O cholesterolu myśli się na ogół w złym kontekście. Niesłusznie, bo jest on potrzebny. Problematyczny może być natomiast nadmiar cholesterolu, zwłaszcza tego złego.
Cholesterol jest transportowany przez krew, ale nie rozpuszcza się w niej, tylko łączy z tzw. białkami transportującymi, tworząc lipoproteiny – związki białka i tłuszczu. Nie są one identyczne – różnią się gęstością, czyli proporcjami białka i tłuszczu. Lipoproteiny o dużej gęstości to tzw, dobry cholesterol. Zawierają one więcej białka niż tłuszczu, dzięki czemu mogą pobierać z komórek nadmiar tłuszczu i transportować do wątroby.
Zły cholesterol to ten o małej gęstości, zawierający w każdej lipoproteinie więcej tłuszczu niż białka. Nietrudno zgadnąć, że jego nadmiar jest w czasie transportu odkładany w tętnicach, co powoduje ich zwężenie i w konsekwencji prowadzi do miażdżycy i chorób serca.
Zobacz też:
Poziom cholesterolu oznaczany jest w prostym badaniu krwi i jest częścią profilu lipidowego. Trzeba pamiętać, że aby badanie przedstawiło niezafałszowany wynik, trzeba wykonać je na czczo – przed pobraniem krwi nie można nić jeść przez dwanaście godzin. powinno być wykonane po co najmniej pięciominutowym odpoczynku. Jeśli pacjent przyjmuje leki, powinien je zażyć o stałej porze. Można je popić wodą.
Lipidogram to badanie mające na celu ustalenie poziomu stężenia lipidów we krwi. Badanie obejmuje cztery parametry: cholesterol całkowity, cholesterol LDL, cholesterol HDL i triglicerydy. Te ostatnie występują w dużym stężeniu zwłaszcza u osób otyłych, borykających się z cukrzycą i unikających wysiłku fizycznego. Na ogół za zwiększonym poziomem triglicerydów idą problemy z prawidłowym poziomem stężenia dobrego i złego cholesterolu.
Wynik badania poziomu cholesterolu podawany jest najczęściej w miligramach na decylitr (mg/dl). Możliwe wyniki oznaczenia poziomu cholesterolu całkowitego:
- poniżej 200 mg/dL – wynik prawidłowy;
- 200-239 mg/dL – wynik lekko podwyższony;
- 240 mg/dL – wynik znacznie powyżej normy.
cholesterol HDL
- 40 mg/dL lub mniej - niski;
- 60 mg/dL lub więcej - wysoki
cholesterol LDL
- do 99 mg/dL – wynik prawidłowy;
- 100-129 mg/dL – wynik lekko podwyższony;
- 130-159 mg/dL – wynik uznawany za górną granicę normy;
- 160-189 mg/dL – wynik podwyższony;
- 190 mg/dL i więcej – wynik znacznie podwyższony.
Trzeba przy tym pamiętać, ze w przypadku cholesterolu HDL za zły uznaje się wynik bardzo niski, natomiast przy cholesterolu LDL nieprawidłowy jest wynik wysoki.
Przy interpretacji wyników badań laboratoryjnych pod uwagę bierze się nie tylko poszczególne wartości, ale też zachodzące między nimi stosunki. Na podstawie stosunki cholesterolu całkowitego do HDL można oszacować ryzyko chorób serca. Im większy jest ten stosunek, tym większe ryzyko. Wyniki są różne dla kobiet i mężczyzn.
- Bardzo niskie ryzyko: mężczyźni poniżej 3,4, kobiety poniżej 3,3;
- Niskie ryzyko: mężczyźni 4, kobiety 3,8;
- Średnie ryzyko: mężczyźni 5, kobiety 4,5;
- Znaczne ryzyko: mężczyźni 9, kobiety 7;
- Wysokie ryzyko: mężczyźni powyżej 23, kobiety powyżej 11.
Większość cholesterolu, który znajduje się w organizmie, jest produkowana przez wątrobę. Dlatego niski poziom cholesterolu jest powodem do niepokoju, świadczy o nieprawidłowościach w pracy wątroby.
Spadek poziomu cholesterolu całkowitego poniżej normy najczęściej wiąże się z dolegliwościami wątroby: marskością, martwicą oraz toksycznym i infekcyjnym uszkodzeniem wątroby. Może go wywołać także głodówka, anemia, posocznica lub nadczynność tarczycy.
Podwyższony poziom cholesterolu najczęściej wiązany jest z nieprawidłową dietą. Nadmiar tłuszczów zwierzęcych w codziennym menu uważany jest za jeden z głównych powodów podnoszenia się poziomu cholesterolu. Kolejnym zależnym od człowieka jest spożywanie nadmiernych ilości alkoholu.
Trzeba jednak pamiętać, że wzrost poziomu cholesterolu może być skutkiem niedoczynności tarczycy, niewydolności nerek i zastoju żółci. W skrajnych przypadkach za zbyt wysoki poziom cholesterolu odpowiedzialna jest wątroba, która produkuje go za dużo. Tę przypadłość nazywa się hiperlipoproteinemią.