W przypadku budynków mieszkaniowych swoją uwagę zwracamy w pierwszej kolejności na ich wygląd zewnętrzny oraz powierzchnię. Tymczasem niezwykle ważną rolę odgrywa rozmieszczenie poszczególnych pokoi, gdyż wpływa ono na nasz komfort mieszkania.
Na samym początku warto zaznaczyć, że choć wygodny rozkład pomieszczeń we wnętrzu mieszkania jest niezwykle istotny, to niestety nie istnieje jedna uniwersalna zasada pozwalająca na jego uzyskanie – funkcjonalność domu w największej mierze zależy bowiem od naszych indywidualnych preferencji, stylu życia, potrzeb i przyzwyczajeń. Nie zmienia to jednak faktu, że istnieją pewne reguły tworzenia użytecznej przestrzeni życiowej, które można wykorzystać w poszukiwaniu najlepszego dla nas rozwiązania.
Strefa 11
Współczesne wnętrza mieszkania dzielone są zazwyczaj na strefy, które różnią się pod względem pełnionych funkcji i charakteru przestrzennego. Najczęściej wykorzystywaną zasadą jest podział na strefę dzienną i strefę nocną, choć niektórzy – w ślad za Christopherem Alexandrem – wydzielają aż trzy strefy: domenę dwojga (rodziców), domenę dzieci oraz przestrzeń wspólną. Niezależnie od stosowanego podziału przyjęło się, że część wykorzystywana przez wszystkich mieszkańców ma bardziej otwarty charakter, zaś część prywatna jest bardziej zamknięta.
W przypadku domów piętrowych i z użytkowym poddaszem sprawa jest stosunkowo prosta, gdyż góra służy najczęściej do spania, dolna zaś do życia na co dzień; takie rozwiązanie pozwala wyraźnie oddzielić część prywatną od tej ogólnodostępnej dla osób z zewnątrz. W projektach domów parterowych sytuacja się jednak dużo bardziej komplikuje, ponieważ brak naturalnej bariery hałasu w postaci stropu wymusza wyraźne oddzielenie części dziennej (salon, kuchnia, WC, pomieszczenia gospodarcze) od nocnej (sypialnie, garderoba, prywatna łazienka), np. za pomocą holu lub dodatkowego korytarzyka.
- Usystematyzowanie wnętrz według ich funkcji na część dzienną i nocną bywa wymagającym zadaniem, gdyż trzeba zarysować odrębność tych stref, a jednocześnie zachować między nimi wygodny układ komunikacyjny – zauważa Maciej Balcerek z agencji architektonicznej . Wnętrza mieszkania należące do jednej, wyraźnie wyodrębnionej grupy funkcjonalnej powinny być położone niedaleko siebie, np. pokoje sypialne blisko łazienek lub kotłownia w pobliżu garażu i pomieszczeń gospodarczych.
Otworzyć czy zamknąć?
Pewną rolę w przypadku układu pomieszczeń odgrywa również aktualna moda. W przeciągu stuleci układy funkcjonalno-przestrzenne wnętrz mieszkań uległy zmianie: na początku dominowały przestrzenie dużo bardziej otwarte z wielofunkcyjnymi pomieszczeniami, żeby z czasem zostać wyparte przez niewielkie, bardziej podzielone przestrzenie zamknięte. Obecnie w Polsce panuje tendencja do łączenia i otwierania pomieszczeń, która nabrała na sile po przemianach ustrojowych.
– Przestrzenie zamknięte co prawda zapewniają mieszkańcom większą intymność i pozwalają spędzić czas wolny zgodnie z własnymi życzeniami, ale jednocześnie niosą ze sobą pewne ryzyko rozluźnienia więzów rodzinnych – ostrzega Maciej Balcerek. – Układy otwarte gwarantują dużo lepszą integrację, znacznie ułatwiają wspólne życie i wzbogacają kontakty między członkami rodziny w trakcie wykonywania rozmaitych codziennych czynności.
Najczęściej łączy się pomieszczenia strefy dziennej: przedpokój z salonem, kuchnię z salonem lub kuchnię z jadalnią i salonem. Zdarza się, że cała strefa dzienna stanowi jedno wnętrze mieszkania, ale dalej da się wyodrębnić poszczególne obszary o różnych funkcjach, gdyż wyróżniają się one dzięki .
We współczesnych polskich mieszkaniach najczęściej dochodzi do połączenia pokoju dziennego z kuchnią i jadalnią. Tego typu otwarta kuchnia ma jedną wielką zaletę: pozwala osobie przygotowującej posiłek prowadzić swobodną rozmowę z resztą domowników lub spoglądać od czasu do czasu na ekran telewizora. Ponadto rozwiązanie to umożliwia wygospodarowanie dodatkowego miejsca na stół jadalny.
Strony świata
Przy planowaniu układu pomieszczeń w naszym domu koniecznie należy wziąć pod uwagę jego usytuowanie względem stron świata i ogrzewanie budynku promieniami słonecznymi. Pokój dzienny raczej nie powinien być położony od północy, gdyż w takim wypadku nawet duża liczba okien nie zapewni wystarczającego dostępu do słońca; z tego samego powodu od południa i południowego zachodu powinny znajdować się także tarasy, balkony loggie i wypoczynkowe strefy obejścia. Promienie słoneczne zapewnią w tych miejscach zarówno światło, jak i ciepło.
Z kolei pokoje mieszkalne i sypialnie zwykło umieszczać się po wschodniej stronie budynku (w końcu nic tak nie umila pobudki, jak poranne słońce), zaś łazienki, toalety, kotłownię i pomieszczenia gospodarcze od strony północnej i północno-wschodniej.
- Przy wyborze układu pomieszczeń w domu nie należy brać pod uwagę wyłącznie naszych aktualnych potrzeb, bieżącej mody i usytuowania wnętrz mieszkania względem stron świata, ale również niedaleką przyszłość – zauważa Maciej Balcerek. - Rzecz jasna nie wszystkie wypadki losowe da się przewidzieć, ale warto mieć na uwadze takie sytuacje, jak zamieszkanie ze schorowanymi dziadkami, wyjazd dzieci na studia lub wprowadzenie się wnuków.
Kierujmy się użytecznością
Istnieją pewne zasady planowania rozkładu pomieszczeń w domu, ale najlepiej samemu przeanalizować dokładnie czynności wykonywane codziennie przez mieszkańców, gdyż optymalny układ pomieszczeń to taki, który w największym stopniu odpowiada naszemu trybowi życia: po co nam pokój gościnny, skoro rzadko miewamy jakichkolwiek gości? Na co jadalnia w sytuacji, gdy ustawicznie brakuje nam czasu na wspólne posiłki? Co nam po spiżarni umiejscowionej przy kuchni, skoro sami praktycznie nigdy nie gotujemy? Nad układem pomieszczeń w domu zdecydowanie warto się pochylić, gdyż funkcjonalne rozwiązanie pozwoli osiągnąć należyty komfort.