Jesteś wartościową osobą niezależnie od tego, czego dokonałaś, a czego nie. Kluczem do zdrowego poczucia własnej wartości jest wiara w to proste stwierdzenie.
Materiał autopromocyjny
Zdrowe poczucie własnej wartości nie polega na byciu ideałem bez skazy; chodzi w nim raczej o akceptowanie siebie takim, jakim się jest, i posiadanie realistycznych oczekiwań. Osoby ze zdrową samooceną nie są doskonałe. Mają świadomość własnych słabości, lecz je akceptują. Zdrowe poczucie własnej wartości wymaga przyjęcia prawdy, że każdy z nas ma mocne i słabe strony, oraz pogodzenia się z tym, że ułomności są nie tylko nieuniknione, lecz także w żaden sposób nie umniejszają naszej wartości.
Nie chodzi tu o maskowanie niedoskonałości, udawanie ani chełpienie się sukcesami. Osoby ze zdrowym poczuciem własnej wartości nie dostosowują się do życzeń i żądań innych ani nie potrzebują ich uznania, aby czuć się dobrze. Wszystko sprowadza się do wiary w siebie.
Poczucie własnej wartości różni się od pewności siebie tym, że to pierwsze pojęcie odnosi się do tego, że czujesz się w pełni sobą. Jest to twoja całościowa ocena własnej egzystencji we wszystkich jej aspektach. Natomiast pewność siebie to ufność we własne kompetencje czy możliwości w związku ze specyficznymi cechami, zdolnościami lub sytuacjami. Jest to wiara, że potrafisz odnieść sukces lub poradzić sobie z określonym przedsięwzięciem w danym momencie. Pewność siebie różni się w zależności od indywidualnej wprawy i talentów, a jej brak w pewnych sferach niekoniecznie jest czymś złym. Wszyscy mamy mocne i słabe strony, więc – co logiczne – nie możemy być dobrzy we wszystkim. Chodzi o to, aby mieć zdrowe, niezachwiane poczucie własnej wartości mimo niekiedy niskiej pewności siebie.
Na przykład, jeśli masz świadomość, że niezbyt dobrze sobie z czymś radzisz, powiedzmy słabo jeździsz na łyżwach, twoja pewność, że uda ci się z gracją przemknąć przez lodowisko i wykonać potrójnego aksla, będzie zapewne dość niska. Gdy bierzemy pod uwagę poczucie własnej wartości, pytanie brzmi: jak świadomość, że jesteś kiepskim łyżwiarzem lub że upadłaś na lodzie, wpływa na sposób, w jaki o sobie myślisz? Jeżeli ganisz się za to, że nie jesteś w tym lepsza, albo traktujesz swoje umiejętności łyżwiarskie jako wyznacznik własnej wartości, to oznacza, że masz niską samoocenę, która leży u podłoża twoich problemów z nastrojem, motywacją i ogólną zdolnością do utrzymania dostatecznie dobrego samopoczucia. U osób ze zdrowym poczuciem własnej wartości słabe umiejętności łyżwiarskie nie są w stanie podkopać przekonania o ich wartości i godności.
Poczucia własnej wartości nie należy także utożsamiać z arogancją czy narcyzmem. Aroganccy i narcystyczni ludzie często sprawiają wrażenie (ze względu na daleko posunięty egocentryzm), że mają o sobie bardzo wysokie mniemanie, jednak ich samolubstwo i egotyzm nierzadko są niczym więcej niż przykrywką dla niskiej samooceny. Skupienie na sobie i narcystyczne zachowania to zazwyczaj nieskuteczne próby zyskania poczucia własnej wartości. Despoci, aroganci i egocentrycy postępują samolubnie lub tak, jakby byli lepsi od innych, upokarzając ludzi ze swojego otoczenia. Podejmują decyzje i działają, nie zważając na innych, ignorując ich uczucia i poglądy. Jest to szczególnie szkodliwe, gdy ofiarą takiej osoby pada ktoś z niskim poczuciem własnej wartości, gdyż może odebrać to jako „dowód”, że do niczego się nie nadaje, zamiast dostrzec, że w rzeczywistości problem leży po drugiej stronie.
Nieodłącznym elementem poczucia własnej wartości jest natomiast szacunek do wszystkich. Dzięki zdrowej samoocenie poważasz samą siebie, jesteś zasadniczo z siebie zadowolona, szczycisz się swoimi osiągnięciami, lecz także okazujesz szacunek ludziom wokół ciebie i wyrażasz dla nich uznanie. Stwierdzasz, że każdy ma wrodzoną wartość, i cenisz odmienne poglądy, opinie i uczucia. Nie usiłujesz dowartościować się kosztem innych.
Jako ludzie mamy pewne podstawowe prawa, które jednak nie zawsze są dla nas oczywiste. Możliwe, że nie poznałaś ich jako dziecko lub z czasem o nich zapomniałaś. Budowanie poczucia własnej wartości polega między innymi na uświadomieniu sobie poniższych zasad, przyjęciu ich jako własnych i daniu im wiary.
Czytając listę, zaznacz te punkty, które wydają ci się szczególnie obce lub trudne do przyjęcia. Zasady, w które najtrudniej ci uwierzyć, ujawniają obszary prawdopodobnie wymagające od ciebie największego skupienia i nakładu pracy.
10 ZASAD ZDROWEGO POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI
- Wiem, że posiadam nieskończoną, wrodzoną, bezwarunkową wartość z racji tego, że jestem człowiekiem.
- Mam prawo do niedoskonałości, popełniania błędów oraz akceptowania własnych wad i słabości.
- Wolno mi samodzielnie decydować o własnych poglądach, wartościach i standardach; akceptuję, że mogą one odbiegać od tych wyznawanych przez innych ludzi.
- Daję sobie pozwolenie, aby prosić o to, czego chcę, oczekiwać dla siebie wszystkiego, co najlepsze, i odczuwać rozczarowanie, kiedy moje potrzeby pozostają niezaspokojone.
- Potrafię z szacunkiem wyrażać własne potrzeby, opinie i pragnienia, nie boję się reakcji innych.
- Mam prawo podejmować własne decyzje i zmieniać zdanie.
- Mam prawo bronić się i nie mówić niczego, co mogłoby mi zaszkodzić.
- Oczekuję szacunku ze strony innych i mam prawo wytyczać granice dla własnego dobra.
- Mam prawo się zmieniać, rozwijać i dbać o własne zdrowie emocjonalne niezależnie od tego, co miało miejsce w przeszłości i jak się wiedzie ludziom z mojego otoczenia.
- Znam siebie, dbam o siebie, szanuję siebie, akceptuję siebie i kocham siebie bezwarunkowo.
Przyjrzyj się poniższym dwóm listom. Pierwsza zawiera stwierdzenia odzwierciedlające cechy i przekonania, które świadczą o zdrowym poczuciu własnej wartości. Druga obejmuje problemy i wzorce kojarzone z niską samooceną. Zaznacz na obu listach te pozycje, z którymi się utożsamiasz.
Pochwal samą siebie za wszelkie odhaczone punkty będące przejawem zdrowego poczucia własnej wartości. Wykorzystaj stwierdzenia z listy świadczącej o niskiej samoocenie, aby zidentyfikować obszary, na które będziesz musiała zwrócić szczególną uwagę. Podkreśl te elementy z pierwszej listy, na których rozwinięciu szczególnie ci zależy.
Zdrowe poczucie własnej wartości
- Jestem kompetentna.
- Umiem radzić sobie z wyzwaniami i komplikacjami.
- Jestem dumna z moich mocnych stron i osiągnięć.
- Potrafię zaakceptować swoje słabości.
- Nie przeszkadza mi własna niedoskonałość.
- Akceptuję błędy i uczę się na nich.
- Nie muszę nikomu udowadniać własnej wartości.
- Jestem dumna z wysiłków, które podejmuję.
- Odpowiadam za własne działania.
- Potrafię podejmować decyzje.
- Umiem stawać we własnej obronie i się ochronić.
- Niekiedy lubię być sama.
- Dobrze czuję się w grupie.
- Umiem myśleć za siebie.
- Nie mam problemu z proszeniem o pomoc, kiedy jej potrzebuję. Potrafię przyjmować komplementy.
- Umiem radzić sobie z krytyką.
- Nie trzymam się kurczowo ocen innych.
- Moje związki są zasadniczo zdrowe i satysfakcjonujące.
- Potrafię wytyczać granice.
- Umiem skutecznie porozumiewać się z innymi.
- Mam realistyczne oczekiwania i standardy.
- Jestem zadowolona z moich zasad i wartości, którymi się kieruję. Umiem sobie radzić ze stresem.
- Jestem w stanie samodzielnie się uspokoić i pocieszyć.
- Potrafię poradzić sobie z rozczarowaniem i żalem.
- Moje życie ma sens i cel.
Niskie poczucie własnej wartości
- Spędzam dużo czasu na zamartwianiu się, co pomyślą inni.
- Często w siebie wątpię.
- Często gnębi mnie poczucie wstydu.
- Jestem niezdecydowana i trudno mi zaufać własnym osądom. Mam tendencję do odkładania spraw na później i zwlekam z rozpoczęciem zadań i projektów.
- Kiedy coś mi nie wychodzi, zazwyczaj obwiniam innych. Często czuję się jak ofiara.
- Często odczuwam niepokój lub przygnębienie.
- Często mam poczucie winy.
- Czuję potrzebę bycia doskonałą.
- Często przepraszam.
- Często mam poczucie, że jestem dla innych ciężarem.
- Trudno mi polegać na innych i prosić ich o pomoc.
- Czuję się niezręcznie, gdy nawiązuję kontakt wzrokowy.
- Uważam, że myśli i opinie innych są ważniejsze od moich.
- Często mam poczucie, że jestem wykorzystywana.
- Nie potrafię zerwać toksycznych relacji ani zakończyć związków, w których jestem krzywdzona.
- Łatwo ulegam presji otoczenia.
- Moje dobre samopoczucie jest uzależnione od innych.
- Często zabiegam o uznanie innych.
- Jestem złakniona wyrazów uznania i aprobaty.
- Ciężko znoszę, kiedy inni są na mnie wściekli lub źli.
- Trudno mi przyjąć krytykę, nawet konstruktywną.
- Czuję się nieswojo, kiedy ludzie mnie komplementują lub chwalą. Często porównuję się z innymi.
- Nie potrafię występować we własnej obronie.
- Słabo radzę sobie ze stresem.
- Często ogarnia mnie poczucie przytłoczenia.
Więcej ćwiczeń, treści i praktycznych wskazówek dotyczących tego, jak wzmacniać poczucie własnej wartości w książce „Poznaj, zaakceptuj i pokochaj siebie” Megan MacCutcheon. Została ona napisana z myślą o kobietach stojących przed wyzwaniami związanymi z niską samooceną oraz o tych, które pragną zyskać pewność siebie i większą wewnętrzną siłę. Stanie się również wsparciem dla każdej kobiety, która czuje się zniechęcona lub ma poczucie niespełnienia w jakiejś sferze życia. To dobre narzędzia służące do podniesienia samooceny i mogące przynieść korzyść niemal każdemu, niezależnie od tego, z jakiego rodzaju przeciwnościami się mierzy.