i twojej ciekawości świata. Ci, którzy w swoim życiu przeczytali sporo mądrych książek, widzieli trochę dobrych filmów czy sztuk, na pewno doskonale będą kojarzyć nazwiska słynnych ludzi występujących w tym teście. A ty? Jaki jest twój poziom kulturowego oczytania?
W czasach, gdy ChatGPT zaczyna wyręczać ludzi w każdym intelektualnym wyzwaniu, test 30 nazwisk nabiera szczególnego znaczenia. Jest prostym wskaźnikiem pomagającym określić to, co masz w głowie i czy w ciągu swojego życia karmiłeś swój umysł jakościowymi treściami, czy też łatwą w konsumpcji, sensacyjno-rozrywkową papką.
Choć jeszcze 20 lat temu było to niepojęte – dziś człowiek, który świadomie sięga po dobra kultury wysokiej i nie zalewa swojego mózgu śmieciowymi informacjami z tiktoków, należy w pewnym sensie do elity. I o ile kiedyś nawet dla przeciętnej osoby czytanie literatury było codziennością, współcześnie powoli staje się zajęciem dla wybranych, świadczącym o wysokiej samodyscyplinie i intelektualnych ambicjach.
To zresztą teza nienowa, bo już dawno temu podobne obserwacje miał Neil Postman w swoim sławnym eseju z 1985 roku „Amusing Ourselves to Death”. Analizując dwa scenariusze zniewolenia ludzkości nakreślone przez Aldona Huxleya i George’a Orwella, Postman trafnie zauważył, że to Huxley lepiej opisuje niedaleką przyszłość.
„Orwell obawiał się tych, którzy będą zakazywać książek. Huxley obawiał się, że nie będzie powodu, by książek zakazywać – bo nikt nie będzie chciał ich czytać. Orwell bał się tych, którzy pozbawią nas informacji. Huxley bał się tych, którzy dadzą nam ich tak wiele, że zostaniemy sprowadzeni do bycia biernymi i egoistycznymi. Orwell obawiał się, że prawda zostanie przed nami ukryta. Huxley obawiał się, że prawda utonie w morzu rzeczy nieistotnych”.
Tak zwane „oczytanie” jest dziś wskaźnikiem mówiącym o nas więcej, niż kiedykolwiek wcześniej. Bo choć każdą informację mamy dziś na wyciągnięcie palca stukającego po ekranie – coraz mniej z nas ma wartościowe informacje w głowie.
Sprawdź, czy należysz do ginącego gatunku ludzi o szerokich horyzontach kulturowych, czy też bliżej ci do biernego konsumenta „brain rot”. Ten test wszystko zweryfikuje.
Poniżej znajdziesz listę 30 nazwisk sławnych ludzi, którzy swoją działalnością przyczynili się do ukształtowania polskiej i światowej kultury. Ich wkład w literaturę, sztukę czy muzykę jest nieoceniony i stale znajduje odbicie w obowiązujących trendach oraz dziełach twórców wszelkich dziedzin.
Ile z tych postaci znasz? Znajomość danej osoby oznacza, że jesteś w stanie w 2-3 zdaniach określić, kim jest/była oraz czego dokonała (np. podać tytuły jej najważniejszych dzieł, wytłumaczyć, jaką innowacyjną myśl wprowadziła itd.).
Jeśli którejś osoby nie kojarzysz, to pod listą znajdziesz krótkie notki encyklopedyczne, które przybliżą ci daną postać.
Osoba oczytana nie powinna mieć problemów z żadnym nazwiskiem. Jeżeli twój wynik wynosi co najmniej 25 – to z twoim kapitałem kulturowym nie jest tak źle, ale liczba poniżej wskazuje, że masz jeszcze sporo do nadrobienia.
1. James Joyce
2. Wojciech Has
3. Jacek Malczewski
4. Jean-Luc Godard
5. Roland Barthes
6. Hanka Ordonówna
7. Le Corbusier
8. Sylvia Plath
9. Igor Mitoraj
10. Sofia Coppola
11. Karol Szymanowski
12. Joan Didion
13. Tadeusz Janczar
14. Yayoi Kusama
15. Ewa Demarczyk
16. Egon Schiele
17. Zofia Stryjeńska
18. David Gilmour
19. Magdalena Abakanowicz
20. Helmut Newton
21. Jan Sztaudynger
22. Erich Fromm
23. Annie Leibovitz
24. Gustaw Herling-Grudziński
25. Jean Seberg
26. Bernardo Bertolucci
27. Stanisław Przybyszewski
28. Baz Luhrmann
29. Joanna Bator
30. Jean-Paul Sartre
1. James Joyce – irlandzki pisarz i jeden z najważniejszych modernistów XX wieku. Autor powieści „Ulisses” i „Portret artysty z czasów młodości”, które zrewolucjonizowały formę narracji i sposób opisywania świadomości bohatera za pomocą strumienia świadomości. Jego twórczość wywarła ogromny wpływ na literaturę światową.
2. Wojciech Has – polski reżyser filmowy znany z poetyckiego, onirycznego stylu. Autor „Rękopisu znalezionego w Saragossie” i „Sanatorium pod Klepsydrą”, adaptacji Schulza i Potockiego. Jego filmy łączą surrealizm, groteskę i refleksję nad pamięcią.
3. Jacek Malczewski – polski malarz symbolista, jeden z najważniejszych artystów Młodej Polski. Łączył wątki patriotyczne, mitologiczne i egzystencjalne, tworząc charakterystyczne alegorie pełne symboli i metafor. Jego najważniejsze dzieła to „Melancholia”, „Hamlet polski”.
4. Jean-Luc Godard – francuski reżyser, czołowa postać Nowej Fali. Autor filmów „Do utraty tchu” i „Pogarda”, które przełamały tradycyjną narrację filmową i wprowadziły nowy język kina. Jego twórczość wpłynęła na całe pokolenia filmowców.
5. Roland Barthes – francuski teoretyk literatury, filozof i semiolog. Autor książek „Mitologie” i „Światło obrazu”, w których analizował kulturę popularną i znaczenia ukryte w codziennych zjawiskach. Uznawany za jednego z ojców współczesnej teorii tekstu.
6. Hanka Ordonówna – polska piosenkarka, aktorka i tancerka, ikona międzywojennej sceny kabaretowej. Wykonywała utwory takie jak „Miłość ci wszystko wybaczy” i „Na pierwszy znak”. Symbol elegancji, melancholii i przedwojennej bohemy.
7. Le Corbusier – francuski architekt i teoretyk modernizmu. Twórca koncepcji funkcjonalnego miasta i architektury „maszyny do mieszkania”. Jego projekty takie jak „Villa Savoye” czy plan miasta Chandigarh silnie wpłynęły na urbanistykę XX wieku.
8. Sylvia Plath – amerykańska poetka i prozatorka, przedstawicielka poezji konfesyjnej. Autorka „Szklanego klosza” i zbioru wierszy „Ariel”. Jej twórczość łączy wrażliwość, introspekcję i tragizm osobistego doświadczenia.
9. Igor Mitoraj – polski rzeźbiarz o międzynarodowej renomie. Znany z monumentalnych rzeźb klasycznych torsów i głów o fragmentarycznej formie. Jego prace, obecne w przestrzeni publicznej wielu miast, łączą antyk z nowoczesnością. Jest autorem m.in. rzeźby „Eros spętany”, którą można podziwiać na Rynku Głównym w Krakowie.
10. Sofia Coppola – amerykańska reżyserka i scenarzystka. Autorka filmów „Między słowami”, „Maria Antonina” i „Przekleństwa niewinności”, w których bada zagadnienia samotności, wrażliwości i kobiecości we współczesnym świecie. Laureatka Oscara za scenariusz do filmu „Między słowami”.
11. Karol Szymanowski – polski kompozytor, pianista i pisarz muzyczny. Autor opery „Król Roger” i utworów inspirowanych folklorem Podhala. Jego styl łączył impresjonizm, modernizm i mistycyzm.
12. Joan Didion – amerykańska pisarka i eseistka, jedna z ikon literatury non-fiction. Autorka „Roku magicznego myślenia” i „Play It As It Lays”. Jej proza analizuje chaos współczesnej Ameryki i ludzką kruchość.
13. Tadeusz Janczar – polski aktor filmowy i teatralny. Znany z ról w filmach „Kanał” Andrzeja Wajdy i „Pożegnania” Hasa. Symbol powojennej wrażliwości i tragizmu polskiego kina.
14. Yayoi Kusama – japońska artystka współczesna, ikona sztuki awangardowej i pop-artu. Jej instalacje z motywem kropek i nieskończonych odbić stały się kultowe. Łączy obsesję, psychodelię i feminizm.
15. Ewa Demarczyk – polska pieśniarka, określana mianem „Czarnego Anioła”. Wykonywała poetyckie utwory do tekstów m.in. Baczyńskiego i Witkacego. Jej ekspresja i interpretacje uczyniły z niej legendę Piwnicy pod Baranami.
16. Egon Schiele – austriacki malarz ekspresjonista, uczeń Klimta. Znany z dramatycznych autoportretów i kontrowersyjnych aktów o intensywnym ładunku emocjonalnym. Zmarł tragicznie młodo, pozostawiając po sobie kultowy dorobek.
17. Zofia Stryjeńska – polska malarka i graficzka dwudziestolecia międzywojennego. Tworzyła barwne, stylizowane przedstawienia inspirowane folklorem i mitologią słowiańską. Jedna z pierwszych kobiet-artystek uznanych na międzynarodowej scenie.
18. David Gilmour – brytyjski muzyk, gitarzysta i wokalista zespołu Pink Floyd. Współtwórca albumów „The Dark Side of the Moon” i „Wish You Were Here”. Uznawany za jednego z najwybitniejszych gitarzystów w historii rocka.
19. Magdalena Abakanowicz – polska rzeźbiarka i artystka wizualna. Twórczyni słynnych „Abakanów” – monumentalnych form z tkaniny oraz późniejszych figur z metalu i żywicy. Jej sztuka bada kondycję człowieka w zbiorowości.
20. Helmut Newton – niemiecki fotograf mody i portrecista. Znany z czarno-białych, prowokacyjnych zdjęć kobiet publikowanych m.in. w „Vogue’u”. Jego styl łączył elegancję, erotyzm i chłodny dystans.
21. Jan Sztaudynger – polski poeta, satyryk i mistrz krótkiej formy literackiej – fraszki. Autor zbiorów „Piórka” i „Kwiaty dla Ewy”. Jego krótkie formy łączyły humor z filozoficzną refleksją.
22. Erich Fromm – niemiecki psychoanalityk i filozof humanistyczny. Autor książek „Ucieczka od wolności” i „O sztuce miłości”. Łączył psychologię Freuda z etyką społeczną i humanizmem.
23. Annie Leibovitz – amerykańska fotografka portretowa. Tworzyła kultowe zdjęcia dla magazynu „Rolling Stone”, m.in. portret Johna Lennona i Yoko Ono. Znana z teatralnych, narracyjnych ujęć gwiazd.
24. Gustaw Herling-Grudziński – polski pisarz, eseista i więzień Gułagu. Autor „Innego świata” – świadectwa losu więźniów sowieckich łagrów. Jego proza łączyła moralny niepokój z humanistycznym przesłaniem.
25. Jean Seberg – amerykańska aktorka związana z francuskim Nowym Kinem. Zasłynęła rolą w filmie „Do utraty tchu” Godarda. Symbol niezależności i tragicznej ikony lat 60.
26. Bernardo Bertolucci – włoski reżyser, scenarzysta i poeta. Twórca filmów „Ostatnie tango w Paryżu”, „Marzyciele”, „Ukryte pragnienia”, „Ostatni cesarz”. Jego kino łączyło erotyzm, politykę i poetycką wizję świata.
27. Stanisław Przybyszewski – polski pisarz, dramaturg i teoretyk sztuki przełomu XIX i XX wieku. Jeden z prekursorów modernizmu i symbolizmu, autor głośnego eseju „Confiteor”. Jego życie i twórczość naznaczone były skandalami i dekadencką filozofią.
28. Baz Luhrmann – australijski reżyser i scenarzysta. Znany z widowiskowych adaptacji literackich, takich jak „Romeo i Julia” i „Wielki Gatsby”, „Elvis”. Łączy teatr, muzykę i film w unikalnym, barokowym stylu.
29. Joanna Bator – polska pisarka i eseistka. Autorka powieści „Piaskowa Góra” i „Ciemno, prawie noc”, za którą otrzymała nagrodę Nike. Jej proza analizuje współczesną tożsamość, kobiecość i pamięć.
30. Jean-Paul Sartre – francuski filozof, pisarz i dramaturg, twórca egzystencjalizmu. Autor „Mdłości” i „Bytu i nicości”. Uważał wolność i odpowiedzialność jednostki za centralne wartości ludzkiego istnienia.