Mitologia grecka to istna skarbnica wiedzy na temat stylu życia, poglądów i wyobrażeń starożytnych Greków. Niemniej spisane mity i opowieści przenikają do współczesności i dzisiejszego nazewnictwa. Tworzą analogie, dzięki którym lepiej pojmujemy dane problemy czy zagadnienia. Przykładem tego jest kompleks Edypa.
Zacznijmy od drobnej lekcji historii, czyli od tego, kim był tytułowy Edyp. Pomimo ciężkiego dzieciństwa i porzucenia przez rodziców Edyp, w wyniku serii nieprzypadkowych zdarzeń, zostaje władcą Teb. Nieświadomie spełnia wypowiedzianą przed jego narodzinami przepowiednię i zabija swojego ojca, a następnie żeni się z własną matką. To ewidentnie bohater tragiczny, który stał się inspiracją dla sztuki, nauki i psychologii.
Syndrom Edypa to terminologia stworzona przez ojca psychoanalizy – Zygmunta Freuda. Określił tak relację, w której syn zaczyna postrzegać matkę jako obiekt uczuć romantyczno-seksualnych, jednocześnie uważając ojca jako rywala, który stoi na drodze do spełnienia erotycznych pragnień. Syndrom Edypa ujawnia się między trzecim a piątym rokiem życia dziecka, kiedy następuje rozwój psychoseksualny.
Co ciekawe, w następstwie kompleksu Edypa pojawia się lęk kastracyjny, w którym chłopiec zdaje sobie sprawę z przewagi fizycznej ojca i rodzi strach przed karą za erotyczne uczucia wobec rodzicielki. Łączy się to z kompleksem ojca, o którym szerzej w nowoczesnym ujęciu pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów: Daddy issues – co to jest? Jak relacja z ojcem wpływa na psychikę?
Warto jednak podkreślić, że tak wyglądała początkowa definicja kompleksu Edypa, która została odrzucona przez współczesną, zdecydowanie bardziej zgłębioną niż za czasów Freuda psychologię. Jak zatem prawidłowo postrzegać syndrom Edypa?
Znaczącą różnicą w nowoczesnym postrzeganiu syndromu Edypa jest wykluczenie erotycznych pragnień dziecka w stosunku do matki. Wśród objawów można zaobserwować zazdrość o uwagę rodzicielki, chęć spędzania z nią całego czasu, angażowanie jej do wspólnych zabaw (bardziej niż dotychczas), towarzyszenie jej w niemal każdej sekundzie życie i dążenie do bliskości – przytulenia czy pocałunków.
Ponieważ powyższe symptomy są jednocześnie (w pewnym stopniu) naturalnym zjawiskiem, rodzice mogą przegapić narastający problem. Dziecko określa się wówczas mianem „synka mamusi”, uważając taki etap za uroczy moment życia. Niestety, brak odpowiednich kroków ze strony rodziców może wpłynąć na całościowy rozwój dziecka i jego dorosłość.
Dodatkowo może dochodzić do pojawienia się niechęci, złości czy wręcz wrogości w stosunku do ojca, który uniemożliwia maluchowi osiągnięcia celu „skupienia na sobie całej uwagi matki”. Jak poradzić sobie z takim problemem? Zazwyczaj kompleks Edypa przemija samoistnie, a uwaga dziecka skupia się, wraz z jego rozwojem, na płci przeciwnej. Czasami jednak może dojść do zaburzenia, w którym syndrom Edypa się utrwala i rzutuje na dorosłe życie dziecka.
Kompleks Edypa – objawy, których nie należy bagatelizować
Niekiedy pod wpływem rozwodu rodziców lub gdy matka tkwi w nieszczęśliwym związku, może dojść do zaburzenia naturalnego wyparcia kompleksu Edypa. Dzieje się tak w przypadku, gdy ojciec odchodzi lub matka skupia się wyłącznie na jego potrzebach, chcąc wynagrodzić synowi dysfunkcyjne funkcjonowanie rodziny. Dziecko staje się wówczas mimowolnym zwycięzcą, który osiągnął upragniony cel.
W takim wypadku dorosłe życie mężczyzny może charakteryzować kilka szczególnych zachowań:
- Mężczyzna przejawia osobowość narcystyczną – jest przekonany o swojej wyjątkowości i tłumi wszelkie kompleksy. Taki tok myślenia często jest ugruntowany przez matkę, która podkreślała niezwykłość syna. Wiąże się to również z egoizmem i trudnością w znoszeniu krytyki.
- Mężczyzna, obserwując zachowanie swojej matki, może uważać, że powinien być wręcz „uwielbiany” przez wszystkie kobiety.
- Z racji na szczególną więź z matką dorosły mężczyzna może mieć brak poczucia męskości (lub przejawiać większą delikatność niż znani mu mężczyźni) oraz trudności w nawiązywaniu relacji z kobietami.
- Budowanie niestabilnych związków – mężczyzna oczekuje wyłącznie pochwał od partnerki i rozwiązywania za niego problemów. Często potocznie mówi się o takim mężczyźnie „duży chłopiec”, gdyż nie dorósł emocjonalnie do stawiania czoła przeciwnościom i do samodoskonalenia.
Jak leczyć syndrom Edypa?
Tak jak wspomnieliśmy na początku artykułu, syndrom Edypa zazwyczaj mija samoistnie. Niemniej w obliczu pewnych okoliczności, gdy mężczyzna dalej w nim tkwi, niezbędna jest psychoterapia. Podczas niej dąży się do wyparcia syndromu Edypa poprzez analizę dzieciństwa i konkretnych sytuacji.
Należy jednak podkreślić, że kompleks Edypa nie jest określany jako zaburzenie, ale ewidentnie wymaga wsparcia specjalisty, który może ułatwić uporządkowanie priorytetów w codziennym życiu, wesprzeć w procesie prawidłowego nawiązywania relacji i wskazać metody, które rozwiną empatyczny sposób myślenia do partnera.